Duszność to narastające lub przychodzące nagle uczucie braku powietrza. Czasem odczuwana jako niemożność głębszego nabrania powietrza w płuca. Uczucie to wiąże się ze zdenerwowaniem, stresem, może być reakcją na zimne powietrze czy silny wiatr, który uniemożliwia spokojne zaczerpnięcie oddechu.

Niezależnie od przyczyn budzi niepokój osoby i nie może być lekceważona, bo grozić może niedotlenieniem i omdleniem.

Jakie są przyczyny duszności?

Przyczyny duszności:

• choroba niedokrwienna mięśnia sercowego;
• ból w klatce piersiowej w wyniku zawału mięśnia sercowego;
• nagły, silny stres lub emocje;
• astma oskrzelowa (napad);
• uraz klatki piersiowej (po upadku, uderzeniu w klatkę piersiową);
• uszkodzenie narządu oddechowego (jamy nosowej) i trudność z oddychaniem.

Co robić w przypadku duszności?

W przypadku urazu, upadku należy osobie poszkodowanej udrożnić drogi oddechowe. Gdy osoba jest nieprzytomna, należy położyć ją na płaskiej powierzchni, odgiąć do tyłu głowę, sprawdzić, czy w jamie ustnej nie ma ciała obcego, jeśli jest postarać się je wyjąć. Osobę przytomną należy ułożyć w pozycji bezpiecznej bocznej. W obu przypadkach sprawdzić, czy osoba samodzielnie oddycha. Należy kontrolować jej oddech i nie zostawiać bez nadzoru.

W przypadku nagłego stresu, silnych emocji, w przypadku osoby stojącej należy ją bezpiecznie posadzić i starać się  uspokoić. Jeśli chce, można podać szklankę wody. Nie pozostawiać osoby z dusznością bez opieki.

W przypadku pacjentów chorych na astmę oskrzelową lub przewlekłą obturacyjną chorobę płuc reagujących emocjonalnie na różne czynniki, duże znaczenie może mieć stosowanie technik oddechowych i relaksacyjnych. Niekiedy chorzy mogą potrzebować pomocy psychologicznej czy psychiatrycznej. W przypadku pacjentów w wieku podeszłym (zagrożenie demencją czy pogorszenie funkcji poznawczych) istotne może okazać się właściwe stosowanie inhalatorów i upewnienie się, czy pacjent rzeczywiście przyjmuje dawkę leku.

Jakie są leki na duszności na receptę?

Duszność wywołana chorobą niedokrwienną mięśnia sercowego

Leki stosowane  w chorobie niedokrwiennej mięśnia sercowego, które zmniejszają objawy duszności oraz zmniejszają ryzyko jej wystąpienia, należą do grup: azotanów, Beta blokerów, blokerów kanałów wapniowych.

Nitrogliceryna należącą do azotanów krótkodziałających znosi ból dławicowy oraz duszność i ucisk w klatce piersiowej. Poza zniesieniem tych efektów nie ma działania poprawiającego rokowanie u pacjenta z zawałem mięśnia sercowego oraz nie chroni przed kolejnymi incydentami sercowymi. Występuje ona w formie aerozolu pod nazwą Nitromint oraz w tabletkach, a także maści. Lek należy stosować w przypadku duszności czy bólu w klatce piersiowej, ale także przed planowanym wysiłkiem fizycznym.

Beta-blokery, czyli leki blokujące receptory Beta w sercu zapobiegają dławicy i zwiększają tolerancję wysiłku. Dąży się do stosowania maksymalnych dawek leku, aby serce w spoczynku miało rytm w zakresie 55-60 uderzeń na minutę.  Stosując Beta blokery, należy pamiętać o regularnym zażywaniu. Nie można ich stosować przy bradykardii, blokach przewodnictwa oraz w niedociśnieniu.  Ostrożnie powinni je stosować pacjenci z cukrzycą (beta-blokery maskują objawy hipoglikemii) oraz  pacjenci z astmą oskrzelową (niektóre mogą nasilać skurcz mięśni gładkich oskrzeli).

Blokery kanału wapniowego leki te stosuje się w przebiegu choroby niedokrwiennej mięśnia sercowego. Nie powinno się ich łączyć z Beta blokerami- nasila się bowiem bradykardia (zmniejszenie rytmu pracy serca). Przeciwwskazaniem jest również współistniejąca niewydolność mięśnia sercowego i niedociśnienie, a także bloki przewodnictwa.

Innym lekiem stosowanym w chorobie niedokrwiennej mięśnia sercowego jest iwabradyna. Zwalnia ona czynność serca, działając na węzeł zatokowy. Najczęściej zalecana w przypadku nietolerancji azotanów, Beta blokerów i blokerów kanału wapniowego lub przeciwwskazań do ich stosowania.

Molsydomina wykazuje słabsze działanie przeciwdławicowe. Stosuje się ją w celu zmniejszenia objawów dławicowych i zwiększenia tolerancji na  wysiłek. W przypadku niewydolności nerek i wątroby dawkę należy ustalić indywidualnie dla pacjenta. Istotne jest zażywanie leku niezależnie od posiłku.

Duszność wywołana napadem astmy oskrzelowej

Astma oskrzelowa jest chorobą charakteryzującą się przewlekłym zapaleniem dróg oddechowych. Jej objawami jest: świszczący oddech, duszność (głównie wydechowa), ściskanie w klatce piersiowej, kaszel.  W przebiegu astmy oskrzelowej stosuje się leki zapobiegające napadom astmy (sterydy oraz B2 mimetyki długodziałające, czyli leki rozkurczające oskrzela).

W przypadku przerwania napadu duszności chory ma możliwość zastosowania leków:

• B2 mimetyki krótko działające SABA (fenoterol, salbutamol): Berotec N, Ventolin;
• B2 mimetyki długodziałające LABA (formoterol, salmeterol): Foradil, Oxis Turbuhaler, Serevent;
• Preparaty złożone (glikokortykosteroidy wziewne z SABA lub LABA)
  • formoterol plus budezonid (Bufomix Easyhaler);
  • salmeterol plus flutikazon (Comboterol, Seretide);
  • formoterol plus beklometazon ((Fostex);
• Leki przeciwcholinergiczne krótkodziałające SAMA (ipratropium) oraz długodziałające (LAMA) tiotropium.

Celem leczenia astmy oskrzelowej jest remisja napadów astmy, utrzymanie i kontrola objawów i normalna aktywność życiowa pacjenta (podejmowanie wysiłku fizycznego, funkcjonowanie w zmiennych warunkach atmosferycznych). Duże znaczenie ma dla chorego poznanie stosowanych leków i umiejętność posługiwania się inhalatorem.

Jakie są leki na duszności bez recepty?

Leki uspokajające mogą pomóc w łagodzeniu objawów niepokoju i duszności.

Ekstrakty ziołowe z melisy, waleriany czy passiflory mają działanie zmniejszające napięcie nerwowe i łagodzące stany niepokoju.

Validol jest preparatem zawierającym kwas izowalerianowy i mentol. Pierwszy składnik działa uspokajająco i nasennie a mentol pobudza receptory czucia zimna i działa odświeżająco, co może dawać uczucie pogłębienia oddechu w przypadku duszności.

Duszność w przebiegu chorób układu krążenia i oddechowego pogłębić może palenie tytoniu. Ważna jest edukacja chorego w kwestii rzucenia nałogu i profilaktyki chorób sercowo-naczyniowych.

Dostępnych jest wiele postaci leku przeznaczonych do walki z nałogiem. Plastry, gumy czy tabletki zawierające nikotynę to jeden z wyborów. Podczas zlecania preparatów nikotyny należy pamiętać o przeciwwskazaniach i środkach ostrożności. Nadciśnienie tętnicze czy niekontrolowana cukrzyca wymagają ostrożności w stosowaniu tych preparatów oraz konsultacji lekarskich. Wsparciem dla pacjenta walczącego z nałogiem tytoniowym może okazać się rozmowa z farmaceutą i wiedza osób z najbliższego otoczenia. Preparaty: Nicorette Coolmint minitabletki, Nicorette spray, Niquitin plastry.

Otyłość jest przyczyną  chorób sercowo-naczyniowych oraz pogarsza rokowania pacjentów z astmą oskrzelową. Ma bowiem ona wpływ na rozwój wielu chorób w tym niewydolności mięśnia sercowego, nadciśnienia tętniczego. Pogarsza rokowanie chorych w przebiegu astmy oskrzelowej. Otyłość i zwężenie dróg oddechowych nasila problemy z dusznością. Zdrowy tryb życia, unikanie tłustych i bogatych w cukry proste posiłków ma duże znaczenie w zmniejszaniu ryzyka duszności w przebiegu tych chorób.

Podsumowanie

Duszność jest objawem, który musi być zdiagnozowany i leczony. W przebiegu astmy oskrzelowej ważna jest ilość epizodów duszności, aby określić stopień opanowania choroby.  Dobrze kontrolowana astma pozwala na normalne funkcjonowanie chorego oraz podejmowanie wysiłku fizycznego bez towarzyszącej duszności.

Profilaktyka odgrywa bardzo ważną rolę w zapobieganiu chorobom układu sercowo-naczyniowego i oddechowego. Istotna jest dbałość o zdrowie, regularne wizyty kontrolne i badania diagnostyczne, a także zdrowa dieta i regularny wysiłek fizyczny. Ważne są szczepienia ochronne przeciw chorobom zakaźnym (wirus Sars-Cov-2 i wirus grypy), które zmniejszają ryzyko zachorowania i łagodzą przebieg tych chorób.

Systematyczne zażywanie leków i szeroko rozumiana profilaktyka zdrowotna pozwala wydłużyć życie w przebiegu chorób cywilizacyjnych, które często objawiają się dusznością. Wyeliminowanie duszności pozwala zaś w pełni funkcjonować i czuć się dobrze.