Hipoglikemia — co to jest?

Hipoglikemią nazywamy zbyt niski poziom cukru we krwi. Według aktualnych zaleceń o hipoglikemii mówimy, gdy poziom glukozy we krwi ma wartość poniżej 70 mg/dl czyli 3,9 mmol/l [1].

 Jeszcze kilka lat temu figurowały tu niższe wartości, jednak w 2014r nastąpiła rewizja poziomów glikemii uważanych za zbyt niskie. Trzeba ich unikać ze względu na bezpieczeństwo chorych na cukrzycę. Ponadto te niskie, obowiązujące wcześniej wartości (mowa teraz o glikemiach rzędu  <54 mg/dl oraz <50 mg/dl), nie występują w fizjologicznych warunkach u osób bez cukrzycy [2].

 Według aktualnych  wytycznych obowiązuje następująca klasyfikacja hipoglikemii:

• Alertowe stężenie glukozy ≤ 70 mg/dl (czyli 3,9 mmol/l). W praktyce oznacza to wartość glikemii, przy której już należy reagować podając szybko wchłanialne węglowodany;
• Klinicznie istotna hipoglikemia <54 mg/dl ( czyli 3,0 mmol/l);
• Ciężka hipoglikemia, która nie ma oznaczonego progu, ponieważ każdy reaguje indywidualnie. Tu istotne jest to, że ten rodzaj obniżonego poziomu glukozy we krwi wymaga już pomocy osób trzecich [1,2].

Jakie są objawy spadku cukru we krwi?

Do objawów zbyt niskiego poziomu glukozy we krwi należą:

• drżenie mięśni;
• potliwość;
• bladość skóry;
• bóle głowy;
• zaburzenia widzenia, zawroty głowy;
• senność;
• zmęczenie;
• szybkie bicie serca;
• problemy z koncentracją;
• irytacja, wzmożona pobudliwość;
• zmiany osobowości;
• zmiany zachowania;
• brak czucia w obrębie ust i niemożność przełykania;
• drgawki;
• utrata przytomności [3].

Oczywiście nie wszystkie objawy muszą występować u konkretnej osoby. Zwykle jest również tak, że chory ma swój charakterystyczny zespół symptomów hipoglikemii. 

Odczuwanie hipoglikemii może także pojawić się przy wyższych wartościach glukozy we krwi, niż te wymienione w powyższej klasyfikacji. Przyczyną może być szybki spadek glikemii.

Dlaczego tak boimy się hipoglikemii i nie chcemy do niej dopuścić w trakcie leczenia cukrzycy? Ponieważ stanowi ona znacznie większe zagrożenie życia chorego, niż chwilowa hiperglikemia tak, że czasem potrzebna jest pomoc osób trzecich.

Poważnym problemem są sytuacje, gdy diabetycy nie odczuwają objawów spadku glukozy we krwi lub hipoglikemii [1].

Czy możliwa jest hipoglikemia bez cukrzycy?

Jak się okazuje niektóre typy hipoglikemii, nie muszą wcale dotyczyć tylko i wyłącznie diabetyków. Diabetyka nie można także traktować jako osoby z automatu zagrożonej wystąpieniem hipoglikemii [1].

Co to jest hipoglikemia reaktywna?

U niektórych osób bez cukrzycy występuje tzw. hipoglikemia reaktywna (poposiłkowa). W skrócie rzecz ujmując, chodzi tu o spadek glikemii poniżej wartości ≤ 70 mg/dl w czasie ok. 2 do 5 godzin po posiłku, zwłaszcza bogatym w węglowodany. Objawy są podobne do klasycznej hipoglikemii, choć zazwyczaj o znacznie mniejszym nasileniu.

Przyczyna takiego stanu może być nieznana (hipoglikemia reaktywna idiopatyczna), może mieć związek z początkiem cukrzycy typu 2, może także występować w trakcie ciąży. Lekarz może zdiagnozować ten typ hipoglikemii na podstawie wywiadu z pacjentem, pewien obraz może dać także wydłużony do 4-5 godzin test OGTT. Leczenie polega głównie na zmianie składu pokarmu i wdrożeniu częstszych pór posiłków [4].

Jakie są przyczyny hipoglikemii?

Poza idiopatyczną hipoglikemią reaktywną, spadki poziomów glukozy we krwi mają swoje konkretne przyczyny. Świadomość tych przyczyn pozwala na odpowiednie postępowanie i uniknięcie hipoglikemii. Jeśli jesteś diabetykiem, na pewno doskonale je znasz i potrafisz ustrzec się przed tymi, które dotyczą Ciebie.

 Do hipoglikemii może prowadzić:

• Podanie zbyt dużej dawki insuliny; stosowanie insuliny wymaga przeliczania podawanego jedzenia i/lub odpowiednich, stałych pór posiłków.  Brak lub błędne oszacowanie kaloryczności spożywanej porcji może skutkować podaniem złej dawki insuliny, i w rezultacie hiper- lub hipoglikemią. Podobne konsekwencje może mieć pominięcie lub opóźnienie pory posiłku.
• Skojarzenie z insuliną niektórych leków obniżających poziom glukozy we krwi lub stosowanie pochodnych sulfonylomocznika ( np. Diaprel MR, Symazide MR, Gliclada, Amaryl, Glibetic, GlimeHexal, Symglic) wymaga wzmożonej kontroli glikemii, ponieważ może obniżać je do poziomów poniżej alertowego. Pozostałe leki stosowane w leczeniu cukrzycy w tzw. monoterapii (czyli jako jedyny lek) oraz bez jednoczesnego stosowania insuliny, nie prowadzą do powstania hipoglikemii.
• Nieuwzględnienie zmian w dawkowaniu insuliny i pochodnych sulfonylomocznika przy jednoczesnym wysiłku fizycznym i przy zmniejszonej kaloryczności posiłków.
• Spożywanie alkoholu bez dostosowania dawek leków przeciwcukrzycowych oraz częstszej samokontroli; hipoglikemia spowodowana nadmiernym spożyciem alkoholu jest o tyle niebezpieczna, że nie poddaje się leczeniu glukagonem.  
• Nadmierne starania prowadzące do obniżania wartości glikemii i HbA1C. 
• Ponadto niektóre choroby dodatkowe, jak niewydolność nerek, zaburzenia odżywiania, niedoczynność tarczycy albo upośledzone wchłanianie jelitowe, mogą przysposabiać do wstąpienia hipoglikemii [1].

 Ważne: hipoglikemie u osób starszych, a także ze schorzeniami układu krążenia, mogą zagrażać ich życiu!

Hipoglikemia — pierwsza pomoc. Jak pomóc pacjentowi?

• Zmierz poziom cukru we krwi za pomocą swojego glukometru lub sprawdź odczyty CGM lub systemu Flash. Jeśli jest taka konieczność, zatrzymaj podawanie insuliny przez pompę insulinową.
• Zastosuj tzw. regułę 15/15: spożyj 15g glukozy (1,5 WW) i skontroluj glikemię po 15 minutach; w przypadku trwającej wciąż hipoglikemii powtórz spożycie 15g glukozy i ponownie skontroluj glikemię po 15 minutach.
• W praktyce 15g glukozy oznacza szybko wchłaniające się węglowodany, np. szklankę soku owocowego, coca-coli, glukozę w płynie, szklankę wody z rozpuszczonymi 3-4 łyżeczkami cukru. Ponieważ tę ostatnią ciężko przygotować w trakcie hipoglikemii i powoduje to niepotrzebną stratę czasu, miej zawsze przy sobie np. puszkę coli lub glukozę w płynie- będziesz mógł wtedy szybko zareagować.
• Zjedz porcję węglowodanów dłużej wchłanianych, aby utrzymać odpowiedni poziom glukozy we krwi. Może to być np. kromka chleba z chudą wędliną. Po ok. 2 godzinach ponownie zbadaj poziom glukozy we krwi.
• Zastanów się jaka mogła być przyczyna hipoglikemii, aby uniknąć takiej sytuacji w przyszłości [1].

 UWAGA:

Jeśli objawy hipoglikemii są bardzo nasilone, najpierw wypij colę lub sok, a dopiero potem zbadaj poziom cukru we krwi.

Najczęściej popełniane błędy w trakcie hipoglikemii

Poniżej przedstawione są najczęściej popełniane błędy w momencie nadmiernego spadku cukru we krwi.

• spożywanie zbyt dużej ilości węglowodanów, co prowadzi do hiperglikemii;
• spożywanie czekolady, cukierków, ciast itp (są to produkty tłuste, ze zbyt wolno wchłaniającymi się węglowodanami – w hipoglikemii potrzeba szybkiego podniesienia poziomu glukozy we krwi);
• nie wszystko, co ma słodki smak, podniesie poziom cukru we krwi (uwaga na produkty light słodzone słodzikami).

U osób nieprzytomnych lub z utrudnionym kontaktem i niemogących przełykać konieczna jest pomoc osób trzecich. W pierwszej kolejności podaje się glukagon,  o działaniu przeciwstawnym do insuliny. Stosuje się go w formie wstrzyknięcia podskórnego lub domięśniowego (Glucagen 1 mg Hypokit) lub w podaniu donosowym, u pacjentów powyżej 4 roku życia (Baqsimi 3mg) [1]. Równocześnie należy wezwać pogotowie ratunkowe.