Dysleksja i aleksja

Dysleksja to zaburzenie poznawcze charakteryzujące się upośledzoną zdolnością rozumienia pisanych i drukowanych słów pomimo nieuszkodzonego wzroku. Zaburzenie to może mieć charakter rozwojowy lub nabyty. Dysleksja rozwojowa charakteryzuje się znacznie niższymi oczekiwanymi osiągnięciami, biorąc pod uwagę wiek danej osoby, mierzoną inteligencję i edukację dostosowaną do wieku. Zaburzenia w czytaniu znacząco wpływają na osiągnięcia w nauce lub na czynności życia codziennego wymagającymi umiejętności czytania. Trudności w czytaniu mogą obejmować zniekształcenia, pomijanie lub zastępowanie znaków, wadliwe i powolne rozumienie.

Aleksja ma poważniejszy przebieg. To rzadki stan, który objawia się ograniczoną lub całkowitą nieumiejętnością  rozumienia pisanych, lub drukowanych słów pomimo sprawności narządu wzroku i słuchu. Przypadłość ta często występuje z agrafią.

Przyczyn dysleksji rozwojowej jest wiele. U różnych dzieci przyczyny specyficznych trudności
w czytaniu i pisaniu mogą być różne, jak również u tego samego dziecka może wystąpić kilka przyczyn jednocześnie. Dlatego też mówimy o polietiologii dysleksji rozwojowej. Badania nad etiologią dysleksji prowadzone są intensywnie, głównie w laboratoriach amerykańskich. Dotyczą one między innymi struktury mózgu (cytoarchitektoniki kory mózgowej), czynności bioelektrycznej mózgu, funkcjonowania systemu immunologicznego i gospodarki hormonalnej organizmu ludzkiego oraz ich wpływu na centralny układ nerwowy.

Aleksja jest najczęściej konsekwencją uszkodzenia lewego płata ciemieniowego, jak również środkowej części płata potylicznego, płata skroniowego oraz trzonu ciała modzelowatego mózgu na skutek np. urazu, udaru (niedokrwiennego, krwotocznego), guza mózgu bądź innego schorzenia. W przypadku tego zaburzenia chory nie ma problemu ze słuchem, wzrokiem oraz rozumieniem informacji przekazywanych.

Objawy dysleksji są dość jednoznaczne. Rodzicom najbardziej rzucają się w oczy błędy w zeszytach, mylenie liter, brzydkie pismo, które wyjeżdża z linijek.

Inne objawy dysleksji:
– problemy z orientacją kierunkową (mylenie, gdzie prawo, gdzie lewo);
– nieustalona dominacja jednej strony ciała (dziecko jest oburęczne albo praworęczne, ale przez dziurkę patrzy lewym okiem, nastawia lewe ucho);
– zaburzenia uwagi, pamięci (nie może zapamiętać dni tygodnia, pór roku, nauczyć się wierszyka);
– niesprawność ruchowa, w tym manualna, zwłaszcza u chłopców: kłopoty z zapinaniem guzików, sznurowaniem butów, myciem rąk, jedzeniem za pomocą sztućców, utrzymaniem równowagi, nauką jazdy na rowerze, grą w piłkę lub w klasy;
– nadruchliwość, impulsywność, niezrównoważenie emocjonalne;
– trudności w budowaniu z klocków, układaniu puzzli,
– notoryczne przekręcanie wyrazów i wady wymowy (dziecko sepleni, nie wymawia literki “r”, jąka się);
– w szkole zapisywanie liter od prawej do lewej lub w odbiciu lustrzanym, zmienianie przedrostków i przyimków, przestawianie głosek, przekręcanie słów.

Rozróżniamy aleksję częściową, bez agrafii (nazywaną także czystą ślepotą słów), która charakteryzuje się niezdolnością do czytania całych wyrazów, przy zachowanej umiejętności literowania, a także pisania, oraz aleksję całkowitą, obejmującą również zaburzenia pisania, czyli agrafię. Aleksji częściowej często towarzyszy też prawostronne niedowidzenie połowicze. Co ciekawe, chory z tą odmianą aleksji jest w stanie – pod dyktando – pisać, ale nie potrafi tego później odczytać.

Aby zdiagnozować dysleksję, konieczne jest przeprowadzenie konkretnych testów, których celem jest ogólna ocena możliwości dziecka. Testy na dysleksję zawierają badania logopedyczne, laryngologiczne, pediatryczne, okulistyczne oraz psychologiczne. Dopiero po przeprowadzeniu badań można wystawić dziecku zaświadczenie o dysleksji, które jest pomocne w kontynuowaniu bez stresu dalszej nauki.

Diagnozę aleksji stawia neurolog, neurochirurg, psycholog, psychiatra – zawsze na podstawie wywiadu oraz szczegółowego badania.

Jeśli u dziecka po wizycie w poradni psychologiczno-pedagogicznej zostanie postawione rozpoznanie dysleksji, wtedy dziecko powinno wykonywać zarówno w szkole, jak i w domu specjalne ćwiczenia, dzięki którym będzie ćwiczyć pisanie i czytanie. W szkole bardzo często dziecko dyslektyczne ma indywidualny tok nauczania, aby nauczyciel mógł poświęcić mu więcej czasu.

Po postawieniu diagnozy aleksji konieczne jest przystąpienie do rehabilitacji, początkowo pod okiem wykwalifikowanego personelu, a następnie samodzielnie w domu. Rehabilitacja polega na poznawaniu liter, składaniu ich po dwie, trzy, a następnie w całe wyrazy, pisaniu liter, powtarzaniu ich, czytaniu na głos itp. Można wspomagać się obrazkami, rysunkami, zdjęciami czy slajdami.

W celu zapobiegania występowaniu dysleksji i aleksji podejmuje się następujące działania:

1. Wszelkie puzzle i układanki rozwijają zdolność do analizy i syntezy wzrokowej.
2. Ćwiczenie koordynacji ręki i oka – niech dziecko palcem, a potem mazakiem obrysowuje kontury wzoru.
3. Granie w piłkę.
4. Rozwijanie posługiwania się językiem: dobieranie rymów, wydzielanie głosek ze słów, dzielenie wyrazu na głoski.

Pewne rodzaje ruchu stymulują wytwarzanie nowych połączeń między półkulami mózgu, poprawiają koordynację, płynność czytania, koncentrację uwagi i pamięć, aktywizują myślenie. Uwalniają od stresu, regulują oddech, dobrze wpływają na stabilność emocjonalną, wzmacniają poczucie własnej wartości.