Plamka żółta odpowiada za ostrość widzenia oraz powiązane z tym czynności, między innymi zdolność czytania. Jej nazwa nie jest przypadkowa — za jej barwę odpowiadają dwa karotenoidy — luteina i zeaksantyna. Są one silnymi antyoksydantami, mającymi także zdolność filtrowania wysokoenergetycznego światła niebieskiego. Dzięki takim właściwościom związki te chronią fotoreceptory siatkówki przed szkodliwym działaniem wolnych rodników. Stężenie luteiny i zeaksantyny w siatkówce oka maleje wraz z wiekiem, a ich szczególnie niski poziom obserwuje się u pacjentów cierpiących na zwyrodnienie plamki żółtej, czyli AMD (ang. age-related macular degeneration) [1,2]. (Czytaj także: Jak zadbać o oczy?)

Jakie są przyczyny zwyrodnienia plamki żółtej?

Przyczyny zwyrodnienia plamki żółtej dotychczas nie zostały całkowicie poznane. Niemniej, za główne czynniki ryzyka uznaje się między innymi:

• starszy wiek;
• częstą ekspozycję oczu na światło słoneczne;
• palenie tytoniu;
• niewłaściwe odżywianie.

Inne cechy predysponujące do rozwoju AMD to:

• jasny kolor tęczówki;
• nadużywanie alkoholu;
• cukrzyca;
• otyłość;
• rodzinne występowanie AMD;
• hiperlipoproteinemia [2].

Co więcej, kobiety częściej cierpią na zwyrodnienie plamki żółtej niż mężczyźni. Choroba ta częściej dotyka także osoby rasy białej [1].

Jakie są objawy AMD?

Pierwsze objawy choroby mogą być niespecyficzne, przez co pacjent rzadko ma świadomość rozwijającego się zwyrodnienia. Zazwyczaj pierwszym symptomem jest pogorszenie widzenia nocą, zwłaszcza z bliskiej odległości. Pacjentom doskwiera to głównie w trakcie pisania bądź czytania. W miarę rozwoju choroby, objawy stają się coraz bardziej charakterystyczne. Nierzadkie jest falowanie lub krzywienie obrazu — coś, co w rzeczywistości jest proste, przez pacjenta jest widziane jako wygięta linia. Typowym symptomem jest także pojawienie się w centrum pola widzenia nieruchomej plamki. Częstym objawem jest również mikropsja bądź makropsja, czyli widzenie nienaturalnie pomniejszonych (mikropsja) lub powiększonych (makropsja) przedmiotów [1]. 

Czy luteina jest w stanie wyleczyć AMD?

Zwyrodnienia plamki żółtej związanej z wiekiem nie da się całkowicie wyleczyć. Terapia AMD opiera się głównie na łagodzeniu objawów, a także zapobieganiu dalszemu postępowi choroby. Niemniej, badania naukowe wykazały, że dieta bogata w luteinę i zeaksantynę, a także witaminy C i E, może u niektórych pacjentów opóźnić postęp choroby [1]. Warto jednak nadmienić, że ludzki organizm nie jest w stanie sam wytworzyć luteiny. Jest ona produkowana wyłącznie przez rośliny, dlatego tak ważna jest odpowiednio dobrana dieta [2]. (Czytaj także: Praca przed komputerem – jak zadbać o wzrok?)

Jakie produkty spożywcze zawierają luteinę?

Luteina, która jest niezbędna do prawidłowego widzenia, musi być dostarczona wraz z pożywieniem w odpowiednich ilościach. Sytuacja z zeaksantyną wygląda podobnie, jednak ludzki organizm posiada również odpowiednie narzędzia, za pomocą których potrafi przekształcić luteinę w mezo-zeaksantynę. Największe stężenie tych związków występuje w:

• jarmużu (39 550 mcg/100g);
• szpinaku (11 938 mcg/100g);
• sałacie (2 635 mcg/100g);
• brokułach (2 445 mcg/100g);
• dyni (2 125 mcg/100g);
• brukselkach (1 590 mcg/100g);
• zielonym groszku (1 350 mcg/100g).

Dietę warto wzbogacić także w produkty takie jak: kukurydza, fasolka szparagowa, kapusta, pomarańcze i pomidory. Zawartość luteiny nie przekracza w nich jednak 1000 mcg/100 g produktu.

Co niezwykle ważne, powyższe związki są rozpuszczalne w tłuszczach, dlatego, aby zostały efektywnie wchłonięte w jelicie cienkim, do posiłku należy dodać tłuszcz. Ponadto ich przyswajanie jest ułatwione, gdy pokarm zostanie rozdrobniony oraz ugotowany [2].

Jak się uchronić przed zwyrodnieniem plamki żółtej?

Ze względu na to, że przyczyny AMD dotychczas nie zostały całkowicie poznanie, nie ma skutecznej metody na uniknięcie tej choroby. Tak jak w przypadku wielu innych schorzeń, podstawą profilaktyki jest zdrowy tryb życia, na czele z odpowiednio zbilansowaną i zróżnicowaną dietą, bogatą w luteinę oraz witaminy A i C. Zalecane jest także noszenie okularów z filtrem UV, w celu uniknięcia nadmiernej ekspozycji oczu na słońce, a także zaprzestanie palenia tytoniu [1].