Gorzki posmak w ustach — jakie może mieć przyczyny?

Gorzki posmak w ustach może wystąpić w przebiegu niektórych schorzeń, takich jak np. refluks, kamica żółciowa, grzybica jamy ustnej, paradontoza czy stan zapalny wątroby. Jednakże gorzki smak w ustach niekoniecznie musi oznaczać chorobę. Jeżeli występuje sporadycznie (np. po spożyciu pewnych posiłków), może być dla przykładu jednym z pierwszych objawów ciąży.

Częściej jednak gorzki posmak w ustach, często określany przez pacjentów jako metaliczny, jest efektem, a właściwie skutkiem ubocznym, przyjmowania niektórych leków. Ten objaw jest zgłaszany często przez pacjentów np. krótko po rozpoczęciu antybiotykoterapii (jest działaniem niepożądanym niektórych antybiotyków i chemioterapeutyków). Co najważniejsze, powinien on ustąpić wraz z zakończeniem antybiotykoterapii (jeżeli nie ustąpi, należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem).

Gorzki smak w ustach najczęściej występuje po antybiotykach takich jak: klarytromycyna, metronidazol, tetracyklina, amoksycylina czy klindamycyna. Z innych grup leków, które mogą powodować gorzki posmak w ustach, należy wymienić inhibitory konwertazy angiotensyny takie jak np. kaptopril, leki stosowane w celu stymulacji wydzielania kwasów żółciowych czy leki moczopędne [1,2].

Jaki jest mechanizm powstawania gorzkiego smaku w ustach?

• część substancji zawartych w lekach doustnych może bezpośrednio stymulować receptory smakowe na języku, co wywołuje uczucie nieprzyjemnego, gorzkiego smaku w ustach;
• inne z kolei mogą oddziaływać miejscowo na włókna nerwowe, co również skutkuje odczuwaniem gorzkiego smaku w ustach;
• niektóre leki mogą powodować obniżenie poziomu cynku we krwi, (jego niedobory u części pacjentów powodują zaburzenia smaku, w tym silne odczucie goryczy w ustach);
• na poziom cynku mogą mieć wpływ również choroby wątroby (odpowiada za metabolizm cynku), nerek (zmniejszona produkcja śliny) czy przewlekłe zapalenie trzustki;
• leki mogą powodować gorzki posmak w ustach nie tylko podawane doustnie, z krwiobiegu mogą trafić do naczyń krwionośnych języka, następnie do śliny i w efekcie wywoływać uczucie goryczy w ustach na długo po ich przyjęciu (np. rano, po przebudzeniu);
• zmiany fizjologiczne zachodzące w czasie ciąży, związane m.in. z ilością wydzielanego progesteronu i estrogenu, mogą wpływać na odczuwanie gorzkiego smaku, szczególnie nasila się odczuwanie tego smaku w I trymestrze ciąży [1,3].

Jakie mogą być konsekwencje gorzkiego smaku w ustach?

Jeżeli nie są one wynikiem groźnej dla zdrowia choroby, a ich przyczyna jest znana, to z reguły gorzki posmak w ustach nie jest groźny dla zdrowia. Należy jednak pamiętać, że zaburzenia odczuwania smaku mogą prowadzić do nieprawidłowości odżywiania poprzez wpływ na apetyt, masę ciała i potencjalne ryzyko niedoborów ważnych składników pokarmowych. Dodatkowo wiele osób postrzega pożywienie jako przyjemność, a zaburzenie odczuwania smaku może mieć wpływ na jakość życia, dlatego warto zająć się tym problemem i w miarę możliwości pozbyć się go lub przynajmniej zminimalizować [2].

Jak zlikwidować gorzki smak w ustach?

1. najważniejsze jest znalezienie przyczyny i próba jej wyeliminowania;
2. warto udać się na wizytę kontrolną do lekarza dentysty, aby wykluczyć suchość, problemy z zębami, dziąsłami czy infekcje jamy ustnej;
3. w przypadku podejrzenia przyczyny warto odwiedzić odpowiedniego lekarza specjalistę np. gastrologa (podejrzenie refluksu), neurologa, endokrynologa czy diabetologa (cukrzyca);
4. w każdym przypadku warto zadbać o odpowiednią higienę jamy ustnej, szczotkowanie i nitkowanie zębów co najmniej 2 razy dziennie i regularnie stosować płukanki o właściwościach antybakteryjnych;
5. ważne jest również zadbanie o odpowiednie nawodnienie organizmu;
6. podczas przyjmowania antybiotyków i chemioterapeutyków należy suplementować odpowiednie probiotyki (jeżeli gorzki posmak jest efektem antybiotyku, to powinien ustąpić po zakończeniu leczenia);
7. należy unikać cukru, który co ciekawe zwiększa gorycz w ustach;
8. warto od czasu do czasu ssać gumę bez cukru, która pobudza produkcję śliny i przywraca właściwe pH;
9. można spróbować zastosować preparaty dla osób mających problem z nieświeżym oddechem jak np. Halitomin [1-3].

Co jeszcze neutralizuje gorzki smak?

Najlepszy efekt daje regularna higiena jamy ustnej, w tym stosowanie gum do żucia bez cukru czy specjalnych płynów do płukania gardła. Jednak naturalną substancją, która blokuje smak goryczki w ustach,  jest sól kuchenna. Jej niewielki dodatek potrafi być bardzo pomocny w przypadku tej dolegliwości, sól bowiem wiąże się z receptorami smaku i blokuje wiązanie gorzkich związków z receptorami gorzkiego smaku [1,2].

Podsumowanie

Gorzki smak w ustach może wystąpić po niektórych lekach, w szczególności antybiotykach. Czasami jednak może oznaczać poważne problemy zdrowotne, chociażby z wątrobą czy nerkami. Z drugiej strony, może być on tylko wynikiem zjedzenia gorzkiej potrawy. Z tego względu nie powinno się od razu panikować, ale nie warto jednocześnie lekceważyć tego problemu. Warto jednak zdiagnozować jego przyczynę i następnie go wyeliminować. Jeżeli nie jest on wynikiem ciężkiej choroby, to nie powinno być z tym większego problemu. Odpowiednia higiena jamy ustnej, nawodnienie i dieta z reguły wystarczają.