Co jest przyczyną grzybicy?

Grzybica najczęściej może wystąpić w trakcie lub po antybiotykoterapii, sterydoterapii, w osłabieniu odporności czy w wyniku zmian hormonalnych. Może być następstwem cukrzycy, nowotworów czy choroby AIDS. Dotyczy wielu narządów i układów w organizmie. Może pojawić się w jamie ustnej, na języku, w gałce ocznej, a także na skórze, błonach śluzowych czy owłosionej skórze głowy. Dotyczyć może także paznokci. Poważną chorobą, wymagającą pilnej konsultacji lekarskiej i długiego leczenia jest grzybica układowa (np zajęcie przewodu pokarmowego).

Grzybicę wywołują najczęściej grzyby z rodzaju Candida  lub Aspergillus. Należy pamiętać, że jest ona chorobą zakaźną i podczas leczenia należy przestrzegać bezwzględnie zasad higieny (używać osobnego ręcznika, szczoteczki do zębów, dezynfekować sanitariaty).

Jakie są leki na grzybicę?

Clotrimazol

Clotrimazol to dostępny obecnie także bez recepty lek przeciwgrzybiczy działający na grzyby z rodzaju Candida. Należy do grupy leków przeciwgrzybiczych, pochodnych imidazolu. Występuje w formie płynu na skórę, kremu na skórę i błony śluzowe oraz w postaci tabletek i kapsułek dopochwowych.

Wskazania dotyczące stosowania clotrimazolum obejmują skórę dotkniętą grzybicą w okolicy pachwin, pach, dłoni, stóp, grzybicy międzypalcowej oraz w łupieżu pstrym. Skuteczne jest stosowanie go w kandydozie skóry i błon śluzowych zewnętrznych narządów płciowych. Leczenie trwa zwykle od kilku dni do kilku tygodni i zależy od wielkości zmian chorobowych i ich umiejscowienia ( w przypadku grzybicy skóry). Po ustąpieniu objawów należy jeszcze stosować miejscową terapię przeciwgrzybiczą przez cztery tygodnie.

Na rynku aptecznym dostępne są również tabletki, kapsułki i krem dopochwowy z aplikatorem do leczenia grzybicy pochwy. Grzybica ta najczęściej pojawia się w wyniku zaburzenia równowagi kwasowej pochwy (zmniejszeniu ilości pałeczek kwasu mlekowego) w wyniku antybiotykoterapii czy nadmiernemu rozrostowi niekorzystnej flory bakteryjnej w pochwie. Kapsułki czy tabletki zawierające clotrimazol zazwyczaj stosuje się na noc.

Należy pamiętać o preparatach zawierających pałeczki kwasu mlekowego po zakończeniu kuracji przeciwgrzybiczej, które będą chroniły środowisko pochwy przed drobnoustrojami.

Tetraboran sodu

Tetraboran sodu (Borax) to substancja używana w leczeniu drożdżaków wywołujących pleśniawki w jamie ustnej. Pleśniawki na ogół tworzą się na błonach śluzowych podniebienia, pod językiem czy na wewnętrznej stronie policzków. Mają postać owalnych,   białawych zmian, często bardzo bolesnych. Borax, który jest składnikiem płynu do stosowania zewnętrznego Aphtin, działa przeciwdrożdżakowo. Przeznaczony jest do pędzlowania jamy ustnej.  Ma postać gęstego lekko opalizującego płynu. Często stosowany jest w trakcie lub po antybiotykoterapii.

Można stosować go u dzieci powyżej 1. roku życia, ale nie dłużej niż 3-5 dni. U osób z niewydolnością nerek powinien być stosowany bardzo ostrożnie. Nie należy go stosować, gdy przerwana jest ciągłość błony śluzowej.

Nystatyna 

W leczeniu grzybicy jamy ustnej stosowana jest także nystatyna. Należy ona tak jak natamycyna do antybiotyków przeciwgrzybiczych. Oba antybiotyki działają tylko w miejscu podania. Oznacza to, że nystatyna podana do jamy ustnej lub podawana doustnie w trakcie antybiotykoterapii nie wchłania się do krążenia ogólnego.

Natamycyna

Podobnie natamycyna — stosowana w leczeniu grzybicy pochwy również nie wchłania się do krążenia, działając miejscowo. Należy jednak pamiętać, że stosowanie nystatyny u noworodków może powodować wchłanianie leku do krążenia ogólnego. Może również wystąpić bilirubinemia poprzez wypieranie przez cząsteczki leku albumin z osocza krwi. Ostrożność należy zachować również u pacjentów z niewydolnością nerek i wrażliwych na stosowane leczenie. Sporadycznie może wystąpić zaburzenie funkcjonowania przewodu pokarmowego i alergie skórne.

Natamycyna jest bardzo skutecznym antybiotykiem przeciwgrzybicznym. Mechanizm jej działania polega na zahamowaniu syntezy steroli w błonie komórkowej grzybów. Lek występuje  w formie globulek lub kremu do stosowania na błony śluzowe narządów płciowych.

Natamycyna jest składnikiem leków miejscowych do stosowania w powikłanych zakażeniach skóry. Często występuje ze środkiem przeciwzapalnym (sterydem miejscowym-hydrokortyzonem) i antybiotykiem przeciwbakteryjnym.

Cyklopiroks

Cyklopiroks z olaminą to substancja przeciwgrzybicza pochodna pirydynonu, stosowana w zakażeniach grzybiczych skóry gładkiej i owłosionej, a także w grzybicy paznokci i stóp. Lek występuje jako składnik szamponów przeciwłupieżowych. Jego stosowanie może się wiązać z przejściowym podrażnieniem i pieczeniem skóry, a także obrzękiem i zaczerwienieniem. Lek nie jest przeznaczony do stosowania na błony śluzowe narządów płciowych. Ze względu na brak badań jego stosowanie u kobiet w ciąży i w okresie karmienia piersią nie jest zalecane.

Jego działanie polega na hamowaniu wytwarzania niektórych enzymów przez komórki grzyba, co powoduje zaburzenia oddychania komórkowego i śmierć komórki grzybowej. Preparaty z cyklopiroksem i olaminą są dostępne bez recepty.

W zależności od miejsca dotkniętego grzybicą i zaawansowania choroby można polecić: szampon, żel, zawiesinę czy lakier do paznokci.

Amorolfina

Częstą przypadłością jest grzybica stóp i paznokci. Dobrym wyborem mogą okazać się tu miejscowe leki przeciwgrzybicze w formie aerozolu czy lakieru lub płynu do paznokci. Oprócz wspomnianego wcześniej cyklopiroksu z olaminą w lakierze do paznokci jest dostępna także amorolfina. Wykazuje ona właściwości grzybostatyczne i grzybobójcze. działa na grzyby z rodzaju Candida, a także na dermatofity, pleśnie i grzyby dimorficzne. Nakładanie lakieru na paznokcie powinno się zacząć od uprzednio oczyszczonej i spiłowanej powierzchni paznokcia zmienionego chorobowo. Lek nakłada się na paznokcie dwa razy w tygodniu, kuracja zaś może trwać od sześciu do dwunastu miesięcy. Powinna być kontynuowana pod kontrolą lekarza.

W przypadku wyjątkowo silnie zakażonej płytki paznokcia lekarz może zdecydować o włączeniu leku przeciwgrzybiczego o działaniu ogólnoustrojowym.

Mikonazol

Wśród postaci leków występujących w formie aerozolu na rynku aptecznym funkcjonuje mikonazol. Jest to lek zarejestrowany do leczenia grzybicy międzypalcowej i grzybicy obrębnej pachwin. Leczenie po ustąpieniu objawów świądu i łuszczenia skóry należy kontynuować jeszcze przez tydzień. Lek stosowany jest miejscowo i w niewielkim stopniu wchłania się do krążenia ogólnego. Szczególną ostrożność powinni zachować pacjenci przyjmujący leki przeciwzakrzepowe-warfarynę, może dochodzić bowiem do zwiększania ryzyka krwawień podczas jednoczesnego stosowania.

Terbinafina

Terbinafina jest bardzo skutecznym lekiem przeciwgrzybiczym. Mechanizm jej działania polega na hamowaniu syntezy steroli w komórkach grzyba i zakłócaniu oddychania komórkowego. Stosowany w grzybicy stóp, skóry gładkiej, fałdów skórnych, drożdżycy skóry i łupieżu pstrym. Ma szerokie spektrum działania. Już w niedużych dawkach działa grzybobójczo na dermatofity, pleśnie i niektóre grzyby dimorficzne.

Terbinafina nie wpływa na metabolizm innych leków, dlatego też jej stosowanie nie wiąże się z ryzykiem interakcji. Przenika do mleka kobiecego, dlatego też nie zaleca się jej w okresie karmienia piersią. Czas leczenia zależny jest od nasilenia zmiany i jej umiejscowienia. Zwykle leczenie trwa od jednego do dwóch tygodni. Wymaga jednej aplikacji na dobę, w odróżnieniu od np. clotrimazolum, który należy stosować 2-3 razy w ciągu doby.

Ketokonazol

Ketokonazol to lek przeciwgrzybiczy stosowany obecnie najczęściej w grzybicy owłosionej skóry głowy wywołanej przez drożdżaki z rodzaju Malassezia. Najczęściej występującym objawem zakażenia tym grzybem jest łupież owłosionej skóry głowy, łupież pstry oraz łojotokowe zapalenie skóry. Przemijającym działaniem niepożądanym leku może być podrażnienie skóry głowy, zaczerwienienie, świąd i zapalenie mieszków włosowych.

Jak zapobiegać zakażeniom grzybiczym?

Najwłaściwszą profilaktyką jest higiena osobista i nienarażanie się na zakażenie w miejscach publicznych (basen, łazienka publiczna, sauna). Warto pamiętać o klapkach na basen i przestrzeganiu higieny w miejscach, z których korzysta wiele osób.

Podczas antybiotykoterapii czy innej kuracji przeciwbakteryjnej warto stosować probiotyki, które dbają o prawidłowy stan naszej mikroflory a tym samym odporności. Zdecydowanie nasze bakterie jelitowe mają wysoką zdolność niedopuszczania do rozwoju zakażeń grzybiczych.

Warto wiedzieć, że zakażenie grzybicze powodować może nadmierny rozrost patologicznej flory bakteryjnej  w naszym organizmie.

Przykładem może być tu niezwykle oporna na leczenie bakteria Clostridium difficile, która między innymi pojawia się podczas długotrwałej i inwazyjnej antybiotykoterapii. Początkowo podczas takiego leczenia dochodzi do wzrostu grzybów w przewodzie pokarmowym, a następnie te sprzyjające warunki powodują namnażanie się Clostridium i bardzo poważne następstwa w postaci zakażenia układu pokarmowego i silnej biegunki.

Clostridium jest bakterią bardzo oporną na leczenie i daje bardzo wysokie ryzyko nawrotów.

Podsumowanie

W leczeniu grzybicy jest dostępnych wiele leków działających miejscowo. Zależnie od miejsca zakażenia i nasilenia zmian można dobrać odpowiedni produkt. Zmiany grzybicze zdecydowanie powinno się leczyć, by nie dopuścić do rozwoju zakażenia i przenoszenia choroby na zdrowe osoby z otoczenia. Pacjent powinien przestrzegać zaleceń producenta różnych postaci leku, a także właściwie dawkować lek, mieć świadomość możliwych działań niepożądanych i ewentualnych interakcji z innymi lekami. Wszystkie te informacje może przekazać pacjentowi farmaceuta. Jego obowiązkiem jest również skierowanie pacjenta do lekarza, jeśli podejrzewa grzybicę układową, która wymaga specjalistycznego leczenia.