Enzymy proteolityczne — co to?

Enzymy proteolityczne są znane jako proteazy, peptydazy oraz proteinazy. Organizm człowieka produkuje proteazy w trzustce i żołądku, ale mogą być również pozyskiwane z zewnątrz. Takimi źródłami proteaz mogą być np.  papaja (zawiera papainę), ananas (ma w swoim składzie bromelainę), czy mango lub awokado [1,2].

Jakie funkcję pełnią enzymy proteolityczne?

Enzymy proteolityczne są przede wszystkim kojarzone z ich funkcją trawienia białka w organizmie, aczkolwiek pełnią również inne ważne funkcje w takich procesach jak krzepnięcie krwi, podziały komórek czy prawidłowe działanie układu odpornościowego [1,3].

Jakie są najważniejsze enzymy proteolityczne? Przykłady

Do najważniejszych enzymów proteolitycznych zalicza się:

• układ trawienny człowieka wytwarza naturalnie enzymy proteolityczne, takie jak pepsyna, trypsyna i chymotrypsyna, które są konieczne w prawidłowym trawieniu pokarmów (są również składnikiem niektórych produktów żywieniowych oraz suplementów diety np. Betaina HCL Pepsyna);
• papaina (znajduje się w papai) jest silnym enzymem proteolitycznym, od tysięcy lat była używana jako zmiękczacz do mięsa w związku z jej zdolnością rozkładania białka;
• bromelaina (można ją znaleźć w ananasie) była wykorzystywana przez rdzennych mieszkańców Ameryki Środkowej i Południowej jako remedium na wiele chorób;
• kolagenaza jest enzymem proteolitycznym wykorzystywanym w leczeniu trudno gojących się ran i owrzodzeń [1-4].

Enzymy proteolityczne w leczeniu ran

Nekrektomia enzymatyczna

Enzymy proteolityczne są wykorzystywane m.in. w procesie oczyszczania rany z tkanek martwiczych. Stosowane są w metodzie nekrektomii enzymatycznej, gdzie ich zadaniem jest upłynnianie tkanki martwiczej. Tę metodę stosuje się przy małych i głębokich ranach oparzeniowych leczonych w warunkach ambulatoryjnych. Trzeba tylko pamiętać, aby nie łączyć proteaz, że składnikami hamującymi ich działanie, takimi jak np. jod czy srebro. Dużą zaletą tej metody jest nieuszkodzenie zdrowych tkanek podczas usuwania tkanki martwiczej [2,3].

Terapia larwami

Ciekawym zastosowaniem tych enzymów w leczeniu ran jest terapia larwowata lub terapia larwalna. Już w starożytności medycyna wykorzystywała larwy w leczeniu ran, w szczególności podczas leczenia żołnierzy w czasie wojen. Żywe i zdezynfekowane robaki (najczęściej  są to larwy muchy plujkowej Lucilia sericata) umieszcza się na ranie w celu oczyszczenia jej z tkanek martwiczych. Taka terapia jest w szczególności polecana w przypadku ran ciężko gojących się i zakażonych bakteriami opornymi na antybiotyki. Larwy oczyszczają tkanki martwicze dzięki wydzielaniu różnych enzymów proteolitycznych m.in. kolagenazy, która rozkłada tkanki martwicze rany do stanu półpłynnego  (który może być łatwo strawiony po wchłonięciu). Larwy wprowadza się do rany owiniętej w opatrunek i pozostawia się w ranie na około 48-72 godziny, po czym są one usuwane. Rany leczone w ten sposób zmniejszają się średnio o 4,1 cm w ciągu 2 tygodni. Dodatkowo w ciągu 30 dni tkanka martwicza zmniejsza się o ok. 33% [5].

Jakie produkty z enzymami proteolitycznymi można kupić w aptece?

Iruxol mono (Collagenasum) maść 20g lub 30 g, produkt leczniczy na receptę

• należy pamiętać, że ta maść jest dostępna tylko i wyłącznie z przepisu lekarza;
• zawiera substancję aktywną 1,2 j./ g kolagenazy (enzym proteolityczny powodujący rozpad włókien kolagenu) oraz substancje pomocnicze — wazelinę białą i parafinę ciekłą;
• stosowany jest w celu enzymatycznego oczyszczania ran z tkanek martwiczych;
• nie wolno stosować leku w przypadku uczulenia na którykolwiek z jego składników lub w przypadku rozległych oparzeń;
• jako działania niepożądane leku obserwowano m.in. ból, świąd, pieczenie i zaczerwienienie;
• maść można stosować podczas karmienia piersią i w I trymestrze ciąży po wcześniejszej konsultacji i akceptacji jego zastosowania przez lekarza [6].

Fibrolan maść 30 g, produkt leczniczy na receptę

• w chwili obecnej preparat nie jest dostępny w Polsce, ponieważ wygasło pozwolenie na jego dopuszczenie do obrotu;
• 1 g maści zawierał 1 j.m. fibrynolizyny z osocza bydlęcego i 666 j.m. dezoksyrybonukleazy z trzustki bydlęcej;
• lek był stosowany w zespole zakrzepowym oraz do oczyszczania ran i owrzodzeń pochodzenia żylnego w oparzeniach I i II stopnia;
• został wymieniony, aby wskazać, że do niedawna Iruxol mono nie był jedynym preparatem zarejestrowanym w Polsce zawierającym enzymy proteolityczne stosowane w leczeniu ran [7].

Podsumowanie

Enzymy proteolityczne są wykorzystywane m.in. w leczeniu ran, w metodach takich jak nekrektomia enzymatyczna czy terapia larwami. Do niedawna w Polsce zarejestrowany był preparat na receptę Fibrolan maść, który zawierał fibrynolizyny z osocza bydlęcego i dezoksyrybonukleazy z trzustki bydlęcej. W chwili obecnej w polskich aptekach można spotkać inny preparat dostępny na receptę, zawierający kolagenazę — Iruxol mono. Pomimo że enzymy proteolityczne nie są powszechnie stosowane w przypadku leczenia ran, to sprawdzają się doskonale w przypadku ran trudno gojących się czy zainfekowanych, dlatego warto pamiętać o ich istnieniu.