Zapalenie zatok – przyczyny i objawy

Z rhinosinusitis, czyli zapaleniem błony śluzowej nosa i zatok przynosowych zmaga się ok. 15% populacji ogólnoświatowej. Choć za większość przypadków odpowiedzialne są przede wszystkim wirusy i alergeny (rzadziej bakterie), nie brakuje również podejrzeń, jakoby wynikiem choroby była wadliwa budowa anatomiczna nosa czy nawet refluks żołądkowo-przełykowy. Gdy dolegliwości trwają krócej niż 12 tygodni mamy do czynienia z ostrym zapaleniem zatok. Jeśli jednak objawy po tym czasie nie ustępują, to zwykle znak, że choroba przybrała postać przewlekłą.

Jakie objawy mogą świadczyć o zapaleniu zatok? Najczęściej wymieniane przez pacjentów to:

• uczucie zatkanego nosa wynikające z zalegania gęstej, niekiedy ropnej wydzieliny (o żółto-zielonej barwie, która może, ale nie musi świadczyć o infekcji bakteryjnej!);
• tkliwość w okolicy zatok;
• osłabienie węchu;
• ucisk i obrzęk w obrębie twarzy;
• ból zębów i uszu;
• gorączka (temperatura powyżej 38 st. Celsjusza);
• ogólne zmęczenie i osłabienie [1].

Jakie inhalacje na zatoki będą najbardziej skuteczne?

Zanim opowiem szerzej o inhalacji, zaznaczę, że jest to pojęcie ogólne, które dotyczy sposobu przeprowadzenia terapii. Mianowicie, inhalacja to nic innego jak zabieg terapeutyczny mający dostarczyć określoną substancję leczniczą do oskrzeli. Czynność tę możemy przeprowadzić w dwojaki sposób: za pomocą tzw. inhalacji parowej (wdychanie gorącej pary olejków eterycznych lub roztworów soli) bądź nebulizacji. Co się tyczy tej ostatniej, wykonujemy ją jedynie przy użyciu sprzętu medycznego, czyli nebulizatora pneumatycznego. Zamiast tego możemy również użyć inhalatora membranowego (siateczkowego) lub ultradźwiękowego. Zanim  jednak skorzystamy z nebulizatora, upewnijmy się, jakie substancje możemy inhalować za pomocą tego urządzenia. Na przykład, w inhalatorach membranowych nie można stosować substancji oleistych (np. Nebu-Dose Hyaluronic), ponieważ mogą one „zakleić” siateczkę znajdującą się w urządzeniu [2].

Inhalacja parowa na zapalenie zatok

Jedną z najpopularniejszych form leczenia zapalenia zatok są inhalacje parowe. Ich zaletą jest łatwość wykonania, niski koszt i uzyskanie względnie szybkiego efektu terapii. Kuracja usprawnia usuwanie zalegającej wydzieliny, ułatwia oddychanie i nawilża drogi oddechowe, a dzięki temu może przyczynić się do skrócenia czasu trwania infekcji.

Wśród najpopularniejszych surowców stosowanych w inhalacji parowej możemy wymienić następujące olejki:

• eukaliptusowy,
• goździkowy,
• miętowy,
• kajeputowy,
• jałowcowy,
• sosnowy,
• terpentynowy,
• tymiankowy,
• rozmarynowy.

Uwaga! Olejki eteryczne nie są przeznaczone do inhalacji przy użyciu nebulizatora. Urządzenie „rozbija” wówczas olejek na mniejsze cząsteczki, które mogą przedostać się w głąb dróg oddechowych i wywołać ich nagły skurcz. Takie działanie stanowi bezpośrednie zagrożenie zdrowia, a nawet życia pacjenta! [2].

Zamiast olejków możemy również przygotować ziołowy napar, np. z szałwii, mięty, tymianku czy lipy.

Jak bezpiecznie przeprowadzić inhalację na zatoki?

Aby poprawnie przeprowadzić zabieg, możemy użyć jednego rodzaju olejku lub mieszaniny olejków eterycznych. Woda powinna być ciepła, ale nie gorąca (!) – w przeciwnym razie mogłoby dojść do gwałtownego skurczu dróg oddechowych. Pamiętajmy, że napary i olejki mają działać jedynie w obrębie „wyższych pięter” drzewa oskrzelowego.

Inhalację parową można stosować już od 3. roku życia (stosujemy wówczas jeden rodzaj olejku). Poniżej tego wieku istnieje ryzyko przedostania się drobin olejków do pęcherzyków płucnych. Zabieg jest przeciwwskazany u astmatyków (ryzyko podrażnienia płuc), a także u kobiet w ciąży i osób z tendencją do pękania naczyń krwionośnych w obrębie twarzy (np. z trądzikiem różowatym) [3] (Czytaj także: Aromaterapia – co to jest?).

W aptekach dostępne są gotowe mieszaniny olejków, takie jak np. Olbas Oil oraz Inhalol. Zabieg przeprowadzamy następująco: do miski z gorącą (ale nie wrzącą) wodą wlewamy ok. 5-10 kropli olejku i wdychamy opary. Producenci obu preparatów zalecają, aby nie stosować tych produktów u dzieci poniżej 7. roku życia. Alternatywą jest naniesienie kilku kropli mieszaniny olejków na tkaninę i umieszczenie jej w niewielkiej odległości od malucha [4].

Inhalacje na zatoki przy użyciu nebulizatora

Bezpiecznym i sprawdzonym sposobem wspomagającym leczenie stanów zapalnych zatok jest przeprowadzanie nebulizacji. Niezbędny jest nam wówczas specjalny sprzęt, zwany nebulizatorem (typ kompresorowo-tłokowy), inhalatorem membranowym lub ultradźwiękowym, o czym pisałam wcześniej. Kuracja polega na inhalowaniu jałowego chlorku sodu izotonicznego (0,9% Nebu-Dose, Gilbert NaCl) lub hipertonicznego (Nebu-Dose Baby 1,5%, Marimer Inhalation 2,2%, Nebu-Dose Hipertonic 3%).

Na aptecznych półkach znajdziemy również preparaty soli fizjologicznej z kwasem hialuronowym (dodatkowy efekt nawilżający, np. Nebu-Dose Hyaluronic, Nebu-Dose Plus), a także ektoiny (łagodzenie objawów alergicznych, np. Ectodose). Zanim zastosujemy którykolwiek z wymienionych wyżej produktów (szczególnie hipertoniczny), skonsultujmy się z lekarzem lub farmaceutą! Jest to podyktowane tym, że im bardziej stężony preparat, tym silniej wzrasta ryzyko skurczu oskrzeli i wywołanie kaszlu (im młodsze dziecko, tym większe ryzyko).

Przeprowadzając nebulizację, pamiętajmy o tym, że nie musimy zakrywać otworów w maseczce (o ile takowe istnieją). Sól fizjologiczna ma wywierać określony efekt w obrębie górnych dróg oddechowych i nie musi docierać do drzewa oskrzelowego. Warto zaznaczyć, że nie zaleca się stosowania tzw. smoczków do inhalatora. Dlaczego? Ponieważ preparat leczniczy, zamiast zadziałać w obrębie dróg oddechowych, przedostanie się wraz ze śliną dziecka do przewodu pokarmowego [2]