Inhibitory pompy protonowej — co to za leki?

Inhibitory pompy protonowej (IPP; PPI – Proton Pump Inhibitors) to grupa leków stosowana w leczeniu choroby refluksowej przełyku (GERD). Często substancje te używane są również do łagodzenia objawów zgagi i nadkwaśności żołądkowej. Mechanizm działania IPP polega na blokowaniu wydzielania kwasu solnego w żołądku, co w efekcie redukuje wspomniane wcześniej objawy. To zablokowanie produkcji kwasu żołądkowego pomaga zmniejszyć podrażnienie i uszkodzenia wywołane przez nadmiar kwasu w żołądku i przełyku. Dzięki temu zapewniają ulgę dla pacjentów z problemami żołądkowymi związanymi z nadmierną kwasowością [1-3].

Oprócz powyższych FDA zaleca stosowanie IPP także w przypadku:

• Leczenia nadżerkowego zapalenia przełyku i dalszej terapii po wyleczeniu.
• Redukcji ryzyka wystąpienia lub zaostrzenia wrzodów żołądka podczas terapii NLPZ.
• Podczas eradykacji H. pylori, aby zmniejszyć ryzyko pojawienia się wrzodów dwunastnicy.
• Krótkoterminowe leczenie wrzodów dwunastnicy [4].

Jakie są niekorzystne efekty działania IPP?

Inhibitory pompy protonowej mogą powodować działania niepożądane. Należą do nich bóle głowy, nudności, wymioty, wzdęcia, zaparcia, bóle brzucha. Podczas długotrwałej terapii IPP wzrasta ryzyko złamań kości biodrowej, kości nadgarstka i kręgosłupa, nawet o 10-40%. Zmiana pH żołądka ma wpływ na wchłanianie witamin. Prowadzi to do niedoboru witaminy B12. Kolejnym składnikiem, którego niedobory grożą osobom stosującym IPP jest magnez. Osobom stosującym przewlekle IPP zaleca się suplementację magnezem i witaminą B12. Kolejnym zagrożeniem związanym ze stosowaniem inhibitorów pompy protonowej są ich interakcje z innymi lekami, związane z ich metabolizmem przez cytochrom P-450. Ich stosowanie wypiera inne leki z połączeń z białkami, co nasila działania toksyczne leków.

Jakie są zalety inhibitorów pompy protonowej?

Skoro już znamy wady, to jakie są zalety inhibitorów pompy protonowej? Przede wszystkim działają bardzo skutecznie. Stosowanie jest łatwe, wymaga podania tylko raz dziennie, a efekt utrzymuje się przez całą dobę. Są też stosunkowo niedrogie. Zmniejszają pH żołądka bez względu na przyczynę.

Jakie są leki osłonowe dostępne bez recepty?

IPP są jednymi z najczęściej przepisywanych leków na refluks żołądkowo-jelitowy. W tej grupie znajduje się kilka substancji chemicznych, które działają podobnie, jednak w niektórych aspektach nieco różnią się od siebie. Co ciekawe, te same związki chemiczne są dostępne z przepisu lekarza, jak i w formie preparatów OTC – dostępnych bez recepty [5].

Do grupy inhibitorów pompy protonowej możemy zaliczyć substancje, takie jak:

• omeprazol,
• pantoprazol,
• lanzoprazol,
• dekslanzoprazol,
• esomeprazol,
• rabeprazol.

Bez recepty dostępne są tylko dwie substancje chemiczne: omeprazol i pantoprazol.

Omeprazol i pantoprazol – te same substancje a różne oblicza

Na półkach aptecznych znajdziemy wiele leków OTC, które zawierają wspomniane wyżej związki chemiczne. Czy warto zastanawiać się, który preparat wybrać, skoro w gruncie rzeczy są to praktycznie te same leki? Poniższa tabela przedstawia charakterystykę wybranych leków OTC, zawierających pantoprazol lub omeprazol.

Tabela 1. Porównanie leków dostępnych bez recepty z omeprazolem lub pantoprazolem.

Bioprazol Bio Max, kapsułki dojelitowe, twarde, lek bez recepty

Bioprazol Bio Max, kapsułki dojelitowe twarde, 20 mg

Nolpaza control, tabletki dojelitowe, lek bez recepty

Nolpaza control, tabletki dojelitowe, 20 mg

Famotydyna Ranigast, tabletki dojelitowe, lek bez recepty

Famotydyna Ranigast, tabletki powlekane, 20 mg

Ortanol Max, kapsułki dojelitowe, twarde, lek bez recepty

Ortanol Max, kapsułki dojelitowe, 20 mg

Helicid Control, kapsułki dojelitowe, twarde, lek bez recepty

Helicid Control, kapsułki, 10 mg

Goprazol Max, kapsułki dojelitowe, twarde, lek bez recepty

Goprazol Max, kapsułki dojelitowe, 20 mg

Omeprazol i pantoprazol – jak dawkować?

Leki z pantoprazolem i omeprazolem dostępne bez recepty występują głównie w dawce 20 mg, ale zdarzają się też preparaty z 10 mg substancji czynnej. Jak powinniśmy je przyjmować?

Tabela 2. Dawkowanie IPP u dorosłych podczas terapii refluksu żołądkowo-przełykowego wg. NICE [1].

Tabela 3. Dawkowanie IPP u dorosłych podczas terapii przewlekłego zapalenia przełyku wg. NICE [1].

Powyższe dawkowanie stosuje się w stwierdzonych i poważnych dolegliwościach z przepisu lekarza. W innych przypadkach zaleca się stosować 20 mg omeprazolu lub pantoprazolu, raz dziennie. Leki najlepiej zażywać minimum pół godziny przed posiłkiem.

Który lek osłonowy wybrać? Co na ból żołądka?

Ciężko wybrać zwycięzcę w tym pojedynku. Pod względem efektywności klinicznej, omeprazol i pantoprazol wypadają podobnie. Niektóre wytyczne zalecają wdrożenie omeprazolu, jako lek pierwszego wyboru, jednak często podyktowane jest to względami ekonomicznymi [1,8].

W przypadku leków OTC można kierować się preferencjami pacjenta ze względu na postać leku. Możemy tu wybrać pomiędzy tabletką dojelitową (np. Anesteloc MAX, Nolpaza Control) lub kapsułką dojelitową (np. Ortanol MAX lub Polprazol MAX).

W większości przypadków pacjent powinien przyjmować 20 mg omeprazolu lub pantoprazolu. Jeśli terapia wymaga dawki 10 mg, to dobrym rozwiązaniem będzie Helicid Control lub Polprazol Acidcontrol, które w jednej kapsułce zawierają 10 mg omeprazolu.

Jak długo można stosować IPP?

Bez konsultacji z lekarzem nie powinniśmy stosować inhibitorów pompy protonowej dłużej niż 4 tygodnie. Co więcej, jeśli nie obserwujemy poprawy po tygodniu, to powinniśmy skonsultować się z lekarzem, gdyż brak redukcji objawów w tym okresie może wskazywać na poważniejszy problem [2-3].

Według wytycznych NICE, leczenie krótkoterminowe powinno trwać od 4 do 8 tygodni [8-9].

Jakie są skutki długorwałego stosowania inhibitorów pompy protonowej?

Długotrwałe stosowanie inhibitorów pompy protonowej może wiązać się z pewnymi skutkami ubocznymi. Należy jednak pamiętać, że skutki te mogą występować tylko u niektórych pacjentów, a nie u wszystkich. Warto skonsultować się z lekarzem, który będzie monitorować i oceniać indywidualne korzyści i ryzyko terapii.

Długotrwałe stosowanie IPP może zwiększać ryzyko wystąpienia niektórych powikłań, w tym:

1. Zwiększone ryzyko złamań kości, zwłaszcza u osób starszych, co może prowadzić do osteoporozy.
2. Zwiększone ryzyko infekcji przewodu pokarmowego, w tym zakażeń przypisywanych bakterii C. difficile.
3. Zwiększone ryzyko innych infekcji, takich jak zapalenie płuc.
4. Niedokrwistość z niedoboru żelaza z powodu zaburzeń wchłaniania żelaza w przewodzie pokarmowym.
5. Przewlekła choroba nerek, szczególnie u osób z istniejącymi czynnikami ryzyka [10].

Jak bezpiecznie stosować leki osłonowe na żołądek?

Oto kilka wskazówek dotyczących bezpiecznego korzystania z inhibitorów pompy protonowej:

1. Przed rozpoczęciem stosowania IPP, skonsultuj się z lekarzem. Ważne jest, aby lekarz ocenił twoje objawy i zdiagnozował odpowiednią chorobę przed przepisaniem leków.
2. Przestrzegaj zaleceń dotyczących dawkowania i czasu trwania leczenia ustalonych przez lekarza. Nie przekraczaj dawki ani czasu stosowania, chyba że lekarz zaleci inaczej.
3. Nie przerywaj stosowania IPP bez konsultacji z lekarzem. Nagłe odstawienie leków może prowadzić do nasilenia objawów lub nawrotu choroby.
4. Bądź świadomy potencjalnych działań niepożądanych IPP i zgłoś jakiekolwiek nieprawidłowe objawy lekarzowi. Mogą to być między innymi bóle brzucha, nudności, biegunka, bóle mięśniowe, zawroty głowy.
5. Monitoruj swoje samopoczucie i objawy. Jeśli zauważysz jakiekolwiek nowe lub nasilające się objawy, poinformuj o tym swojego lekarza.
6. Jeśli będziesz przyjmować inne leki, poinformuj o tym lekarza lub farmaceutę. Niektóre leki mogą wchodzić w interakcje z IPP i zmieniać ich działanie.
7. Unikaj nadużywania lub niekontrolowanego stosowania leków IPP. Staraj się ograniczać stosowanie do zaleconej dawki i czasu trwania leczenia.
8. Zwróć uwagę na czynniki ryzyka, takie jak nadużywanie alkoholu, palenie tytoniu i otyłość. Te czynniki mogą wpływać na skuteczność terapii IPP i nasilenie objawów.
9. Regularnie konsultuj się ze swoim lekarzem w celu monitorowania postępu leczenia i ewentualnej konieczności dostosowania dawkowania lub sposobu podawania leków.