Hiperfosfatemia

Hiperfosfatemia to inaczej zbyt duże stężenie fosforanów nieorganicznych we krwi, powyżej 1,6 mmol/l. Od prawidłowego poziomu fosforu zależy budowa kości, a także materiału genetycznego DNA oraz substancji zapewniających komórkom energię. Hiperfosfatemia jest przyczyną hipokalcemii oraz hamuje wytwarzanie witaminy D, co prowadzi do rozwoju nadczynności przytarczyc.

Najczęstszą przyczyną hiperfosfatemii jest zmniejszenie wydalania fosforanów przez nerki. Może to być spowodowane niewydolnością nerek, a także rzekomą niewydolnością przytarczyc i niedoczynnością przytarczyc. Do hiperfosfatemii mogą przyczynić się także: nadmierna suplementacja fosforanami oraz niektóre leki.

Objawy hiperfosfatemii pojawiają się w momencie, gdy stężenie wapnia jest mniejsze niż ok. 1,9 mmol/l lub gdy się bardzo szybko zmniejsza (np. u osób z ostrą hiperfosfatemią z powodu uszkodzenia mięśni). Mogą wtedy wystąpić typowe objawy tzw. tężyczki: uczucie mrowienia (zwykle wokół ust, palce dłoni, stopy), skurcz mięśni ręki prowadzący do charakterystycznego ułożenia dłoni, ze zgięciem jej w nadgarstku i stawach śródręcznych; palce są wówczas wyprostowane, a kciuk odwiedziony (tzw. ręka położnika), a także kurcze innych mięśni.

Hiperfosfatemia diagnozowana jest na podstawie oznaczenia stężenia fosforanów nieorganicznych we krwi i stwierdzenia, że ta wartość jest powyżej zakresu normy. Dalsze badania, które wykonuje się w razie wykrycia hiperfosfatemii, obejmują oznaczenie stężenia kreatyniny w surowicy krwi (aby ewentualnie stwierdzić niewydolność nerek), stężenie we krwi wapnia, magnezu, fosfatazy zasadowej, PTH i witaminy D oraz gazometrię.

Leczenie hiperfosfatemii polega na eliminacji przyczyny, która wywołała zwiększenie stężenia fosforu we krwi, oraz stosowaniu diety i leków w celu zmniejszenia stężenia fosforu. Po ustąpieniu ostrej choroby (np. ostra niewydolność nerek, uszkodzenie mięśni, przedawkowanie środków przeczyszczających lub witaminy D) nadmiar fosforu zostaje wydalony przez nerki i hiperfosfatemia ustępuje. W przypadku gdy przyczyna hiperfosfatemii jest nieuleczalna, konieczne jest stosowanie diety ubogiej w fosforany oraz leków, które hamują wchłanianie fosforu z jelit. Przede wszystkim dotyczy to osób leczonych dializami z powodu niewydolności nerek.

W przypadku pacjentów narażonych na wystąpienie hiperfosfatemii ważne jest regularne kontrolowanie stężenia fosforanów nieorganicznych we krwi. O tym, jak często to robić, decyduje lekarz opiekujący się pacjentem. Nie wolno na własną rękę długotrwale przyjmować witaminy D i leków zawierających fosfor, zwłaszcza w dawkach większych niż zalecane.