Hiperprolaktynemia

Hiperprolaktynemia to stan, w którym jest zwiększone stężenie prolaktyny we krwi. Zwiększone stężenie prolaktyny we krwi może skutkować zaburzeniem owulacji i miesiączkowania, obniżeniem libido, mlekotokiem oraz bólem piersi.

Wzrost wydzielania prolaktyny fizjologicznie zachodzi pod wpływem ciąży, działania estrogenów, podczas drażnienia brodawek sutkowych, a także w czasie snu, stresu oraz wysiłku fizycznego. Patologiczne przyczyny hiperprolaktynemii obejmują:
– gruczolaki przysadki mózgowej (prolactinoma, czyli guz prolaktynowy);
– uszkodzenie szypuły przysadki (np. pourazowe, pooperacyjne);
– inne zmiany w mózgu (np. guzy nowotworowe, choroby naciekowo- zapalne);
– choroby endokrynologiczne (np. akromegalia, niedoczynność tarczycy)
– inne choroby ogólne (np. przewlekła niewydolność nerek, niewydolność wątroby, padaczka).
Hiperprolaktynemia może być także wywołana działaniem niektórych leków. Do leków zwiększających stężenie prolaktyny należą: leki antypsychotyczne (np. haloperidol), leki przeciwdepresyjne (np. fluoksetyna), leki pobudzające perystaltykę (np. metoklopramid), leki stosowane w chorobie wrzodowej żołądka (np. cymetydyna), leki obniżające ciśnienie krwi (np. labetalol), estrogeny, androgeny, progestageny i opioidy.

Objawy hiperprolaktynemii zależą od stopnia jej zaawansowania oraz płci. Wzrost prolaktyny u kobiet może skutkować zaburzeniami miesiączkowania (rzadkie miesiączkowanie lub brak miesiączki), spadkiem libido, zaburzeniami owulacji i niepłodnością, mlekotokiem oraz bólem piersi. Hiperprolaktynemia u mężczyzn objawia się głównie zaburzeniami erekcji, zmniejszeniem libido, niepłodnością i ginekomastią (czyli powiększeniem gruczołów piersiowych), ale może prowadzić także do zmniejszenia masy mięśniowej, zmniejszenia zarostu na twarzy i owłosienia łonowego. U obu płci dochodzi do spadku gęstości mineralnej kości, przez co wzrasta ryzyko złamań.

Hiperprolaktynemię diagnozuje się na podstawie stwierdzenia nadmiernego stężenia prolaktyny we krwi. Najczęściej do postawienia diagnozy wystarczające jest wykonanie jednorazowego oznaczenia, ale czasami potrzebne jest wykonanie tzw. profilu dobowego, czyli kilku oznaczeń w ciągu jednej doby (optymalnie co 3 godziny). Niekiedy stosowane jest także oznaczenie prolaktyny po podaniu metoklopramidu, chociaż to badanie w chwili obecnej ma mniejsze znaczenie diagnostyczne. W przypadku wysokiego stężenia prolaktyny (powyżej 200 ng/ml) wskazane jest wykonanie badania przysadki metodą rezonansu magnetycznego w celu wykluczenia obecności guza.

Leczenie hiperprolaktynemii zależy w głównej mierze od jej przyczyny. Dąży się do wyrównania innych zaburzeń (np. niedoczynności tarczycy) i ewentualnej zmiany leków, jeśli to one są przyczyną wzrostu poziomu prolaktyny. Jeśli nie jest to możliwe, stosuje się leczenie agonistami dopaminy. Taką terapię można rozważyć także w przypadku hiperprolaktynemii czynnościowej, o ile wywołuje ona objawy. Leki dopaminergiczne stanowią też podstawę leczenia w przypadku guzów przysadki i innych zmian organicznych. W rzadkich przypadkach (jeśli gruczolak przysadki zaburza pole widzenia i nie reaguje na leczenie farmakologiczne), można zastosować leczenie operacyjne (zwykle usunięcie guza przez zatokę klinową).

Aby zapobiec hiperprolaktynemii, ważne jest regularne monitorowanie stanu zdrowia i leczenie wszelkich chorób, które mogą prowadzić do podwyższonego poziomu prolaktyny.