Ból ucha

1. Definicja i przyczyny bólu ucha.
Ból ucha to stan, w którym występuje niewygodne, często ostre uczucie w obrębie narządu słuchu. Jest to objaw wielu możliwych dolegliwości. Przyczyn bólu ucha może być wiele — od infekcji, przez zatkanie przewodu słuchowego, po zmiany atmosferyczne. Ważne jest, aby pamiętać, że długotrwały, nieleczony ból może prowadzić do poważniejszych problemów zdrowotnych, jak utrata słuchu.

2. Rodzaje bólu ucha i ich objawy.
Ból ucha, choć zawsze nieprzyjemny, może mieć różną intensywność i charakter. Mogą mu towarzyszyć dodatkowe objawy, jak ból głowy, gorączka czy problemy z równowagą. W przypadku infekcji ból dotyczy często całego ucha, natomiast zatkanie przewodu słuchowego powoduje często uczucie pełności i szum w uszach.

3. Diagnostyka i badania w przypadku bólu ucha.
Jeżeli ból ucha nie mija w ciągu kilku dni, warto zgłosić się do lekarza. Diagnostyka może obejmować badanie otoskopem, które pozwala na ocenę stanu błony bębenkowej. W niektórych przypadkach konieczne może być również wykonanie audiogramu, aby ocenić stan słuchu.

4. Metody leczenia bólu ucha.
Leczenie bólu ucha zależy od jego przyczyny. W przypadku infekcji najczęściej stosuje się antybiotyki. Przy zatkanym przewodzie słuchowym konieczne może być jego mechaniczne oczyszczenie. Wszystkie działania lecznicze powinny być skonsultowane z lekarzem, aby uniknąć dalszych komplikacji.

5. Zapobieganie bólom ucha.
Zapobieganie bólom ucha to przede wszystkim dobra higiena i unikanie czynników uszkadzających słuch. Dla osób, które często zmagają się z infekcjami, ważne jest wzmacnianie odporności oraz unikanie miejsc, gdzie łatwo o kontakty z patogenami. Należy pamiętać, że w każdym przypadku niewyjaśnionego bólu ucha powinno się skonsultować z lekarzem.

Ból ucha może być spowodowany urazem, infekcją, podrażnieniem ucha lub bólem przeniesionym (ból odczuwany w innym miejscu) np. bólem szczęki lub bólem zębów, który jest odczuwany w uchu.

-Jeśli zapalenie ucha zewnętrznego rozwija się na podłożu infekcji bakteryjnej, objawami charakterystycznymi są: ropny wyciek wydzieliny z ucha, silny ból, któremu często towarzyszy upośledzenie słuchu.
-W przypadku półpaśca usznego pojawiają się zmiany skórne o charakterze pęcherzyków w okolicy małżowiny usznej oraz zewnętrznego przewodu słuchowego. Nim pojawią się charakterystyczne pęcherzyki, pacjenci odczuwają silny ból ucha, u większości z nich pojawią się dodatkowo objawy porażenia lub niedowładu nerwu twarzowego. U części pacjentów obserwuje się uszkodzenie słuchu oraz zawroty głowy.
-W przypadku infekcji grzybiczych pojawia się świąd oraz gęsty i kleisty wyciek z ucha o nieprzyjemnym zapachu. Drapiąc się doprowadzamy do uszkodzenia naskórka, który sprzyja nadkażeniu bakteryjnemu.
-W przypadku złośliwego zapalenia ucha zewnętrznego pacjent jest ogólnie w ciężkim stanie, ból ucha promieniuje do stawu skroniowo-żuchwowego oraz okolicy skroniowej. Towarzyszy mu wyciek ropny oraz narastają zaburzenia słuchu. Rozprzestrzenianie się stanu zapalnego może w konsekwencji doprowadzić do porażenia nerwu twarzowego.
-Pacjenci z ograniczonym zapaleniem przewodu słuchowego zewnętrznego, tzw. czyrakiem, zwykle odczuwają szybko narastający w czasie ból ucha. Dodatkowo pojawia się guzkowate uwypuklenie, któremu towarzyszy bolesny obrzęk w części chrzęstnej przewodu słuchowego zewnętrznego.
-Zapalenie ucha zewnętrznego o podłożu egzematycznym może pojawić się w przebiegu różnych chorób dermatologicznych (tj. atopowe zapalenie skóry, łuszczyca czy liszaj rumieniowaty). Towarzyszy mu zwykle uporczywy świąd oraz bolesność skóry przewodu słuchowego.

W przypadku bólu ucha oprócz wywiadu lekarskiego (dotyczącego m.in. tego, kiedy ból się pojawił, jego nasilenia, lokalizacji, zmiany nasilenia w zależności od pozycji ciała, obecności objawów towarzyszących np. kaszlu, gorączki itp.) i badania palpacyjnego, duże znaczenie ma także badanie otoskopowe. Badanie otoskopowe jest bezbolesne, a lekarz ma możliwość dokładnego obejrzenia przewodu słuchowego zewnętrznego, a także błony bębenkowej.

W niektórych przypadkach może być konieczne poszerzenie diagnostyki o badania obrazowe (usg szyi, prześwietlenie zębów, tomografię komputerową czy rezonans magnetyczny), badania laboratoryjne (np. morfologię czy CRP). Czasami jest wymagana także konsultacja innego specjalisty np. stomatologa lub neurologa.

Leczenie bólu ucha zależy od czynnika wywołującego infekcję. W przypadku zapalenia ucha środkowego, które ma tendencję o samoistnego ustępowania i któremu nie towarzyszy ropny wyciek, można na początku stosować niesteroidowe leki przeciwzapalne, tj. paracetamol, ibuprofen czy pyralginę. Dodatkowo stosuje się leki obkurczające błonę śluzową nosa i nosogardła (w celu udrożnienia gardłowego ujścia trąbki słuchowej). Może być konieczne zastosowanie antybiotykoterapii (miejscowej – krople, jak i doustnej bądź dożylnej).

W przypadku nawracających infekcji uszu u dzieci może być wskazane usunięcie przerośniętego migdałka gardłowego lub nakłucie błony bębenkowej w celu odprowadzenia zalegającej wydzieliny. W przypadku półpaśca usznego konieczne jest włączenie leków przeciwwirusowych, a jeśli infekcja ma charakter grzybiczy, może się okazać konieczne stosowanie maści przeciwgrzybiczych.

W przypadku złośliwego zapalenia ucha zewnętrznego konieczne jest leczenie w warunkach szpitalnych, gdzie oprócz podawania antybiotyków dożylnie, systematycznie oczyszczany jest z zalegającej wydzieliny zewnętrzny przewód słuchowy.

W zapobieganiu bólom uszu największe znaczenie ma odpowiednia higiena uszu. Należy zwracać szczególną uwagę na odpowiednie wysuszenie uszu po wizycie na basenie czy po myciu głowy – szczególnie wtedy, gdy na zewnątrz panuje niska temperatura. Nie należy czyścić uszu nieprzystosowanymi do tego patyczkami, krople do uszu można stosować tylko po konsultacji z lekarzem. Niektóre domowe sposoby, takie jak woda utleniona do ucha czy czosnek do ucha mogą prowadzić do bardzo poważnych konsekwencji zdrowotnych! Bardzo duże znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania zmysłu słuch ma odpowiednie użytkowanie słuchawek oraz unikanie głośnych koncertów. Za zdrowie narządu słuchu odpowiada też prawidłowa dieta – rozwój cukrzycy wpływa na częstsze występowanie zapaleń ucha.

U dzieci szczególnie ważne jest unikanie infekcji w ciągu pierwszych 12 miesięcy, prawidłowe żywienie dziecka oraz odpowiednia higiena uszu. Nawracające infekcje ucha mogą być spowodowane przerostem migdałka gardłowego, który w takiej sytuacji powinien być usunięty.