Czym są wrzody żołądka?

Wrzód trawienny to ograniczony ubytek tkanki (otoczony naciekiem zapalnym) sięgający w głąb błony śluzowej, która wyściela przewód pokarmowy. Wrzody trawienne zlokalizowane są przeważnie w odźwierniku żołądka oraz przy opuszce dwunastnicy (początkowej części jelita cienkiego). Choroba wrzodowa jest jedną z częstszych patologii przewodu pokarmowego. Występuje u ok. 5-10% dorosłej populacji, przy czym dwukrotnie częściej dotyka mężczyzn, a cykliczne pojawianie się wrzodów trawiennych w żołądku świadczy o chorobie wrzodowej. Główną rolę w leczeniu odgrywa farmakoterapia, której niezbędnym uzupełnieniem powinna być odpowiednia dieta [1].

Jak powstają wrzody żołądka?

Wrzody żołądka powstają głównie wskutek uszkodzenia błony śluzowej żołądka. Czynniki wrzodotwórcze można podzielić na dwie kategorie:

1. Czynniki endogenne: Są to czynniki wytwarzane przez organizm, które mogą uszkadzać błonę śluzową żołądka. Należą do nich:
   • Kwas solny oraz enzym pepsyna, które mogą uszkadzać błonę śluzową pod wpływem nadmiernego wydzielania przez żołądek.
   • Żółć, która może drażnić błonę śluzową żołądka i przyczyniać się do powstawania wrzodów.
2. Czynniki egzogenne: Są to czynniki zewnętrzne, które mogą przyczynić się do powstawania wrzodów żołądka. Należą do nich:
   • Zakażenie bakterią Helicobacter pylori, która może uszkodzić błonę śluzową żołądka i prowadzić do powstania wrzodów.
   • Palenie papierosów, które wpływa na zwiększenie wydzielania kwasu solnego i zmniejszenie ochrony błony śluzowej żołądka, co sprzyja powstawaniu wrzodów.
   • Stosowanie leków przeciwzapalnych nesteroidowych (NLPZ), które mogą uszkadzać błonę śluzową żołądka i zwiększać ryzyko wrzodów.

Jakie są objawy wrzodów żołądka?

Najczęstszym objawem choroby wrzodowej jest ból (uczucie dyskomfortu) w nadbrzuszu, o charakterze tępym. Ból ten może promieniować do pleców, aczkolwiek ból pleców jako pierwotny objaw wrzodów żołądka jest objawem nietypowym. Ważnym objawem charakterystycznym, występującym u pacjentów z wrzodami żołądka jest ból w nadbrzuszu pojawiający się zwykle w ciągu 15-30 minut po posiłku.

U osób z chorobą wrzodową mogą także występować następujące objawy: wzdęcia, uczucie pełności brzucha, nudności, zbyt wczesne uczucie sytości, krew w stolcu. Objawem towarzyszącym może być także refluks żołądkowo-przełykowy, choć jego występowanie nie musi być związane z chorobą wrzodową. Do innych objawów, które powinny skłonić do rozpoczęcia diagnostyki, są: niezamierzona utrata masy ciała, postępujące zaburzenia połykania, niedokrwistość z niedoboru żelaza, nawracające wymioty, nowotwory górnego odcinka przewodu pokarmowego występujące w rodzinie [2].

Jak diagnozuje się wrzody żołądka?

Wrzody żołądka diagnozuje się poprzez różne metody. Jedną z najważniejszych jest gastroskopia, która polega na wprowadzeniu do żołądka cienkiego, giętkiego endoskopu w celu bezpośredniego oglądania błony śluzowej żołądka i dwunastnicy. Podczas tego badania można również pobrać próbki tkanek do dalszych badań laboratoryjnych. Inne metody diagnostyczne to testy oddechowe, które służą do wykrywania obecności bakterii Helicobacter pylori, która często jest przyczyną wrzodów żołądka. Wykonuje się także badania laboratoryjne krwi i kału w celu oceny stanu zapalnego i wykluczenia innych schorzeń [4].

Co zastosować na wrzody żołądka?

W leczeniu wrzodów żołądka zastosowanie mają leki zmniejszające ilość wydzielanego kwasu solnego w żołądku. Są to: inhibitory pompy protonowej oraz blokery receptora H2. Natomiast w przypadku zakażenia bakterią Helicobacter pylori niezbędna jest antybiotykoterapia, złożona z kilku antybiotyków, które występują w postaci jednej tabletki. Nazwa handlowa takiego preparatu to Pylera. Rzadkim postępowaniem jest leczenie operacyjne. Wskazane wtedy, kiedy nie ma efektów dotychczasowego leczenia lub w razie pojawienia się powikłań ze strony wrzodu: perforacja, krwotok, zwężenie odźwiernika.

Jaką stosować dietę przy wrzodach żołądka?

Równie ważnym aspektem związanym z leczeniem choroby wrzodowej jest odpowiednia dieta (nieobciążająca żołądka, czyli dieta lekkostrawna), bogata przede wszystkim w mieszankę fosfolipidów i fitosterolu. Wprowadzenie do spożywanych pokarmów żółtek jaj, produktów sojowych oraz olejów roślinnych jest wartościowe nie tylko w leczeniu choroby wrzodowej, ale także w profilaktyce wrzodów. Zredukowana powinna być ilość pokarmów zawierających czarny pieprz i paprykę, ponieważ mogą one powodować dyskomfort, szczególnie w fazie zaostrzenia choroby. Zalecane jest także unikanie kawy, która może wywoływać niestrawność. Przejadanie się i jedzenie do syta – to nawyki, których koniecznie należy się pozbyć [3].

Jakie są leki na wrzody żołądka bez recepty?

W przypadku braku zakażenia wspomnianą wyżej bakterią Helicobacter pylori, kiedy nie jest konieczna antybiotykoterapia, można zastosować wspomniane wyżej inhibitory pompy protonowej – te dostępne bez recepty np. Controloc Control, Ortanol Max, Nolpaza Control, Bioprazol Bio Max, a także blokery receptora H2 – Famotydyna Ranigast. Leczenie objawowe polega na przyjmowaniu środków, które zobojętniają kwas solny. Preparaty te zawierają w swoim składzie sole wapnia, sole magnezu lub sole glinu i również są dostępne bez recepty (Gaviscon, Alugastrin, Gastrotuss).

Leczenie operacyjne. Kiedy jest konieczne?

Leczenie operacyjne wrzodów żołądka jest przeprowadzane w sytuacjach, gdy inne metody leczenia farmakologicznego nie odnoszą oczekiwanych rezultatów lub gdy występują powikłania. Operacja wrzodu żołądka polega na usunięciu uszkodzonej śluzówki żołądka wraz z niewielkim fragmentem zdrowej tkanki otaczającej wrzód. Taki zabieg jest wykonywany w przypadku, gdy wrzód jest jednostronny i nie ma rozległego zmienionego obszaru. Leczenie operacyjne może być również konieczne w przypadku wrzodów towarzyszących innym schorzeniom, takim jak choroba Leśniewskiego-Crohna czy zespół Zollingera-Ellisona.

Warto jednak podkreślić, że większość wrzodów żołądka może być skutecznie leczona farmakologicznie, stosując odpowiednie leki, takie jak inhibitory pompy protonowej czy antybiotyki w przypadku zakażenia Helicobacter pylori. Operacja jest jedynie ostatecznością, gdy inne metody leczenia nie przynoszą rezultatów.

Jakie mogą być skutki nieleczonych wrzodów?

Nieleczone wrzody żołądka mogą prowadzić do poważnych komplikacji i ryzyka zdrowotnego. Mogą one doprowadzić do perforacji (pęknięcia) żołądka, co jest stanem zagrożenia życia, który wymaga natychmiastowej interwencji medycznej. Inne powikłania obejmują krwawienie z wrzodu żołądka, które może prowadzić do utraty krwi i niedokrwistości. Nieleczone wrzody także zwiększają ryzyko rozwoju nowotworu żołądka [5,6].

Jak powinien wyglądać nasz styl życia przy chorobie wrzodowej żołądka?

W przypadku choroby wrzodowej, styl życia może odgrywać istotną rolę w zarządzaniu objawami i wspomaganiu procesu leczenia. Oto kilka ogólnych zaleceń dotyczących stylu życia dla osób z wrzodami żołądka:

1. Zdrowa dieta: Właściwe odżywianie gra ważną rolę w zarządzaniu chorobą wrzodową. Zaleca się spożywanie regularnych posiłków o równomiernych odstępach czasowych i unikanie głodzenia się. Warto unikać ostrej, pikantnej i tłustej żywności, która może podrażniać błonę śluzową żołądka. Zamiast tego, wybieraj zdrowe, łatwostrawne posiłki, bogate w białko, owoce, warzywa i pełnoziarniste produkty.
2. Unikanie czynników drażniących: Stosowanie się do zaleceń unikania alkoholu, palenia tytoniu i picia kawy czy napojów z kofeiną może pomóc w ograniczeniu podrażnienia błony śluzowej żołądka i zmniejszeniu ryzyka pogorszenia objawów.
3. Opanowanie stresu: Stres może mieć negatywny wpływ na układ pokarmowy i nasilić objawy wrzodów żołądka. Ważne jest, aby znaleźć skuteczne metody zarządzania stresem, takie jak regularna aktywność fizyczna, medytacja, głębokie oddychanie, a także regularny sen, aby utrzymać zdrową równowagę psychiczną i fizyczną.
4. Unikanie leków, które mogą drażnić żołądek: Należy unikać stosowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), takich jak ibuprofen lub aspiryna, bez konsultacji z lekarzem. Te leki mogą pogorszyć objawy wrzodów i zwiększyć ryzyko krwawienia żołądka.
5. Regularne badania kontrolne: Ważne jest regularne monitorowanie stanu zdrowia i kontrola wrzodów żołądka przy udziale lekarza. To pomoże zidentyfikować i zarządzać potencjalnymi komplikacjami oraz dostosować plan leczenia w razie potrzeby.