Kasztanowiec — jakie ma działanie?

Kasztanowiec jest rośliną bardzo powszechnie występującą w Polsce. W medycynie jako surowce roślinne wykorzystujemy kwiaty, korę, liście, nasiona i owoce. W kontekście uszczelniania naczyń najistotniejsze są związki chemiczne, które izolujemy z nasion i kory. Są to escyna i eskulina. Escyna stanowi mieszaninę związków chemicznych klasyfikowanych jako saponiny triterpenowe. Posiada właściwości przeciwzapalne, zmniejszające obrzęki, przeciwświądowe oraz zwiększające napięcie ściany naczyń. Z kory kasztanowca pozyskujemy związki kumarynowe, głównie eskulinę, ale także flawonoidy, garbniki i saponiny. Pozyskując surowiec roślinny, można liczyć na wielokierunkowe działanie, w związku z obecnością licznych różnorodnych składników chemicznych. W przypadku kory kasztanowca eskulina działa uszczelniająco na naczynia krwionośne, flawonoidy hamują reakcję zapalną, garbniki wykazują działanie ściągające. Dzięki wszystkim powyższym składnikom, wyciągi z kasztanowca znalazły zastosowanie w leczeniu chorób naczyniowych [1-4].

W jakich sytuacjach można stosować wyciąg z kasztanowca?

Kasztanowiec znalazł zastosowanie w poniższych sytuacjach:

• leki na żylaki — escyna ma działanie łagodzące stany zapalne,  które uszkadzają naczynia krwionośne, dodatkowo escyna wzmacnia ścianki żył, co przeciwdziała ich rozciąganiu się i powstawaniu żylaków np. Esceven;
• kosmetyki przeznaczone do cery naczynkowej, takie jak kremy, balsamy czy maseczki oparte na wyciągu z kasztanowca, wzmacniają naczynia krwionośne i hamują powstawanie tzw. pajączków;
• preparaty na hemoroidy — escyna i flawonoidy zmniejszają lepkość krwi, rozrzedzają ją i ułatwiają jej przepływ np. maść Aesculan;
• produkty na obrzęki — uszczelniają naczynia krwionośne i zapobiegają wysiękowi osocza krwi z naczyń do otaczających tkanek, maści i kremy łagodzące uczucie tzw. ciężkich nóg np. Esceven żel;
• lek na krwiaki, zapalenia ścięgien i odmrożenia ze względu na swoje działanie przeciwzapalne, ściągające, usprawniają przepływ krwi i przeciwbakteryjne [5,6].

Żylaki — kogo dotyczą?

Choroby naczyń dotyczą szerokiego grona osób, jednak znacznie częściej występują u kobiet. Główną przyczyną zaburzeń są uwarunkowania genetyczne. W przebiegu schorzeń dochodzi do zaburzenia krążenia krwi żylnej,  rozciągnięcia i poszerzenia żył wraz z osłabieniem ścian naczyń (żylaki), zaburzenia krążenia limfatycznego, wskutek którego dochodzi do obrzęków. Czynnikami predysponującymi do zaburzeń żylnych są:

• ciąża
• otyłość
• długotrwałe przebywanie w pozycji stojącej
• urazy, operacje
• wysoka temperatura
• podeszły wiek [2].

Czy kasztanowiec pomaga na żylaki?

Jak wcześniej wspomniano, wyciąg z kasztanowca posiada szereg związków aktywnych, które wykazują działanie łagodzące w leczeniu żylaków. Escyna zawarta w kasztanowcu działa przeciwzapalnie, a to właśnie stan zapalny naczyń jest charakterystyczny dla żylaków. Ponadto w chorobie tej dochodzi do rozciągania naczyń krwionośnych, czego niwelowanie jest jednym z właściwości wyciągów z kasztanowca. Escyna łagodzi obrzęki i poprawia krążenie limfatyczne.

Żel i maść kasztanowa na żylaki

W leczeniu problemów z zaburzeniami żylnymi można stosować maści i żele mające za zadanie uszczelnianie naczyń i wspomaganie przepływu krwi. Preparaty dostępne w aptece najczęściej oprócz wyciągów z kasztanowca posiadają dodatkowe substancje wzbogacające ich działanie:

Venożel

• 1 g żelu zawiera 5 mg escyny, która ma za zadanie zniwelować obrzęki, wzmocnić ścianę naczyń i działać uszczelniająco. Ponadto 12 mg soli sodowej diklofenaku, który działa przeciwzapalnie, przeciwbólowo i przeciwobrzękowo. W preparacie znajdziemy także 10 mg tribenozydu działającego przeciwzapalnie, zwiększa napięcie ścian naczyń i zmniejsza przepuszczalność naczyń. Preparat jest wskazany w zapaleniu żył kończyn dolnych, ale także w pielęgnacji żył po operacjach, wypadkach, w obrzękach.

Reparil

• w 1 g zawiera 10 mg escyny oraz 50 mg salicylanu dietyloaminy, który jest niesteroidowymi lekiem przeciwzapalnym. Działa przeciwbólowo, przeciwzapalnie i wzmacnia naczynia żylne, nadaje się dla łagodzenia dolegliwości po urazach, stłuczeniach, ale także wspomagająco w leczeniu żylaków.

Aescin

• 1 g zawiera 20 g escyny, 50 j.m. soli sodowej heparyny, która jest związkiem hamującym proces krzepnięcia krwi i 50 mg salicylanu dietyloaminy. Preparat jest wskazany w zapaleniu żył kończyn dolnych oraz w urazach z krwiakami.

Żel z kasztanowcem, miłorzębem i babką lancetowatą (Gorvita)

• kasztanowiec odpowiada za działanie przeciwobrzękowe i uszczelniające, miłorząb zawiera terpeny i flawonoidy o działaniu przeciwzapalnym, a babka lancetowata zawiera garbniki, które wzmocnią działanie uszczelniające preparatu. Wyrób medyczny znajduje główne zastosowanie w obrzękach nóg, uczuciu zmęczenia, ciągnięcia w nogach.

Powyższe preparaty sprawdzają się we wspomaganiu dolegliwości związanych z zaburzeniami krążenia żylnego. Warto jednak pamiętać, że zawsze powinniśmy udać się do lekarza, który przeprowadzi diagnostykę naszych dolegliwości. Być może oprócz stosowania zewnętrznych maści czy żeli, czeka nas terapia lekami doustnymi, bądź zabieg usuwania żylaków.

Jak zrobić maść z kasztanowca w domu?

Do samodzielnego przygotowania maści potrzebne będą świeże kasztany, alkohol i baza tłuszczowa. W pierwszym etapie trzeba przygotować wyciąg z kasztanowca. Aby to zrobić, należy obrać świeże kasztany z brązowej skórki i pokroić drobno ich zielony środek. Następnie włożyć je do słoika (do ¾ objętości) i zalać olejem np. z pestek winogron tak, aby w całości zakryć kasztany. W kolejnym etapie dno garnka trzeba wyłożyć papierowym ręcznikiem, wstawić słoik z kasztanami i wypełnić garnek do połowy wodą. Kasztany należy gotować na wolnym ogniu przez ok. 3h. Po ostudzeniu zawartość słoika trzeba przecedzić. Aby zrobić maść, do tak powstałego wyciągu można dodać wosk pszczeli oraz olej kokosowy (na 3 łyżeczki maceratu ok. 1 łyżeczki wosku). Do słoika z wyciągiem z kasztanowca dodaje się wosk oraz olej kokosowy (kilka łyżeczek), a następnie podgrzewa w kąpieli wodnej, aż do ich połączenia. Można dodać jeszcze kilkanaście kropli witaminy E i kilka kropli dowolnego olejku eterycznego. Taką maść powinno się zużyć w ciągu maksymalnie pół roku [7].

Tabletki z kasztanowcem

Żylaki i obrzęki można leczyć także preparatmi doustnymi. Wśród dostępnych na rynku tabletek z kasztanowcem, wyróżnia się:

Aescin, 20 mg, tabletki powlekane

• 1 tabletka powlekana zawiera 20 mg alfa-escyny;
• lek zawiera również laktozę jednowodną, skrobię ziemniaczaną, powidon, talk, stearynian magnezu, talk, dwutlenek tytanu, polisorbat 80, kopolimer kwasu metakrylowego, akrylanu metylu, karboksymetylocelulozę sodową, żółcień pomarańczową i silikonową emulsję przeciwpienną;
• zazwyczaj stosuje się 3 razy na dobę po 2 tabletki lub zgodnie z zaleceniem lekarza i informacjami w ulotce;
• lek jest zalecany od 18 roku życia;
• preparat jest wskazany w leczeniu przewlekłej niewydolności żylnej, żylaków kończyn dolnych, żylaków odbytu, zapalenia żył kończyn dolnych, profilaktyce oraz leczeniu krwiaków, obrzęków pooperacyjnych i pourazowych.
• leku nie należy stosować w przypadku uczulenia na którykolwiek ze składników, w przypadku ciężkiej niewydolności nerek oraz u kobiet w czasie ciąży i w okresie karmienia piersią.

Sapoven T, kapsułki miękkie

• 1 kapsułka zawiera 200 mg trokserutyny zawierającą nie mniej niż 80 % trihydroksyetylorutyny, 105,3 mg suchego wyciągu z nasion kasztanowca DER 5-7:1, co odpowiada 20 mg glikozydów trójterpenowych w przeliczeniu na bezwodną escynę;
• preparat zawiera również olej sojowy oczyszczony, olej palmowy rafinowany, olej kokosowy uwodorniony, wosk żółty, lecytynę sojową, żelatynę, glicerol, dwutlenek żelaza, tlenek żelaza brązowy i tlenek żelaza żółty;
• osoby dorosłe powinny przyjmować 3 razy dziennie po 1 kapsułce;
• kapsułki stosuje się w przewlekłej niewydolności żylnej kończyn dolnych przy uczuciu bólu, obrzęku nóg, nocnych kurczach łydek i uczuciu ciężkości nóg;
• nie należy stosować leku, jeśli występuje nadwrażliwość na którykolwiek ze składników leku.

Venescin forte, tabletki drażowane

• 1 tabletka zawiera 100 mg wyciągu suchego z nasion kasztanowca (5,5-8,1) o zawartości średnio 22% saponin trójterpenowych w przeliczeniu na bezwodną escynę i 60 mg rutozydu trójwodnego;
• produkt zawiera również celulozę mikrokrystaliczną, laktozę jednowodną, sól sodową glikolanu skrobi typ A, stearynian magnezu, sacharozę, talk, gumę arabską, kalafonię, olej rycynowy, żółcień chinolinową i indygotynę;
• osoby dorosłe powinny przyjmować 1-2 tabletek 3 razy na dobę;
• lek stosuje się w przewlekłej niewydolności żylnej objawiającej się obrzękami, kurczami łydek, świądem, bólem i uczuciem ciężkości w nogach oraz pod kontrolą lekarza w żylakach;
• nie należy stosować leku w przypadku nadwrażliwości na którąkolwiek substancję oraz u dzieci i młodzieży poniżej 18 roku życia

Wyciąg z kasztanowca do picia

Oprócz preparatów do stosowania na skórę oraz tabletek do połykania na pułkach aptecznych znajdziemy również wyciąg płynny ze świeżych niedojrzałych owoców kasztanowca. Jest zarejestrowany jako lek w leczeniu objawów niewydolności żylnej. 2,5 ml Intractum Hippocastani zawiera 23 mg saponin triterpenowych w przeliczeniu na escynę. Zaleca się stosowanie 2,5 ml 3 razy dziennie. Warto pamiętać, że lek jest produkowany na bazie alkoholu, więc nie powinno się prowadzić pojazdów bezpośrednio po zażyciu [8]. 

Podsumowanie

Wyciąg z kasztanowca zawiera szereg składników czynnych. Szczególnie istotne jest ich działanie w leczeniu żylaków. Na rynku dostępnych jest wiele preparatów, w tym leków. Są one zarówno w postaci miejscowej jak żele czy maści, jak również do stosowania doustnego jako tabletki czy kapsułki. W łatwy sposób można również zrobić sobie taką maść samemu. Przepis znajduje się w tekście.