Zaburzona sprawność psychomotoryczna stanowi działanie niepożądane wielu leków. Dotyczy ona nie tylko leków na receptę, ale również tych, które możemy nabyć w aptece bez przepisu lekarza. Choć zdanie „zapoznaj się z treścią ulotki dołączonej do opakowania” jest rutynowo i nagminnie wypowiadane w każdej reklamie leków, to naprawdę ma ono sens. Często nie przywiązujemy do niego żadnej wagi, jest dla nas błahe i na tyle oczywiste, że je po prostu ignorujemy. To błąd — w ulotkach bowiem jest zawarta informacja o przeciwwskazaniach i działaniach niepożądanych, które mogą nas spotkać po zażyciu konkretnego leku. Zawsze znajduje się także informacja dotycząca prowadzenia samochodu. Należy się z nią bezwzględnie zapoznać, ponieważ wsiadając za kierownicę, stajemy się automatycznie potencjalnym zagrożeniem dla innych uczestników ruchu.

Leki nasenne

Duża część leków stosowanych w leczeniu zaburzeń snu może upośledzać sprawność psychomotoryczną, dlatego po ich przyjęciu nie powinno się prowadzić samochodu. Dotyczy to m.in. benzodiazepin, czyli leków dostępnych wyłącznie na receptę. Wyniki badań wskazują, że pacjenci stosujący benzodiazepiny są dwukrotnie częściej sprawcami wypadków drogowych.

Błędne koło bezsenności — jak się nie dać?

Nie należy prowadzić samochodu po lekach nasennych zawierających następujące benzodiazepiny:

• lorazepam (Lorafen);
• diazepam (Relanium, Diazepam Genoptim);
• nitrazepam (Nitrazepam GSK);
• alprazolam (Xanax, Afobam);
• oksazepam (Oxazepam GSK, Oxazepam Espefa) [1-3].

Po zażyciu benzodiazepin nie należy prowadzić samochodu, ponieważ zaburzają one zdolności psychomotoryczne oraz powodują senność. Pozostałe leki nasenne również są przeciwwskazane u kierowców. Chociaż nie upośledzają zdolności motorycznych, to mogą powodować senność, która również uniemożliwia bezpieczną jazdę autem. Substancje aktywne powodujące senność to:

• zolpidem (Apo-Zolpin, Hypnogen, Nasen, Noxizol, Onirex, Polsen, Sanval, Stilnox, Zolpic);
• zopiklon (Imovane, Dobroson);
• zaleplon (Morfeo) [4].

Niemniej należy pamiętać, że działaniem pożądanym leków nasennych jest wywołanie senności. Dlatego też każdy pacjent przyjmujący jakikolwiek lek nasenny, powinien w trakcie jego stosowania zrezygnować z prowadzenia samochodu.

Leki psychotropowe a wsiadanie za kierownicę

Leki psychotropowe są stosowane w terapii zaburzeń psychicznych. Przenikają one przez barierę krew-mózg, przez co mogą wpływać na funkcjonowanie układu nerwowego, zaburzając tym samym zdolności psychomotoryczne. Wśród nich należy wyróżnić trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne stosowane w leczeniu depresji, lęku i zaburzeń nastroju, a zwłaszcza:

• amitryptylinę (Amitryptylinum VP);
• opipramol (Pramolan);
• doksepinę (Doxepin Teva);
• klomipraminę (Anafranil) [5,6].

Leki przeciwpsychotyczne (neuroleptyczne) mogą powodować nadmierną senność, zaburzenia koncentracji, spowolnioną reakcję i zaburzenia widzenia. Takie działania niepożądane są szczególnie niebezpieczne dla kierowców, dlatego po następujących lekach również nie powinno się wsiadać za kierownicę:

• chlorprotiksen (Chlorprothixen Zentiva);
• olanzapina (Olanzin, Zalasta, Zolafren, Zolaxa);
• klozapina (Klozapol);
• risperidon (Rispolept);
• haloperidol (Haloperidol WZF, Haloperidol Unia) [5].

Leki na nadciśnienie tętnicze a prowadzenie pojazdu

Pacjenci, którzy rozpoczynają terapię lekami obniżającymi ciśnienie, na początku leczenia mogą odczuwać zawroty głowy i nadmierne zmęczenie. Nie powinni oni wówczas prowadzić samochodu ani wykonywać innych czynności, wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej. Szczególną uwagę należy zwrócić na:

• leki złożone, składające się z klopamidu, dihydroergokrystyny i rezerpiny (Normatens);
• hydrochlorotiazyd (Hydrochlorothiazidum Polpharma, leki złożone: Ampril HL, Tritace Comb, Nebilet HCT, Carzap HCT, Karbicombi, Co-Bespres, Co-Valsacor);
• acetazolamid — poza sennością i zmęczeniem, może wywołać także dezorientację i zaburzenia koordynacji ruchowej (Diuramid) [7,8]. (Czytaj także: 6 mitów dotyczących nadciśnienia)

Leki na cukrzycę — czy można wsiadać za kierownicę?

Szczególną ostrożnością powinni wykazać się także pacjenci chorujący na cukrzycę. W ich przypadku należy być wyczulonym na wszelkie objawy hipoglikemii, gdyż w jej wyniku może dojść do zwolnienia czasu reakcji i osłabienia koncentracji. Może to okazać się szczególnie niebezpieczne w trakcie prowadzenia samochodu. Pacjenci cierpiący na cukrzycę powinni być odpowiednio edukowani, aby potrafili samodzielnie zapobiegać hipoglikemii, a w razie jej wystąpienia — szybko ją zwalczyć.

Chociaż sama cukrzyca nie jest przeciwwskazaniem do prowadzenia samochodu, to wspomniana powyżej hipoglikemia już tak. Może się ona pojawić w wyniku zbyt długiej przerwy między posiłkami lub przyjętej zbyt dużej dawki insuliny. Objawia się ona uczuciem głodu, drażliwości i nerwowości, zaburzeniami świadomości, a nawet utratą przytomności [9].

Leki przeciwhistaminowe

Kolejną grupą leków, na którą muszą zwrócić uwagę kierowcy, są leki przeciwhistaminowe, łagodzące objawy alergii. Prowadzenie samochodu może być szczególnie niebezpieczne po lekach I generacji, takich jak:

• klemastyna (Clemastinum Hasco, Clemastinum WZF);
• ketotifen (Ketotifen Hasco);
• prometazyna (Diphergan);
• hydroksyzyna (Hydroxyzinum);
• antazolina (Phenazolinum);
• difenhydramina (Nodisen, Apap Noc);
• dimenhydrynat (Aviomarin).

Powyższe leki mogą powodować senność, otępienie, zaburzenia widzenia i pogorszoną koncentrację. Warto zwrócić uwagę, że w tej grupie znajdują się także leki, które nie są stosowane jako produkty przeciwalergiczne — np. Apap Noc (lek przeciwbólowy ułatwiający zasypianie) czy Aviomarin (lek na chorobę lokomocyjną) [11].

Alergia — gdzie należy szukać jej źródła?

Leki na kaszel

Kodeina jest składnikiem aktywnym leków na kaszel dostępnych bez recepty. Chociaż w hamowaniu kaszlu jest niezwykle skuteczna, to jej stosowanie jest obarczone ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych — jednym z nich jest uczucie senności i zawroty głowy. W wyniku tego może dojść do pogorszenia sprawności psychofizycznej, dlatego pacjenci stosujący poniższe leki, nie powinni wsiadać za kierownicę i prowadzić samochodu:

• Thiocodin;
• HerbaPini;
• NeoAzarina [12].

Leki przeciwbólowe

Wspomniana w powyższym akapicie kodeina wykazuje również działanie przeciwbólowe. Znajduje się ona w lekach, takich jak:

• Solpadeine;
• Antidol;
• Nurofen Plus;
• Efferalgan Codeine.

Innym lekiem opioidowym o działaniu przeciwbólowym, który może wpływać na zdolność prowadzenia maszyn, jest tramadol. Występuje on pod następującymi nazwami handlowymi:

• Tramal;
• Tramal Retard;
• Poltram;
• Doreta;
• Padolten;
• Zaldiar;
• Skudexa.

Powyższe leki mogą zaburzać sprawność psychofizyczną, dlatego podczas ich stosowanie nie należy wsiadać za kierownicę i prowadzić samochodu [13].

W tym miejscu warto również wspomnieć o tizanidynie — związku, który jest często stosowany łącznie z lekami przeciwbólowymi w terapii chorób neurologicznych. Substancja ta jest znana szerzej pod nazwą Sirdalud albo Tizanor. Dzięki obniżaniu napięcia mięśniowego, pomaga złagodzić ból. Jednocześnie lek ten może powodować uczucie senności, a nawet zawroty głowy i inne objawy niedociśnienia tętniczego. W związku z tym, pacjenci wykonujący czynności wymagające dużej koncentracji (prowadzenie pojazdów, obsługa maszyn) nie powinni stosować tizanidyny.

Leki okulistyczne. Nie wsiadaj po nich za kierownicę!

Wśród leków ocznych, kierowcy powinny zwrócić uwagę na:

• wszelkie maści do oczu — z powodu gęstej i lepkiej konsystencji, mogą przejściowo pogarszać ostrość widzenia. Pacjenci stosujący tego rodzaju leki muszą uwzględnić taki skutek działania leku, zanim wsiądą za kierownicę;
• krople do oczu zawierające siarczan atropiny, wykorzystywany w badaniach diagnostycznych oka. Rozszerzają one źrenicę i powodują długo utrzymujące się zaburzenia widzenia. Wszelkie wizyty u okulisty warto zatem zaplanować z osobą towarzyszącą, która w razie potrzeby będzie mogła poprowadzić auto;
• krople do oczu z tropikamidem mogą wywołać światłowstręt oraz silne zaburzenia widzenia. Zazwyczaj objawy te ustępują samoistnie po upływie około 6 godzin od aplikacji, niemniej należy zachować szczególną ostrożność decydując się na prowadzenie samochodu. Tropikamid występuje w pod nazwą handlową Tropicamidum WZF.