Kwas foliowy jest jedną z witamin z grupy B. W organizmie człowieka ulega on przemianom do swojej aktywnej formy — kwasu tetrahydrofoliowego. Związek ten jest niezbędny do prawidłowych podziałów komórkowych, zwłaszcza w tych tkankach, w których te podziały są szczególnie intensywne — w układzie krwiotwórczym czy w tkankach płodu. Co więcej, jest niezbędny w procesach tworzenia otoczki ochronnej z mieliny na włóknach nerwowych. Jego prawidłowa podaż zmniejsza ryzyko wystąpienia wad wrodzonych związanych z nieprawidłowym zamykaniem cewy nerwowej u płodu. Nawet niewielkie niedobory kwasu foliowego mogą mieć znaczący, niekorzystny wpływ na funkcjonowanie organizmu [1].

Kto jest narażony na niedobór kwasu foliowego?

Osoby, które spożywają niskie ilości owoców i warzyw, szczególnie zielonych warzyw liściastych, mogą być narażone na niedobory kwasu foliowego. Niedobór kwasu foliowego może wystąpić również u kobiet w ciąży lub planujących ciążę, ponieważ zapotrzebowanie na kwas foliowy wzrasta w tym okresie, a niedobór może skutkować poważnymi wadami rozwojowymi u płodu. Osoby spożywające duże ilości alkoholu, cierpiące na choroby przewodu pokarmowego, takie jak celiakia lub choroba Crohna, a także osoby stosujące niektóre leki, takie jak antybiotyki czy leki przeciwpadaczkowe, również mogą mieć zwiększone ryzyko niedoboru kwasu foliowego [4-6].

Kiedy brać kwas foliowy?

Kwas foliowy zalecany jest pacjentom cierpiącym na niedobór tego związku lub profilaktycznie, w sytuacjach zwiększonego zapotrzebowania na tę witaminę. Wśród wskazań do stosowania wyróżnia się:

• profilaktykę i leczenie niedokrwistości megaloblastycznej, leukopenii i stanów niedoboru kwasu foliowego, wynikających m.in. z zaburzeń wchłaniania tego związku, celiakii, niedożywienia, alkoholizmu, łuszczycy;
• zapobieganie wadom wrodzonym cewy nerwowej;
• ciążę i laktację;
• choroby przebiegające z hemolizą krwi [2].

Niedobór kwasu foliowego — do czego prowadzi?

Niedobór kwasu foliowego może prowadzić do różnorodnych efektów zdrowotnych. Objawy niedoboru kwasu foliowego mogą obejmować:

1. Anemię megaloblastyczną: Niedobór kwasu foliowego może prowadzić do powstania tego rodzaju niedokrwistości, charakteryzującej się powstawaniem dużych, niedojrzałych krwinek.
2. Problemy neurologiczne: Niedobór kwasu foliowego może prowadzić do uszkodzenia mózgu i rdzenia kręgowego, co może objawiać się rozwojem defektów cewy nerwowej u płodu oraz może wpływać na funkcje poznawcze u dorosłych.
3. Zaburzenia żołądkowo-jelitowe: Niedobór kwasu foliowego może powodować problemy z przewodem pokarmowym, takie jak utrata apetytu, nudności, biegunka i wzdęcia.
4. Zwiększone ryzyko wystąpienia pewnych chorób: Niedobór kwasu foliowego może zwiększać ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych, nowotworów (szczególnie raka jelita grubego) i choroby Alzheimera.
5. Zaburzenia psychiczne: Niedobór kwasu foliowego może prowadzić do objawów depresji, bezsenności, drażliwości i zmniejszonego nastroju [7,8].

Czy warto brać kwas foliowy?

Liczne badania wskazują, że przeciętne spożycie folianów zawartych w pożywieniu nie pozwala w pełni pokryć naszego zapotrzebowania na tę witaminę. Wynika to m.in. z bardzo małej biodostępności naturalnie występujących folianów. Oznacza to, że kwas foliowy zawarty w pożywieniu nie wchłania się całkowicie. Jest wręcz odwrotnie — wchłania się jedynie w niewielkim stopniu. Zdecydowanie większą biodostępnością charakteryzuje się syntetyczny kwas foliowy, którego przyswajalność na czczo często szacuje się nawet na poziomie 100% [3].

Jaki kwas foliowy wybrać?

Mnogość różnych preparatów zawierających kwas foliowy może być przytłaczająca. Podstawową cechą, jaką musi mieć wybrany przez nas produkt, jest posiadanie statusu leku. O ich wyższości nad suplementami powstało już wiele artykułów, niemniej warto to zaznaczyć ponownie — lek jest gwarantem jakości i bezpieczeństwa, w przeciwieństwie do suplementu diety, który nie podlega żadnym rygorystycznym testom i badaniom. Poniżej znajduje się lista dostępnych na rynku leków zawierających kwas foliowy:

Kwas foliowy bez recepty

• Folik (OTC — lek bez recepty): jedna tabletka zawiera 0,4 mg kwasu foliowego (Acidum folicum);

Kwas foliowy na receptę

• Folacid (lek na receptę): jedna tabletka zawiera 5 mg kwasu foliowego (Acidum folicum);
• Acidum folicum Hasco (lek na receptę): 1 tabletka zawiera 5 lub 15 mg kwasu foliowego uwodnionego (Acidum folicum hydricum);
• Acidum folicum Richter (lek na receptę): jedna tabletka zawiera 5 lub 15 mg kwasu foliowego (Acidum folicum).

Jak widać powyżej, na rynku nie istnieje dużo leków zawierających kwas foliowy. Niemniej, z uwagi na istotne funkcje pełnione w organizmie przez tę witaminę, osoby ze szczególnych grup, w tym kobiety ciężarne i karmiące piersią, powinny zwrócić szczególną uwagę na jakość i bezpieczeństwo stosowanych preparatów z kwasem foliowym. Dawkę leku powinien dobrać lekarz, dlatego, zanim pacjent rozpocznie przyjmowanie preparatów z kwasem foliowym, powinien zasięgnąć porady specjalisty.

Jak bezpiecznie stosować leki z kwasem foliowym?

Aby bezpiecznie stosować leki zawierające kwas foliowy, zaleca się przestrzeganie kilku wskazówek:

1. Skonsultuj się z lekarzem: Przed rozpoczęciem stosowania jakichkolwiek leków zawierających kwas foliowy, ważne jest skonsultowanie się z lekarzem. Lekarz będzie w stanie ocenić, czy jesteś odpowiednim kandydatem do stosowania takiego leku, uwzględniając Twoje indywidualne potrzeby i historię medyczną.
2. Utrzymuj odpowiednie dawki: Stosuj zawsze dawki kwasu foliowego zgodnie z instrukcjami lekarza lub zaleceniami na opakowaniu. Nie przekraczaj zalecanej dawki, chyba że zostanie to wyraźnie zalecone przez lekarza.
3. Unikaj interakcji leków: Informuj swojego lekarza o innych lekach, suplementach i produktach ziołowych, które przyjmujesz, aby uniknąć możliwych interakcji z kwasem foliowym. Niektóre leki mogą oddziaływać negatywnie z kwasem foliowym, dlatego ważne jest, aby lekarz świadomie koordynował dawkowanie różnych substancji.
4. Monitoruj skutki uboczne: Bądź czujny na ewentualne skutki uboczne związane z lekami zawierającymi kwas foliowy. Jeśli zauważysz jakiekolwiek nieprzyjemne objawy, takie jak wysypka, zawroty głowy, nudności, biegunka itp., należy powiadomić o tym lekarza.
5. Przestrzegaj zaleceń dotyczących diety i stylu życia: Kwas foliowy jest również dostępny w naturalnej postaci w wielu pokarmach, takich jak warzywa liściaste, owoce, nasiona, orzechy i produkty zbożowe. Utrzymywanie zrównoważonej diety bogatej w naturalne źródła kwasu foliowego może pomóc w uzupełnianiu poziomów tej substancji w organizmie.

Jakie są naturalne źródła kwasu foliowego? Źródła w pożywieniu

Naturalne źródła kwasu foliowego to m.in.:

• Zielone warzywa liściaste, takie jak szpinak, jarmuż, rukola, sałata;
• Brukselka, brokuł, kalafior;
• Owoce cytrusowe, takie jak pomarańcze, mandarynki, cytryny;
• Awokado;
• Produkty zbożowe, takie jak pieczywo pełnoziarniste, płatki śniadaniowe zbożowe, ryż brązowy.