Czym jest wstrząs anafilaktyczny i co go wywołuje?

Jak sama nazwa wskazuje, jest to rodzaj wstrząsu, spowodowany reakcją anafilaktyczną. Reakcja anafilaktyczna lub prościej anafilaksja, to reakcja nadwrażliwości wywołana przez ekspozycję na określoną substancję w dawce nieszkodliwej dla innych osób. Do głównych czynników wywołujących nadwrażliwość należą:

• leki (najczęściej: antybiotyki, leki przeciwnowotworowe, immunosupresyjne i używane podczas znieczulenia ogólnego, kwas acetylosalicylowy),
• szczepionki 
• jady owadów błonkoskrzydłych (np. pszczoły lub osy),
• pokarmy (orzechy, ryby i owoce morza, białka mleka krowiego i jaja kurzego),
• lateks,
• radiologiczne środki kontrastowe,
• wziewne alergeny (sierść zwierząt, np. psa lub kota) [1,3].

Jakie są objawy wstrząsu anafilaktycznego?

Wstrząsowi zawsze towarzyszy obniżenie ciśnienia tętniczego<span style=”font-weight: 400;”> i zazwyczaj odruchowa tachykardia (szybkie bicie serca). Wystąpienie pozostałych objawów można łatwo wytłumaczyć, znając mechanizm reakcji anafilaktycznej.  

Degranulacja komórek układu odpornościowego powoduje uwalnianie m.in. histaminy, co doprowadza do skurczu mięśni gładkich w drogach oddechowych i przewodzie pokarmowym. W wyniku tego zaobserwować można następujące objawy: 

• duszności,
• biegunki, 
• wymioty,
• bólu brzucha, 
• pokrzywki (bąble na skórze), 
• obrzęk twarzy. 

Wystąpieniu tych objawów często towarzyszy blada, zimna i spocona skóra, a także uczucie niepokoju. Często, zanim wystąpią inne objawy, najpierw pojawia się wysypka i zaczerwienienie skóry. Im szybciej wspomniane objawy wystąpią, tym większe ryzyko ciężkiego przebiegu  wstrząsu [1,3].

Wstrząs anafilaktyczny pierwsza pomoc. Wstrząs anafilaktyczny co podać?

Gdy wystąpi wstrząs anafilaktyczny, niezwykle istotna jest pierwsza pomoc, kluczowy jest tutaj czas wdrożenia odpowiedniego postępowania. Wstrząs anafilaktyczny  co robić jeśli będziemy świadkami jego wystąpienia?

• Lekiem pierwszego rzutu jest adrenalina podana domięśniowo. Każda osoba chora, a także jej najbliżsi powinni zostać przeszkoleni w zakresie podawania adrenaliny w przypadku wystąpienia anafilaksji.  Osoby takie powinny posiadać przy sobie autowstrzykiwacz z adrenaliną tzw. pen (dostępny w wersji dla dorosłych i dla dzieci:  EpiPen Senior i EpiPen Junior). Adrenalinę podaje się w środkową część przednio-bocznej powierzchni uda. Można zrobić to przez ubranie (czytaj także: Co to jest i jak działa zastrzyk z adrenaliny?)
• Prostą i skuteczną metodą poprawiającą ciśnienie tętnicze jest uniesienie nóg u pacjenta leżącego płasko na plecach — zwiększa to ilość krwi powracającej do serca. 
• Kolejno należy wezwać pogotowie, a reszta czynności medycznych zostanie wykonany przez specjalistów.
• W przypadku zaprzestania oddychania lub krążenia należy niezwłocznie podjąć reanimację.
• Często objawy nawracają po ok. 10 godzinach, dlatego warto pozostać przez ten czas pod opieką personelu medycznego. Nieleczony wstrząs anafilaktyczny może doprowadzić do nagłego zatrzymania krążenia i śmierci.

Po epizodzie anafilaksji warto udać się do poradni alergologicznej celem przeprowadzenia testów identyfikujących czynnik wywołujący nadwrażliwość, a także przeszkolenia na wypadek ponownego wystąpienia [1,2,3].