Jaki jest mechanizm działania teofiliny?

Teofilina to alkaloid pochodzenia roślinnego. Konkretnie jest to naturalna pochodna metyloksantyny. Bardzo często takie substancje posiadają wielokierunkowy mechanizm działania. Tak też jest w przypadku tego związku chemicznego. Do tej pory nie do końca wiadomo, co dokładnie odpowiada za działanie teofiliny. Jednak przypuszczalnie hamowanie fosfodiesterazy oraz blokada receptorów adenozynowych odpowiada za efekt terapeutyczny [1,2].

Teofilina – działanie

Teofilina działa przede wszystkim na układ oddechowy. Rozkurcza mięśnie gładkie, powodując rozkurcz oskrzeli. Tym samym zmniejsza skurcz przepony, której skurcz może nasilać obturację płuc. Poprawia ruchy rzęsek, co wspomaga usuwanie nadmiernie powstającego śluzu. Dodatkowo ma działanie przeciwalergiczne.

Poza układem oddechowym powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych. Zwiększa siłę skurczu serca oraz ilość wydzielanych soków trawiennych. Może również powodować efekt moczopędny [2,3].

Dla kogo przeznaczone są leki z teofiliną?

Obecnie lek stosuje się w terapii obturacyjnej choroby płuc i astmy. W celu zapobiegania skurczom oskrzeli  powodujących zaburzenia oddychania. Lek może być stosowany u dzieci powyżej 6 roku życia oraz dorosłych [2,3]. Zobacz także: https://leki.pl/poradnik/astma-oskrzelowa-objawy-i-leczenie/

Kto powinien unikać teofiliny?

Ze względu na aktywność teofiliny w kierunku regulacji pracy serca, lek ten jest całkowicie przeciwwskazany u osób ze świeżo przebytym zawałem serca oraz posiadających zaburzenia rytmu serca. Należy zachować szczególną ostrożność w przypadku osób z wrzodami żołądka, ponieważ lek ten powoduje wzmożone wydzielanie soku żołądkowego.

Teofilina ma zdolność przenikania przez barierę łożyskową. W związku z tym należy zachować szczególną ostrożność w ciąży, ponieważ poza oddziaływaniem na płód może hamować skurcze macicy. Lek ten przechodzi, także do mleka, więc podawanie go kobietom w czasie karmienia powinno być pod nadzorem i odbywać się zawsze po odciągnięciu mleka [2].

Jakie są objawy niepożądane oraz zatrucia teofiliną?

Działania niepożądane obejmują najczęściej zaburzenia rytmu serca i obniżenie ciśnienia krwi. Mogą także wystąpić dolegliwości ze strony układu pokarmowego takie jak nudności, biegunka czy nasilenie refluksu.

W przypadkach przedawkowania teofiliny może dojść do zatrucia. Ostre zatrucie występuje najczęściej w przypadku celowej próby przedawkowania leku, a zatrucie przewlekłe jest skutkiem zażywania zbyt wysokiej dawki przez dłuższy czas. Zatrucie teofiliną początkowo objawia się nudnościami. Następnie pojawia się tachykardia, silne pobudzenie, drżenie rąk, można zauważyć rozszerzenie źrenic oraz hiperwentylację.

W przypadku zatrucia ocenia się stężenie teofiliny we krwi. Jeśli omyłkowo przedawkowano teofilinę, zaleca się płukanie żołądka. Środkiem, który ma zdolność związać teofilinę w jelitach, jest węgiel. Podaje się go w celu odtrucia organizmu. W skrajnych przypadkach wykonuje się hemoperfuzję oraz hemodializę [2,3].

Przykłady leków, w których występuje teofilina.

Na polskim rynku aptecznym znajdziemy dwa rodzaje preparatów z teofiliną.

• Euphyllin long, Theospirex retard: leki te zawierają teofilinę w postaci doustnej o przedłużonym uwalnianiu. Stosuje się je w astmie i przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc w celu zapobiegania występowania skurczów oskrzeli. Ta postać nie nadaje się do łagodzenia nagłych ataków skurczu oskrzeli, ponieważ substancja czynna uwalnia się powoli [2].
• Baladex: jest to syrop, który oprócz teofiliny zawiera gwajafenezynę. Stosowany jest w dusznościach w przebiegu astmy oraz przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, a także w przebiegu zapalenia płuc i oskrzeli. Gwajafenezyna działa wykrztuśnie, co dodatkowo wspomaga usuwanie nadmiernie występującej wydzieliny w oskrzelach [4].