Leki doustne na grzybicę bez recepty

Na rynku aptecznym znajdziemy wiele preparatów przeciwgrzybiczych stosowanych miejscowo, które mają status leków OTC (ang. over-the-counteer), co oznacza, że możemy zakupić je bez recepty. Są to głównie maści, kremy, żele, płyny i zawiesiny na skórę, a także pudry oraz szampony. Preparaty te zawierają m.in. klotrimazol, cyklopiroks (z olaminą), terbinafinę, mikonazol, bifonazol, a także ketokonazol i naftyfinę. Wymienione substancje lecznicze stosuje się w celu zwalczania grzybic stóp, pachwin, drożdżyc i wielu innych zakażeń grzybiczych.

Sprawa wygląda nieco inaczej w przypadku doustnych leków przeciwgrzybicznych. Po pierwsze, są one przeznaczone do leczenia systemowego (układowego), podczas którego terapii poddaje się cały organizm pacjenta. Stosuje się je najczęściej wtedy, gdy dana osoba zmaga się z rozległymi zmianami grzybiczymi, a także w sytuacji, w której organizm nie reaguje odpowiednio na leczenie miejscowe. Co ważne, doustne leki przeciwgrzybicze są w Polsce wydawane jedynie na podstawie recepty lekarskiej.

Istnieje kilka grup doustnych leków przeciwgrzybiczych dostępnych na receptę. Poszczególne substancje różnią się zakresem (spektrum) działania, a także mniejszym lub większym ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych.

Antybiotyki polienowe na grzybicę

Polieny mają szczególne znaczenie kliniczne, ponieważ to właśnie ta grupa leków była stosowana jako pierwsza w terapii przeciwgrzybiczej. Mechanizm ich działania polega na wiązaniu się z ergosterolem zawartym w błonie komórkowej grzybów, co w konsekwencji doprowadza do śmierci jego komórek. Antybiotyki polienowe wykazują najszersze spektrum działania wśród wszystkich leków przeciwgrzybiczych, są skuteczne m.in. wobec: Candida, Aspergillus, Blastomyces, a także Cryptococcus neoformans.

W lecznictwie wykorzystuje się obecnie trzy cząsteczki: amfoterycynę B, natamycynę oraz nystatynę. Podczas gdy amfoterycyna B jest podawana głównie w postaci infuzji dożylnych, nystatyna wykazuje skuteczność zarówno po zastosowaniu miejscowym, jak i doustnym. Tę ostatnią wykorzystuje się szeroko zarówno w profilaktyce, jak i leczeniu pleśniawek pojawiających się na błonie śluzowej dziąseł, języka, gardła oraz czerwieni wargowej (zawiesina: Nystatyna VP, Nystapol). Tabletki z nystatyną  (Nystatyna Teva, Nystatyna VP) są z kolei przeznaczone zarówno do leczenia grzybic przewodu pokarmowego, jak i profilaktyki pacjentów poddawanych dużym dawkom leków steroidowych i/lub antybiotyków [1, 2, 3] .

Do grupy polienów zaliczamy również natamycynę – składnik czynny kremów oraz globulek dopochwowych dostępnych na receptę (Pimafucin).

Leki na grzybicę zawierające pochodne azolu

Azole możemy podzielić na dwie “rodziny”: imidazole (zawierające dwa atomy azotu w cząsteczce), czyli ketokonazol, mikonazol, fentikonazol oraz klotrimazol, a także triazole (posiadają wbudowane trzy atomy azotu): itrakonazol, flukonazol, worikonazol, izawukonazol, posakonazol. Zarówno imidazole, jak i triazole charakteryzują się jednakowym mechanizmem działania polegającym na blokowaniu produkcji ergosterolu, jednego ze składników budulcowych komórek grzyba.

Choć imidazole są skuteczne w leczeniu zakażeń dermatofitami i drożdżakami, stosuje się je miejscowo (grzybica skóry, kandydoza pochwy) ze względu na toksyczne działanie na ustrój człowieka. Triazole zaś wykazują znacznie mniejszą toksyczność i jednocześnie wyższe powinowactwo do błon komórkowych grzybów (silniej hamują syntezę ergosterolu).

Na przykład, flukonazol (Flucofast, Fluconazole Polfarmex, Mycosyst, Flucorta) jest skuteczny wobec drożdżaków, Candida albicans, a także Cryptococcus neoformans. W przeciwieństwie do innego leku z tej grupy, worikonazolu, nie jest natomiast aktywny wobec grzybów pleśniowych, np. Aspergillus.

Worikonazol (Voriconazole Sandoz, Vfend), podobnie jak flukonazol bardzo dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego, ale wykazuje szerszy zakres działania (stąd często stosuje się go w przypadku oporności na flukonazol).

Nieco słabiej wchłania się natomiast itrakonazol dostępny w postaci kapsułek (Orungal, Itrax, Trioxal, Itragen, Itromyx).

Wśród wskazań do stosowania pochodnych triazolu wymienia się m.in.:

• grzybice skóry, błon śluzowych i paznokci,
• grzybice układowe,
• kandydozy w obrębie narządów płciowych,
• zakażenia drożdżakowe pęcherza moczowego,
• łupież pstry.

Podczas stosowania doustnych leków triazolowych mogą pojawić się nudności, wymioty, dolegliwości żołądkowo-jelitowe, a także bóle głowy. Może dochodzić również do zwiększenia aktywności enzymów wątrobowych [1, 4, 5, 6].

Tabletki i maści z terbinafiną

Terbinafina jest znana wśród pacjentów głównie jako lek występujący pod postacią kremów oraz aerozoli na skórę (Myconafine, Tersilat, Terbinafina Ziaja – dostępne bez recepty). Jednak gdy leczenie miejscowe zawodzi, w pewnych sytuacjach może być stosowana doustnie (tabletki: Erfin 250, Myconafine, Lamisil).

Terbinafina podawana doustnie jest skuteczna wobec dermatofitów, pleśni oraz grzybów z rodzajów Malassezia i Candida. To sprawia, że wykorzystuje się ją w przypadku zakażeń grzybiczych skóry oraz grzybic paznokci. Co ciekawe, w przeciwieństwie do doustnych pochodnych triazolu, terbinafina nie jest skuteczna w leczeniu łupieżu pstrego [7].