Czym jest propranolol?

Propranolol jest antagonistą receptorów adrenergicznych β1 i β2. Blokada ta powoduje zmniejszenie częstotliwości rytmu serca, obniżenie ciśnienia tętniczego. Podczas wysiłku nie pozwala na skok ciśnienia. Działa ochronnie na serce, dlatego znalazł zastosowanie w prewencji zawałów serca. Głównie wykorzystuje się go w leczeniu nadciśnienia tętniczego i zaburzeń rytmu serca [2].

Kiedy stosuje się propranolol?

Wskazaniami do stosowania propranololu są następujące sytuacje:

• nadciśnienie tętnicze;
• leczenie dławicy piersiowej;
• prewencja wtórna i pierwotna zawału serca u pacjentów z chorobą wieńcową;
• profilaktyka migreny;
• leczenie drżenia samoistnego;
• zmniejszenie lęku sytuacyjnego i uogólnionego;
• profilaktyka krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego u pacjentów z nadciśnieniem wrotnym i żylakami przełyku;
• leczenie wspomagające w przypadku nadczynności tarczycy i przełomu tarczycowego;
  
• leczenie kardiomiopatii przerostowej;
• postępowanie okołooperacyjne w przypadku guza chromochłonnego nadnerczy.

Choć propranolol jest stosowany głównie w leczeniu nadciśnienia tętniczego i innych chorób układu krążenia, to przyjrzyjmy się również jego innym, mniej oczywistym zastosowaniom.

Propranolol a migrena

Migrena jest schorzeniem charakteryzującym się występowaniem bólu głowy, który może się utrzymywać nawet do 72 godzin. Może występować z aurą lub bez. Ta druga wersja występuje najczęściej i oprócz bólu głowy może objawiać się światłowstrętem, nudnościami czy fonofobią. Aura to inaczej zaburzenia widzenia, czucia czy mowy. Są one odwracalne i występują najczęściej przed atakiem bólu [1].

Propranolol znalazł zastosowanie w zapobieganiu powstawania napadów migreny. Mechanizm działania polega na hamowaniu uwalniania noradrenaliny i serotoniny w ośrodkowym układzie nerwowym. W obecnym systemie leczenia propranolol jest lekiem pierwszego rzutu w terapii migreny. Skutecznie zapobiega jej napadom. Jest stosowany w dawce 160 mg na dobę [3].

Czy propranolol uspokaja?

Propranolol jest nieselektywnym beta-blokerem. Oznacza to, że jego miejscem działania nie jest tylko układ krążenia i serce, ale wszystkie receptory beta rozmieszczone w organizmie. Oddziaływając na receptory beta w ośrodkowym układzie nerwowym, propranolol może zmniejszać lęk, niepokój, a także tremę. Leczenie ostrego lęku sytuacyjnego wymaga stosowania 40 mg propranololu na dobę. Lęk uogólniony wymaga zazwyczaj przewlekłego leczenia: najczęściej stosuje się 40 mg dwa razy na dobę. Dawkę można zwiększyć do 40 mg trzy razy na dobę.

Drżenie samoistne i propranolol — czy jest skuteczny?

Drżenie samoistne jest najczęściej występującym zaburzeniem ruchowym. Występuje ono głównie u pacjentów starszych, zwłaszcza po 65. roku życia. Według danych literaturowych propranolol jest skuteczny w leczeniu drżenia niemal w 50% przypadków. W leczeniu drżenia samoistnego stosuje się od 80 mg do 160 mg propranololu na dobę, przy czym leczenie zawsze rozpoczyna się od najmniejszych możliwych dawek.

Propranolol — dawkowanie

Dawki propranololu należy ustalać indywidualnie, zależnie od stanu zdrowia pacjenta. Niemniej, u dorosłych pacjentów stosuje się od 30 mg do 320 mg propranololu, w zależności od wskazania do stosowania i nasilenia objawów choroby.

Rano czy wieczorem?

Pora przyjęcia tabletki nie ma większego znaczenia w przypadku propranololu. Jednocześnie dane na temat jego szybkości działania i wchłaniania dotyczą sytuacji, gdy propranolol jest przyjmowany na czczo. Chcąc osiągnąć podobne wartości, również należy przyjąć go przed posiłkiem.

Propranolol — po jakim czasie działa?

Po podaniu doustnym propranolol wchłania się całkowicie z przewodu pokarmowego. Maksymalne stężenie u pacjentów, którzy przyjmują lek na czczo, występuje po około 1-2 godzinach od przyjęcia dawki. Niestety propranolol ulega szybkiemu rozpadowi w organizmie, a czas jego połowicznego rozpadu wynosi 3-6 godzin.

Kiedy nie stosować propranololu?

Pomimo że propranolol spośród leków na migrenę posiada najkorzystniejszy bilans skuteczności do działań niepożądanych, nie jest to lek dla każdego. Jest przeciwwskazany w:

• astmie oskrzelowej: blokada receptorów β2 powoduje skurcz oskrzeli;
• niedociśnieniu tętniczym: propranolol jest lekiem najczęściej stosowanym w nadciśnieniu tętniczym, stąd zastosowanie go u osób ze zbyt niskim ciśnieniem w terapii migreny może spowodować zbyt niski spadek ciśnienia;
• bradykardii: lek obniża siłę i częstotliwość skurczu serca, więc u pacjenta z bradykardią propranolol nasili ten efekt;
• osoby uprawiające aktywność fizyczną: propranolol może powodować ortostatyczne spadki ciśnienia oraz pogorszenie tolerancji wysiłku, z tego względu podczas uprawiania sportu mogłoby dochodzić do omdleń [2,3].

Czy propranolol jest bezpieczny, czyli jakie działania niepożądane może wywołać?

Receptory β-adrenergiczne rozmieszczone są niemal w całym organizmie, stąd zastosowanie propranololu niesie za sobą ryzyko działań niepożądanych. Do najczęstszych należą zaburzenia nastroju, koszmary nocne, depresja, bradykardia, skurcz oskrzeli, hipotonia ortostatyczna. Obserwowane są również zaburzenia w gospodarce węglowodanowej. W związku z tym u pacjentów z cukrzycą należy zachować szczególną ostrożność [2,3].

Czy propranolol to psychotrop?

Choć propranolol rzeczywiście może wpływać na nasz nastrój, poziom lęku i nerwy, nie należy on do grupy leków psychotropowych. Jest nieselektywnym beta-blokerem, który charakteryzuje się inną budową chemiczną i innym mechanizmem działania, w porównaniu do tzw. psychotropów.

Propranolol a alkohol — czy można łączyć?

Etanol zawarty w napojach alkoholowych może zmniejszać stężenie propranololu we krwi. W związku z tym jego efekt leczniczy będzie osłabiony. Nie zaleca się zatem łączenia propranololu z alkoholem.