Co to jest sól fizjologiczna?

Klasyczna sól fizjologiczna to 0,9% roztwór chlorku sodu, czyli NaCl. Inaczej określana jest mianem soli izotonicznej. Chodzi w tym o to, że pomiędzy solą fizjologiczną a otaczającymi je płynami w komórkach, nie powinno dochodzić do nadmiernego odpływu ani napływu, m.in. wody [1].

Sól fizjologiczna – zastosowanie

Zastosowanie soli fizjologicznej jest szerokie. Najczęściej wykorzystuje się ja do nebulizacji, irygacji i inhalacji lub przemywania.

Jeśli jesteśmy przeziębieni i cierpimy na problemy z drogami oddechowymi, np. towarzyszy nam zatkany nos, suchy i męczący kaszel lub odkrztuszanie z nadprodukcją wydzieliny, to nebulizacja solą fizjologiczną może przynieść ukojenie. Sól fizjologiczna nawilża błonę śluzową dróg oddechowych, co redukuje podrażnienia. Z drugiej strony upłynnia zalegającą wydzielinę i ułatwia jej odkrztuszanie.

Sól fizjologiczna do irygacji idealnie sprawdzi się u pacjentów ze stanem zapalnym zatok. Dzięki specjalnej butelce dołączonej do preparatów do irygacji proces przepłukiwania zatok jest szybki i prosty. Pozwoli to oczyścić zatkane zatoki i nos z nadmiernej ilości zalegającej wydzieliny.

Sól fizjologiczna występuje także w formie ampułek, najczęściej o pojemności 5 ml. Taka wersja dobrze sprawdzi się do przemywania oczu, które zostały podrażnione, np. przez zanieczyszczenia.

Sól izotoniczna powinna znaleźć się również w apteczce pierwszej pomocy, gdyż w formie jałowej nadaje się do przemywania ran.

Jaki skład ma sól fizjologiczna?

Sól fizjologiczna złożona jest z 2 składników: NaCl, czyli chlorku sodu i wody. Izotoniczna wersja zawiera 0,9 g NaCl w 100 g całego roztworu. Istnieją także inne stężenia soli, które co prawda nie noszą już określenia “fizjologiczna”, ale o których warto wspomnieć.

Sól hipertoniczna

Drugi rodzaj używanej soli to ta bardziej stężona – hipertoniczna, o stężeniu 3% lub 6%. Uważa się, że sól hipertoniczną powinno się używać, jeśli pacjent cierpi na zaleganie wydzieliny w drogach oddechowych. Stężona sól oddziałuje na nabłonek rzęskowy układu oddechowego, co indukuje usuwanie zalegającej flegmy. Dodatkowo nawilża i redukuje obrzęk nabłonka. Inhalacja takim roztworem indukuje także kaszel, dzięki czemu łatwiej nam się odkrztusza. Dodatkowo niektóre badania wykazały, że wywiera efekt przeciwzapalny [2-4].

Dodatkowe substancje w soli fizjologicznej

W aptekach oprócz izotonicznej i hipertonicznej soli do inhalacji znajdziemy również produkty wzbogacone o kwas hialuronowy lub ektoinę. Do wyboru mamy takie preparaty, jak:

• Nebu-Dose Hialuronic.
• Nebu-Dose Plus.
• Ectodose.

Sól fizjologiczna z kwasem hialuronowym

Dodatek kwasu hialuronowego stosuje się w celu zwiększenia nawilżenia błon śluzowych. Uważa się również, że ma działanie przeciwzapalne. Kwas hialuronowy ciekawie wypada w połączenia ze steżonymi roztworami soli, gdyż wtedy widocznie poprawia się tolerancja pacjentów na inhalację. Stężone roztwory soli mogą prowadzić do wysuszenia śluzówki, co np. będzie indukować kaszel. Kwas hialuronowy redukuje te niepożądane efekty [5,6].

Sól fizjologiczna z ektoiną

Ektoina natomiast to substancja, która wykazuje działanie przeciwzapalne i przeciwalergiczne. Bardzo dobrze nawilża również błony śluzowe. To związek, który dodaje się teraz do wszystkiego i który na wszystko ma pomóc. Realia są takie, że efektywność inhalacji z ektoiną oraz bez niej jest porównywalna z niewielką przewagą w kierunku formulacji z ektoiną [7].

Która sól do nebulizacji jest lepsza?

Którą sól lepiej wybrać? Izotoniczną czy stężoną? Opinie są różne, podobnie jak wyniki badań. Ciężko zdecydowanie stwierdzić, która sól będzie lepsza przy chorobach górnych dróg oddechowych. Jedno z badań stwierdza, że dzieci z zapaleniem oskrzeli, przebywały w szpitalu statystycznie krócej, jeśli inhalowały się solą hipertoniczną, w porównaniu do izotonicznej. Inne doświadczenia pokazują, że nie ma znaczącej różnicy między różnymi stężeniami. Natomiast pewne jest to, że inhalacją roztworem NaCl działa i jest zalecana, gdyż ułatwia oddychanie i przyspiesza rekonwalescencję. Jeśli w aptece brakuje soli hipertonicznej lub z kwasem hialuronowym, to bez problemu można zastąpić ją wersją izotoniczną [3-4,6-7].

Jak zrobić sól fizjologiczną?

Patrząc czysto chemicznie, aby zrobić sól fizjologiczną, potrzebujemy dwóch składników: wody i chlorku sodu. Chlorek sodu to sól kuchenna, którą każdy raczej ma w domu. Jest to roztwór 0,9%, co mówi o tym, że na 100 g roztworu potrzebujemy 0,9 g NaCl. Czyli wychodzi na to, że w 99,1 g wody rozpuszczamy 0,9 g soli kuchennej i mamy już sól fizjologiczną? Niestety nie jest to takie proste!

Jak zrobić sól fizjologiczną poprawnie? Zdecydowanie odradzam wykonywanie tej czynności z soli kuchennej, bo zawiera ona inne, niepożądane dodatki. Znacznie łatwiej i bezpieczniej wykorzystać do tego gotowe zestawy, które znajdują się w aptece.

Instrukcję dotycząca tego, jak zrobić sól fizjologiczną przedstawię na podstawie produktów Irigasin i Fixsin.

W preparatach mamy zestaw saszetek z chlorkiem sodu i irygator. Zasada jest bardzo prosta. Jeśli chcemy uzyskać sól izotoniczną, to używamy 1 saszetki. Do soli hipertonicznej stosujemy 2 saszetki.

Do rozpuszczenia soli używamy przegotowanej i ostudzonej do temperatury ciała wody. Nie można stosować gorącej ani zimnej wody, aby nie podrażnić błony śluzowej. Odpowiednią ilość saszetek wsypujemy do irygatora i zalewamy wodą do kreski (w przypadku tych preparatów – 240 ml). Można też część soli rozpuścić w wodzie w oddzielnym naczyniu, przelać do butelki i uzupełnić wodą do kreski. Następnie wstrząsamy irygatorem, aż do rozpuszczenia.

Sól fizjologiczna do nosa – jak stosować?

Irygacja nosa i zatok może wydawać się nieprzyjemną czynnością, ale w rzeczywistości jest bardzo prosta i szybka. Jak najlepiej wykonać irygację?

1. Przygotuj roztwór soli zgodnie z instrukcją.
2. Wyczyść nos z zalegającej wydzieliny.
3. Pochyl się lekko nad umywalką lub wanną. Oddychaj spokojnie.
4. Przyłóż końcówkę irygatora do jednego nozdrza i delikatnie naciśnij butelkę.
   1. W tym momencie oddychaj spokojnie przez usta.
5. Przygotowany roztwór przepłukuje zatoki i nos i wypływa drugim nozdrzem.
6. Jeśli zakrztusisz się podczas irygacji, to postaraj się nie połykać roztworu – wypluj go.
7. Po irygacji wytrzyj nos oraz umyj i wysusz irygator. Jest on wielokrotnego użytku. W przyszłości możesz dokupić jedynie saszetki z chlorkiem sodu.

Irygację solą fizjologiczną najczęściej wykonuje się 1 lub 2 razy na dobę. Jest to bezpieczna metoda oczyszczania nosa i zatok. Sól fizjologiczna nie podrażnia błony śluzowej. Ze względu na technikę irygacji nie powinno się jej stosować u dzieci młodszych niż 4 lata.

Jak długo może być otwarta sól fizjologiczna?

Roztwory soli fizjologicznej dostępne w 5 ml ampułkach są jałowe. Nie zawierają konserwantów ani systemów gwarantujących jałowość. Z tego względu są to preparaty jednorazowe. Po użyciu ampułki nawet jeśli nie została całkowicie wykorzystana, należy ją wyrzucić.

Przygotowany roztwór do irygacji również należy zużyć bezpośrednio po przygotowaniu.

Jaką sól fizjologiczną można kupić w aptece?

W poniższej tabeli prezentujemy różne preparaty z chlorkiem sodu dostępne w aptekach.

Tabela 1. Wybrane preparaty z chlorkiem sodu w aptekach.