Bóle grzbietu

Ból grzbietu jest powszechną dolegliwością bólową odczuwalną wzdłuż pleców. Ból grzbietu może przybierać różne formy, od bólu mięśni do uczucia pieczenia lub kłucia. Ponadto ból może promieniować w dół nogi lub nasilać się podczas zginania, skręcania, podnoszenia, stania lub chodzenia.

Do schorzeń często związanych z bólem pleców należą: naciągnięcie mięśnia lub więzadła, wybrzuszone lub pęknięte dyski, choroba zwyrodnieniowa stawów czy osteoporoza.

W większości przypadków ból grzbietu jest wynikiem mechanicznego uszkodzenia różnych struktur tworzących i otaczających kręgosłup: kręgów, krążków międzykręgowych (tzw. dysków), stawów międzykręgowych, mięśni, ścięgien, więzadeł i nerwów. Jego przyczyną może być:
-przeciążenie mięśni, ścięgien lub więzadeł przykręgosłupowych;
-przepuklina krążka międzykręgowego (tzw. dyskopatia);
-wady postawy i budowy ciała, wady wrodzone kręgosłupa;
-zmiany zwyrodnieniowe, prowadzące np. do przesunięcia struktur kręgosłupa w stosunku do siebie lub zwężenia kanału kręgowego;
-złamania kręgów w przebiegu osteoporozy.

-Ból nieswoisty (ok. 90% przypadków). Związany jest z przeciążeniem różnych struktur tworzących kręgosłup, natomiast nie można przypisać mu konkretnej przyczyny. Pojawia się typowo po wysiłku lub niewielkim urazie i zmniejsza w spoczynku, chociaż dolegliwości może wywoływać również długie pozostawanie w jednej pozycji. Najsilniej odczuwany jest w dolnej części kręgosłupa, ale może również promieniować po stronie zewnętrznej uda do poziomu kolana.
-Ból związany z zespołem korzeniowym lub zwężeniem kanału kręgowego. Wywołany jest uciskiem rdzenia kręgowego lub wychodzących z niego nerwów przez zwężone struktury kręgosłupa (przyczyną jest najczęściej wpuklanie się dysku do kanału kręgowego lub zmiany zwyrodnieniowe). Wyróżnia się kilka rodzajów tych dolegliwości.
-Chromanie przestankowe neurogenne, typowe dla zwężenia kanału kręgowego. Chodzeniu towarzyszy ból krzyża, osłabienie kończyn dolnych oraz skurcze i bóle łydek (wymagają one wykluczenia zaburzeń krążenia w kończynach dolnych). Ból nasila się przy wyproście kręgosłupa i staniu, a zmniejsza przy pochyleniu do przodu i wchodzeniu pod górę. Dolegliwości z reguły narastają stopniowo, ale mogą również utrzymywać się na stałym poziomie.
-Ból prawdopodobnie spowodowany inną chorobą. Sporadycznie ból krzyża może być manifestacją innej choroby kręgosłupa lub sąsiadujących narządów. W przebiegu zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa (ZZSK) ból typowo zlokalizowany jest głęboko w pośladku, nasila się w godzinach porannych, wybudzając chorego ze snu. Ból i sztywność kręgosłupa zmniejszają się podczas ruchu. Przyczyną bardzo silnego bólu nieustępującego w spoczynku i w godzinach nocnych może być nowotwór lub zakażenie występujące w obrębie kręgosłupa. Chorobom tym towarzyszy z reguły pogorszenie samopoczucia, chudnięcie lub gorączka. Ból krzyża może wystąpić również w przebiegu chorób sąsiadujących narządów – na rozpoznanie wskazują wówczas charakterystyczne objawy.
-Ból psychogenny – nie należy zapominać, że ból krzyża może być również niecharakterystyczną oznaką pogorszenia stanu psychicznego, wynikającego z przewlekłego stresu lub depresji.

Lekarz ustala rozpoznanie na podstawie zebranych od pacjenta informacji oraz objawów wykrytych podczas badania układu ruchu. W większości przypadków nie są konieczne żadne dodatkowe badania laboratoryjne ani obrazowe – zleca się je dopiero wtedy, jeśli istnieje podejrzenie jakiejś konkretnej przyczyny bólu krzyża albo nie ma poprawy po zastosowanym leczeniu.

W pierwszej kolejności wykonuje się zdjęcia radiologiczne, a w niektórych sytuacjach (np. w przypadku podejrzenia ucisku na korzeń nerwowy lub zwężenia kanału kręgowego) inne badania obrazowe, takie jak tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny. W ponad 90% przypadków występuje tzw. ból nieswoisty, którego przyczyny nie da się jednoznacznie określić – wyniki badań są często prawidłowe, mimo że chory odczuwa ból. Z drugiej strony, nawet jeśli badania wykażą na przykład zmiany zwyrodnieniowe lub inne zaburzenia budowy kręgosłupa, nie oznacza to, że właśnie one są odpowiedzialne za odczuwane dolegliwości.

Najczęściej ból krzyża ustępuje bez leczenia lub dzięki prostym metodom postępowania. Jeśli jednak dolegliwości nie zmniejszają się po upływie kilku tygodni lub pojawią się objawy alarmowe, należy zgłosić się do lekarza – w zależności od podejrzewanej przyczyny zadecyduje on o dalszym postępowaniu. Najczęściej są to różne formy leczenia zachowawczego (wśród których kluczową rolę odgrywa rehabilitacja), tylko w wyjątkowych przypadkach wskazana jest operacja kręgosłupa.

Aby zapobiec bólowi krzyża lub zmniejszyć ryzyko jego nawrotu:
-dbaj o kondycję fizyczną i prawidłową postawę ciała poprzez: ćwiczenia ogólnie usprawniające (np. pływanie, jazda na rowerze, szybki marsz) wykonywane co najmniej przez 30 minut, minimum 3 razy w tygodniu
-ćwiczenia wzmacniające mięśnie pleców i brzucha
-odpowiednią rozgrzewkę przed ćwiczeniami i stopniowe „schładzanie” mięśni po ich zakończeniu
-pozbądź się nadwagi
-w razie konieczności spędzenia dłuższego czasu w pozycji siedzącej podkładaj poduszkę pod kręgosłup lędźwiowy lub korzystaj ze specjalnego fotela, rób sobie przerwy na rozruszanie się
-nie dźwigaj ciężkich przedmiotów, naucz się prawidłowej techniki podnoszenia (nie pochylaj się nad podnoszonym przedmiotem, tylko przykucnij, a wstając, używaj mięśni nóg i brzucha)
-śpij na średnio twardym materacu, najlepiej na boku, chociaż lekarz lub rehabilitant może dobrać indywidualną pozycję do odpoczynku i snu
-noś wygodne buty na niskim obcasie, w razie potrzeby stosuj wkładki korygujące płaskostopie
-dbaj o właściwą dietę i dostarczaj kościom odpowiednią ilość wapnia oraz witaminy D
-nie pal papierosów.