Wapń to kluczowy składnik naszego organizmu. Jest budulcem kości, bierze udział w utrzymaniu prawidłowej aktywności wielu mechanizmów regulacyjnych i enzymów, jest przekaźnikiem informacji wewnątrzkomórkowej, a także stanowi nieodzowny element procesu krzepnięcia krwi [1]. Liczne badania naukowe dowodzą, że spożycie wapnia pokrywające dziennie zapotrzebowanie istotnie obniża ciśnienie krwi oraz zmniejsza ryzyko nadciśnienia tętniczego. Prawidłowe spożycie tego pierwiastka zapobiega także obniżaniu masy kostnej, tym samym ograniczając ryzyko osteomalacji i osteoporozy. Chociaż pacjenci często są świadomi zagrożeń, płynących z niedoboru tego pierwiastka, to często nie wiedzą jaki lek z wapniem wybrać. Odpowiedź na tytułowe pytanie znajduje się poniżej [2].

Kiedy warto stosować wapń?

Suplementacja wapnia jest zalecana pacjentom z niedoborami tego pierwiastka lub dla osób o zwiększonym zapotrzebowaniu. Wskazaniami do stosowania są m.in.:

• niedobory wapnia wynikające np. z zaburzeń wchłaniania lub nieprawidłowej diety;
• okresy zwiększonego zapotrzebowania na wapń jak np. intensywny wzrost dzieci i młodzieży, ciąża i okres karmienia piersią;
• leczenie tężyczki, krzywicy, złamań kości;
• profilaktyka osteoporozy [1,3].

Jaki jest najlepiej przyswajalny wapń?

Jeśli pacjent należy do którejkolwiek z powyższych grup, warto rozpocząć suplementację wapniem. Tymczasem sam wybór odpowiedniego preparatu nie jest wcale taki oczywisty. Pierwszą podstawową rzeczą, na którą należy zwrócić uwagę, jest to, czy dany produkt jest lekiem, czy suplementem diety. Jeśli mamy wybór, zawsze powinniśmy wybrać lek.  Drugą istotną kwestią jest przyswajalność wapnia z takiego preparatu. Wapń może występować w formie związków organicznych lub nieorganicznych. Sole nieorganiczne (np. węglan wapnia) wchłaniają się w około 25%, zaś sole organiczne (np. cytrynian wapnia, laktobionian wapnia, glukonolaktobionian wapnia) nawet w 45%. Co więcej, na niekorzyść soli nieorganicznych przemawia również fakt, że często powodują one wzdęcia.

Co ważne, analizując składy poszczególnych leków zawierających wapń, należy zwrócić uwagę, czy wartości podane na opakowaniu dotyczą całej soli wapniowej, czy jedynie jonów wapnia. To istotna różnica. Czym innym jest 300 mg węglanu wapnia, a czym innym 300 mg jonów wapnia. W razie wątpliwości warto poprosić farmaceutę o pomoc.

Wchłanianiu wapnia sprzyja przyjmowanie go z posiłkiem. Jego wchłanianie może nasilić również witamina D. Co istotne, odwrotny efekt uzyskamy, stosując jony wapnia wraz z jonami magnezu. Jeśli pacjent suplementuje oba te pierwiastki, należy je od siebie oddzielić i nie przyjmować ich jednocześnie [3].

Wapń jako lek — co można kupić w aptece?

Poniżej znajduje się lista dostępnych leków z jonami wapnia. Są to wyłącznie produkty lecznicze, nie ma wśród nich suplementów z wapniem.

Wapń w tabletkach i kapsułkach

• Calperos 1000: jedna kapsułka twarda zawiera 400 mg jonów wapnia w postaci 1000 mg wapnia węglanu;
• Calperos 500: jedna kapsułka twarda zawiera 200 mg jonów wapnia w postaci 500 mg wapnia węglanu;
• Calcium Gluconicum Farmapol: 1 tabletka zawiera 45 mg jonów wapnia w postaci 500 mg glukonianu wapnia;
• Calcium Sandoz + wit. C: każda tabletka zawiera 1,0 g laktoglukonianu wapnia oraz 0,327 g węglanu wapnia, co odpowiada łącznie 260 mg jonów wapnia;
• Calcium Sandoz forte: jedna tabletka zawiera 1132 mg laktoglukonianu wapnia i 875 mg węglanu wapnia, co odpowiada 500 mg jonów wapnia.

Wapń w syropie

• Calcium Hasco (syrop): 5 ml syropu zawiera 115,6 mg jonów wapniowych, co odpowiada 1,47 g bezwodnego glukonolaktobionianu wapnia oraz 0,32 g dwuwodnego laktobionianu wapnia;
• Sanosvit Calcium (syrop): 5 ml syropu zawiera 1442,5 mg glukonolaktobionianu wapnia i 313,6 mg laktobionianu wapnia, co odpowiada około 120 mg jonów wapnia.

Dawka jonów wapnia powinna być dobierana indywidualnie do potrzeb pacjenta. Inne zapotrzebowanie na ten pierwiastek występuje wśród kobiet ciężarnych lub karmiących piersią, a inny wśród osób zmagających się z osteoporozą. Przyjmowanie leku z wapniem należy poprzedzić wizytą u specjalisty, który pomoże określić odpowiednią dawkę.

W czym jest wapń? Źródła w pożywieniu

Naturalne źródła wapnia obejmują różne produkty żywnościowe. Niektóre z nich to:

• Produkty mleczne: mleko, jogurt, kefir, ser.
• Warzywa zielone liściaste: takie jak jarmuż, szpinak, sałata, brokuły.
• Sezam: Można je dodawać do potraw lub spożywać w postaci tahini (pasty sezamowej).
• Orzechy i nasiona: takie jak migdały, orzechy włoskie, siemię lniane i chia.
• Ryby: zwłaszcza te z drobną tkanką kostną, jak łosoś i sardynki.
• Niektóre rośliny strączkowe: takie jak ciecierzyca, fasola czy soczewica.

Co przeszkadza, a co pomaga we wchłanianiu wapnia?

Na wchłanianie wapnia mogą wpływać różne czynniki. Oto kilka z nich:

1. Witamina D: Witamina D jest niezbędna do prawidłowego wchłaniania wapnia. Pomaga w transportowaniu wapnia z jelit do krwiobiegu i pomaga utrzymać prawidłowe stężenie wapnia we krwi.
2. Kwas fitowy: Kwas fitowy, który występuje w osłonce ziaren, może znacznie obniżyć wchłanianie wapnia. Większość roślin zawiera kwas fitowy, dlatego ważne jest uzupełnianie diety w inne źródła wapnia, takie jak produkty mleczne.
3. Inne składniki diety: Pewne składniki diety, takie jak błonnik, mogą zmniejszać wchłanianie wapnia.
4. Stan jelit: Stany chorobowe jelit, takie jak celiakia czy zapalenie jelit, mogą mieć wpływ na wchłanianie wapnia. W przypadku chorób jelitowych, zmniejszone wchłanianie wapnia może prowadzić do niedoboru tego składnika w organizmie.
5. Niektóre leki i suplementy [8].

Jak witamina D wpływa na wchłanianie wapnia?

Witamina D odgrywa kluczową rolę we wchłanianiu wapnia z przewodu pokarmowego do organizmu. Poniżej opisuję jej rolę w tym procesie:

1. Wchłanianie wapnia w jelicie: Wapń obecny w pożywieniu zostaje wchłonięty w jelicie cienkim. Witamina D stymuluje produkcję białek transportujących wapń przez komórki nabłonka jelitowego. Te białka, zwane transporterym wapniowymi, pomagają w przenoszeniu wapnia z wnętrza jelita do krwiobiegu.
2. Regulacja poziomu wapnia w krwi: Witamina D pomaga utrzymać odpowiedni poziom wapnia we krwi. Gdy poziom wapnia jest niski, witamina D pobudza uwalnianie parathormonu (PTH) z przytarczyc. PTH z kolei zwiększa wchłanianie wapnia w jelitach przez zwiększenie ilości transporterów wapniowych. W rezultacie poziom wapnia we krwi wzrasta.
3. Wpływ na wchłanianie wapnia przez nerki: Witamina D również wpływa na wchłanianie wapnia przez nerki. Wytwarzany z witaminy D hormon aktywujący witaminę D (calcitriol) zwiększa wchłanianie wapnia z moczu z powrotem do krwiobiegu. Ten proces zapewnia, że organizm zatrzymuje jak najwięcej wapnia.

Witamina D jest niezbędna do prawidłowego wchłaniania wapnia, a co za tym idzie, odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu zdrowych kości i zębów. Wystawianie skóry na bezpieczne promienie słoneczne jest jednym ze sposobów na naturalną syntezę witaminy D przez organizm. Witaminę D można również uzupełniać poprzez spożywanie żywności bogatej w tę witaminę, takiej jak ryby tłuste (np. śledź, łosoś), żółtka jaj, sardynki czy mleko wzbogacone w witaminę D [4,5].

Czy wapń może wchodzić w interakcje z lekami?

Przyjmowanie wapnia w formie suplementów i leków może wpływać na wchłanianie i działanie niektórych leków. Istnieje wiele leków, które mogą mieć interakcje z wapniem, takich jak:

1. Antybiotyki: Niektóre antybiotyki, takie jak fluorochinolony i tetracykliny, mogą mieć obniżone wchłanianie w obecności wapnia.
2. Leki przeciwdepresyjne: Niektóre leki przeciwdepresyjne, takie jak leki z grupy trójcyklicznych leków przeciwdepresyjnych (TLPD), mogą mieć zmniejszone działanie w obecności wapnia.
3. Leki przeciwzakrzepowe: Wapń może wiązać się z niektórymi lekami przeciwzakrzepowymi, takimi jak warfaryna, co może wpływać na ich skuteczność.
4. Leki przeciwpadaczkowe: Wapń może wpływać na wchłanianie niektórych leków przeciwpadaczkowych, co może prowadzić do zmniejszenia ich efektywności [6,7].