Co to są zajady?

Zajady są stanem zapalnym występującym w kącikach ust. Objawiają się zaczerwienieniem, pękaniem, owrzodzeniem w kącikach ust. Popękana skóra w tak newralgicznym miejscu wywołuje mocne odczucia bólowe. Czerwona, popękana zmiana skórna oprócz walorów estetycznych może wywołać pieczenie i świąd [1,2].

Zajady – przyczyny. Dlaczego powstają?

Przyczyn powstawania zajadów jest wiele. Przede wszystkim powstają one kiedy w kącikach ust jest ciągła nadmierna wilgoć. Często jest tak z przyczyn anatomicznych, kiedy górna warga nachodzi na dolną i kąciki ust są zakryte. Najczęściej dotyka to osób starszych, którzy utracili uzębienie, lub osób z wadami zgryzu.

Podłoże alergiczne

Przyczyną zajadów może być kontaktowe zapalenie skóry na tle alergicznym najczęściej w wyniku kontaktu z niklem, kobaltem, złotem (u osób z aparatem ortodontycznym), składnikami żywności i kosmetyków takimi jak aromaty, konserwanty, detergenty, przeciwutleniacze, czy barwniki [3,4].

Nadmiar lub niedobór witamin

Zajady pojawiają się też w wyniku niedoborów żywieniowych, które rzadko występują w krajach rozwiniętych. Są to najczęściej braki witamin z grupy B (zwłaszcza ryboflawiny (B2), kwasu foliowego (B9), kobalaminy (B12)), żelaza, cynku, oraz ogólne zbyt małe spożycie białka. Ich występowanie obserwuje się u osób starszych, chorujących na celiakię, wegan, u pacjentów po operacji bariatrycznej i resekcji jelita, chorych na chorobę Leśniowskiego-Crohna lub cierpiących na niedokrwistość złośliwą [5].

Nadmiar witaminy A, również skutkuje pojawieniem się zajadów z powodu nadmiernego łuszczenia skóry i błony śluzowej. Najczęstszą przyczyną hiperwitaminozy A jest jej nadmierna suplementacja. Dlatego tak samo jak w przypadku suplementacji innych witamin i minerałów najpierw powinniśmy wykonać badanie krwi, które potwierdziłoby niedobór [6].

Leki powodujące zajady

Niektóre leki mogą powodować zmniejszenie wydzielania śliny, nadmierne złuszczanie naskórka. Zajady występują u osób przyjmujących leki takie jak retinoidy  (izotretynoina: Izotek, acytretyna: Acitren), leki przeciwwirusowe (indynawir: Crixivan), przeciwnowotworowe (sorafenib: Nexavar), leki antycholinergiczne. Jeśli nie jest możliwe przerwanie lub zmiana leczenia, wówczas stosuje się preparaty emolientowe [7].

Zwykłe uszkodzenie

Niestety żadna pora roku nie jest wolna od czynników, które mogą powodować zajady. Powstają one zarówno zimą przez suche powietrze i nadmierne oblizywanie warg, jak i latem w wyniku oparzeń słonecznych. U dzieci zajady mogą być spowodowane ssaniem kciuka, spożywaniem lizaków, a u dorosłych paleniem papierosów czy uszkodzeniami powstałymi przy nitkowaniu zębów.

Czy zajadami można się zarazić?

Uszkodzenie skóry i gromadząca się w kącikach ust ślina sprzyja rozwojowi zakażeń bakteryjnych i grzybiczych. Są one najczęściej powodowane przez drobnoustroje takie jak Candida albicans, Staphylococcus aureus i paciorkowce beta-hemolizujące. Zajady powstają wtedy w przypadku złej higieny, chorób dziąseł, wad zgryzu i źle dobranej protezy czy aparatu ortodontycznego [1].

Ryzyko zarażenia się zajadami jest niewielkie. Dotyczy ono wąskiej grupy osób, u których zakażenie grzybami lub bakteriami doprowadzi do powstania zajadów. Choroby ogólnoustrojowe takie jak cukrzyca sprzyjają przerostowi C. albicans z powodu podwyższonego poziomu glukozy w ślinie. Do zakażenia rany w kącie ust może też dojść w stanach zmniejszonej odporność. Natomiast w wyniku długotrwałego stosowania antybiotyków, może dojść do redukcji flory bakteryjnej, co umożliwia namnażanie się drobnoustrojów chorobotwórczych [1,2].

Jak szybko leczyć zajady? Co powinna zawierać najlepsza maść na zajady?

Leczenie zajadów powinno obejmować diagnozę, co jest dokładną przyczyną, która wywołała zapalenie. Leczenie zajadów powinno dostosować się do podejrzewanej przyczyny. W każdym przypadku pomocne jest ustalenie, czy stan jest spowodowany wyłącznie czynnikami mechanicznymi, czy też występuje zakażenie. Ze względu na to, że infekcja jest najczęstszą przyczyną zajadów, najbardziej uzasadnione będzie leczenie kremami zawierające substancje przeciwgrzybicze oraz przeciwbakteryjne [7].

Jednak nie zawsze jest to możliwe, w związku z tym, ze względu na uciążliwość objawów, niezależnie od diagnozy warto sięgnąć po maści na zajady dostępne bez recepty w aptece. Zajady można leczyć zarówno zewnętrznie, jak i ogólnoustrojowo. Najlepsza maść na zajady powinna łagodzić dolegliwości bólowe oraz leczyć stan zapalny.

Warto wybrać maść na zajady, która zawiera:

• szałwię: ekstrakt z tej rośliny ma silne działanie przeciwzapalne. Hamuje także rozwój drobnoustrojów. Roślina zawiera garbniki, które ściągają obszar stanu zapalnego, co powoduje zahamowanie dalszego powiększania się zajadów oraz przyspiesza gojenie. Szałwię można kupić w postaci liści do zaparzenia i stosować okłady z przygotowanego naparu, lub wybrać gotową maść na przykład pod nazwą Lips [8].
• majeranek: surowiec roślinny ma działanie przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze. Ze względu na to, że zakażenie bakteryjne może wywołać powstawanie zajadów, w leczeniu można wspomagać się maścią majerankową dostępną bez recepty [9].
• cynk: pierwiastek stosowany zewnętrznie ma działanie wysuszające, co pomaga zahamować rozwój zajadów oraz przyspiesza gojenie.
• witaminę B2: Niedobór ryboflawiny jest jedną z głównych przyczyn powstawania zajadów. W związku z tym warto suplementować witaminę, aby wyleczyć stan zapalny. Zalecane dawkowanie dla dzieci od 4 roku życia to 6 mg ryboflawiny w 3 dawkach dziennie, a dla dorosłych 9 mg w trzech dawkach na dzień. Witamina B2 jest bezpieczna na zajady w ciąży. Nie należy jednak przekraczać zalecanych dawek [10].

Czasami nie udaje się pozbyć zajadów w jeden dzień i mogą przybrać ciężką lub przewlekłą postać. W takiej sytuacji konieczne może być długotrwałe stosowanie emolientów. Należy też kontrolować masę ciała. Spadek wagi, przez zmniejszenie spożywania pokarmu z powodu bólu towarzyszącemu jedzeniu, może powodować wtórne niedobory żywieniowe.

Najlepsza maść na zajady bez recepty – co można kupić w aptece?

Zajadex, maść na zajady i problemy skóry ust, 10 ml

• W swoim składzie ma gojący tlenek cynku, który wykazuje również właściwości wysuszające i ściągające. Obok substancji natłuszczających znajdziemy również antyseptycznie działający ekstrakt z szałwii oraz ryboflawinę (witaminę B2). Wyciągi roślinne o działaniu antyseptycznym zwyczajowo stosuje się w stanach zapalnych jamy ustnej, jednak nie ma konkretnych badań potwierdzających ich działanie w przypadku zajadów.
• Preparat mogą stosować dorośli i dzieci od 3 roku życia.
• Maść na zajady Zajadex może być stosowana miejscowo lub na całe usta kilka razy dziennie.

Maść B2 hec, na zajady, 7,5 g

• W skład maści wchodzi ekstrakt z szałwii lekarskiej, witamina B2, dekspantenol oraz glukonian chlorheksydyny. Zawarte w maści składniki pielęgnują oraz łagodzą stan zapalny w kącikach ust. Chlorheksydyna dodatkowo działa przeciwbakteryjnie.
• Maść należy aplikować na zmienione chorobowo miejsce 3 razy na dobę.
• Producent nie podaje informacji, od jakiego wieku można używać maść.

Actisoftin, krem na zajady, 8 g

• Preparat ten posiada bogaty skład, w który wchodzą m.in. olej z nasion makadamia, wyciąg z wąkrotki azjatyckiej, wyciąg z kwiatów lawendy, sok z liści aloesu, wyciąg z opuncji, pantenol, wyciąg z kasztanowca oraz witamina E. Tak bogaty skład wspomaga regenerację kącików usta, działa odżywczo i nawilżająco.
• Krem na zajady należy stosować miejscowo w zmienionych chorobowo miejscach.
• Brak informacji dotyczącej możliwości stosowania u dzieci.

Candi, pomadka na pękające kąciki ust, 5 ml

• Pomadka Candi działa przeciwbakteryjnie i przeciwgrzybiczo. Dodatkowo odżywia i wspomaga proces regeneracji.  Działanie to zawdzięcza obecności klotrimazolu, chlorquinaldolu, oleju rycynowego oraz witaminy E.
• Preparat ten należy aplikować w miejscu wystąpienia zajadów 3 razy dziennie.
• Pomadka na zajady Candi przeznaczona jest dla osób powyżej 12 roku życia.

Jakie są domowe sposoby na zajady?

Oto kilka domowych sposobów na zajady, które możesz wypróbować:

1. Miód: Miód ma działanie antyseptyczne i przyspiesza gojenie ran. Możesz nałożyć odrobinę miodu na zajady i pozostawić na kilka minut lub zastosować maść na bazie miodu.
2. Aloes: Aloes ma właściwości łagodzące i przyspiesza gojenie ran. Możesz nałożyć żel z aloesu na zajadę kilka razy dziennie.
3. Masło shea: Masło shea ma właściwości nawilżające i łagodzące. Możesz nałożyć trochę masła shea na zajadę, aby złagodzić podrażnienie.
4. Kompres na bazie rumianku: Możesz przygotować kompres z naparu rumiankowego i przyłożyć go do zajady na kilka minut. Rumianek ma właściwości przeciwzapalne i łagodzi podrażnienie.

Jak zapobiec występowaniu zajadów?

Oto szczegółowa lista działań, które pomagają w profilaktyce zajadów:

1. Unikaj przesuszania ust – jeśli masz tendencję do przesuszania ust, unikaj drażniących past do zębów i jedzenia, które mogą dodatkowo podrażnić skórę;
2. Unikaj jedzenia, które może powodować podrażnienia;
3. Zadbaj o swoją higienę jamy ustnej – regularne szczotkowanie zębów i czyszczenie języka może pomóc w redukcji bakterii, które mogą powodować zajady;
4. Upewnij się, że Twoja dieta jest bogata w witaminy z grupy B, takie jak B2 i B6, które odgrywają ważną rolę w utrzymaniu zdrowia skóry.
5. Używaj kremów nawilżających – stosowanie kremów nawilżających z witaminą E lub lanoliną może pomóc zapobiegać zajadom przez utrzymanie wilgoci skóry wokół ust.
6. Unikaj zaostrzających czynników – unikaj czynników, które mogą pogorszyć stan skóry wokół ust, takich jak przesuszone powietrze z ogrzewania, palenie papierosów lub złe nawyki żywieniowe.

Zachowanie zdrowych nawyków, takich jak regularne mycie zębów, nawilżanie ust, odżywianie się w sposób zachowujący równowagę składników odżywczych oraz unikanie czynników, które mogą podrażniać skórę wokół ust, może pomóc zapobiegać pojawianiu się zajadów.

Higiena jamy ustnej jako profilaktyka zajadów. Co warto wiedzieć?

Higiena jamy ustnej odgrywa ważną rolę w profilaktyce zajadów.  Odpowiednia higiena jamy ustnej może pomóc w zapobieganiu powstawaniu zajadów poprzez zapewnienie czystej i zdrowej jamy ustnej. Oto kilka zasad dotyczących higieny jamy ustnej, które mogą pomóc w profilaktyce zajadów:

1. Regularne szczotkowanie zębów: Regularne szczotkowanie zębów dwukrotnie w ciągu dnia za pomocą miękkiej szczoteczki do zębów pomaga w usuwaniu bakterii i zapobieganiu stanom zapalnym dziąseł, które mogą prowadzić do powstawania zajadów.
2. Używanie pasty do zębów z fluorem: Pasta do zębów z fluorem jest skutecznym środkiem do ochrony i wzmocnienia szkliwa zębów. Silne i zdrowe szkliwo może pomóc w zapobieganiu uszkodzeniom błony śluzowej jamy ustnej, które mogą prowadzić do powstawania zajadów.
3. Nitkowanie zębów: Codzienne nitkowanie zębów pomaga usunąć resztki jedzenia i bakterie z miejsc trudno dostępnych dla szczoteczki. To ważne, aby utrzymać czystość całej jamy ustnej, nie tylko powierzchni zębów.
4. Unikanie drażniących czynników: Unikanie pokarmów i napojów drażniących, takich jak przyprawy, kwaśne owoce, alkohol czy produkty tytoniowe, może pomóc w ograniczeniu podrażnień błony śluzowej jamy ustnej i zmniejszeniu ryzyka powstawania zajadów.
5. Regularne wizyty u dentysty: Regularne wizyty u dentysty są ważne nie tylko dla zdrowia zębów, ale także dla profilaktyki zajadów. Dentysta może monitorować stan jamy ustnej, rozpoznawać i leczyć ewentualne stany zapalne czy infekcje, które mogą zwiększać ryzyko powstawania zajadów.

Kiedy trzeba skonsultować się z lekarzem?

Jeśli chodzi o zajady, warto skonsultować się z lekarzem, gdy objawy są bardzo silne lub jeśli wrzody nie goją się przez ponad 2-3 tygodnie. Zajady, które powodują problemy z jedzeniem lub mówieniem, również są powodem do kontaktu z lekarzem. Jeśli towarzyszą im inne objawy takie jak gorączka lub zmiany w postaci guzków w obrębie ciała, warto również zwrócić się o pomoc medyczną. W niektórych przypadkach zajady mogą być związane z chorobami przewlekłymi, takimi jak choroba trzewna, choroba reumatyczna lub zakażenia wirusowe, dlatego warto konsultować się ze specjalistą w przypadku powtarzających się lub bardzo silnych objawów.