Wścieklizna jest nieuleczalną chorobą przenoszona najczęściej przez dzikie zwierzęta. Jednakże zarazić się nią można również poprzez ugryzienie udomowionego zwierzęcia będącego jej nosicielem. Zatem w jaki sposób można się przed nią obronić?

Co to jest wścieklizna?

Wścieklizna (łac. rabies) jest wywoływana przez wirusa RNA z rodziny rabdowirusów. Jest to wirus neurotropowy, namnażający się w układzie nerwowym. Nazwa choroby pochodzi od jednego z objawów choroby, czyli agresji (wściekłości). Wściekliznę określa się również drugą nazwą — wodowstręt. Ta nazwa wzięła się z innego objawu choroby, a mianowicie mimowolnych skurczów mięśni na widok lub dźwięk wody [1].

Gdzie występuje wścieklizna?

Wściekliznę można spotkać na całym świecie, z wyjątkiem wielu wysp takich, jak Japonia czy Anglia. W zależności od szerokości geograficznej rezerwuarem wirusa są różne dzikie zwierzęta. Mogą to być nie tylko dziko żyjące zwierzęta, takie jak np. lisy, wiewiórki, nietoperze, ale również udomowione np. krowy, koty czy psy. Co warto zapamiętać to to, że gryzonie nie biorą udziału w transporcie wściekliznę na człowieka. Dlatego pogryzienie przez szczura, mysz czy chomika nie jest zagrożeniem z punktu widzenia zarażenia się wścieklizną [2].

Jak można zarazić się wścieklizną?

Zakażenie wirusem wścieklizny następuje po kontakcie śliny zakażonego zwierzęcia z uszkodzoną skórą, błoną śluzową lub spojówką. Kontakt śliny z nieuszkodzoną skórą nie spowoduje zakażenia. Najczęściej można zarazić się przez ugryzienie przez zainfekowane zwierzę. Zakażenie zależy od ilości wirusa, który dostał się ze śliną chorego zwierzęcia, głębokości i rozległości rany oraz jej bliskości do ośrodkowego układu nerwowego. Dlatego najbezpieczniejsze są ukąszenia w okolicy twarzy i karku.

Zainfekowany człowiek również w swojej ślinie zawiera wirusa. Jednakże nie ma wystarczających dowodów na transmisję choroby z człowieka na człowieka. Również picie mleka od zainfekowanej krowy, nie powoduje zakażenia [1,3].

Czytaj więcej: Jak bezpiecznie transportować swoje zwierzę (psy i koty)?

Objawy początkowe wścieklizny

• okres wylęgania się wirusa wynosi najczęściej od 3 do 12 tygodni;
• w przypadku ugryzienia twarzy objawy mogą się pojawić szybciej;
• ból, mrowienie, pieczenie i przeczulica tkanek w miejscu ugryzienia;
• gorączka lub stany podgorączkowe;
• nudności;
• wymioty;
• bóle głowy i złe samopoczucie [1,4].

Objawy po rozwoju choroby

• pobudzenie psychoruchowe;
• wrażliwość na światło i dźwięk;
• omamy słuchowe i wzrokowe;
• przeczulica skóry;
• łzawienie;
• ślinotok;
• podwyższona temperatura ciała;
• wodowstręt — bolesne kurcze mięśni jamy ustnej, gardła i krtani przy piciu oraz na widok wody, co uniemożliwia normalne zaspokojenie pragnienia;
• skurcze mięśni oddechowych;
• drgawki;
• może dojść do śpiączki [1,2].

Czy można uchronić się przed wścieklizną?

Niestety wścieklizna jest chorobą nieuleczalną. W przypadku rozwoju zakażenia można jedynie złagodzić objawy w warunkach szpitalnych. Do dnia dzisiejszego nie opracowano skutecznego lekarstwa. Można jej zapobiegać, przyjmując szczepionkę przeciwko wściekliźnie. W szczególności jest ona zalecana dla osób pracujących ze zwierzętami tj. lekarzy weterynarii, pracowników ogrodów zoologicznych czy myśliwych. Warto przemyśleć również szczepienie w przypadku osób podróżujących po krajach z wysokim wskaźnikiem występowania choroby (np. Indie) oraz grotołazów (nietoperze i ich odchody).

Można jednakże uchronić się przed zakażeniem, nawet w przypadku ugryzienia przez zainfekowane zwierzę. Należy niezwłocznie przemywać ranę przez 10 do 15 minut gorącą wodą z mydłem lub innym detergentem. Należy to zrobić, nawet jeśli otarcie naskórka jest niewielkie. Następnie należy zastosować środki antyseptyczne.  Nie powinno się hamować krwawienia, które oczyszcza miejsce ugryzienia z wirusa. Wyjątkiem jest krwawienie z dużego naczynia tętniczego, kiedy krwotok jest intensywny. Na koniec ranę należy opatrzyć jałowym opatrunkiem i jak najszybciej udać się do lekarza. Prawidłowe opatrzenie rany pozwala zredukować możliwość zakażenia wścieklizną nawet o 90%. Lekarz na podstawie dostępnych danych może zdecydować o konieczności podania szczepionki lub swoistej immunoglobuliny [1-4].

Diagnostyka wścieklizny

• początkowe objawy są mało charakterystyczne;
• kluczowy jest wywiad;
• pogryzienie przez zwierzę lub kontakt z dzikimi zwierzętami jest kluczowym kryterium;
• powrót z kraju o wysokiej skali zachorowań na wściekliznę np. Indii;
• chorobę można ostatecznie potwierdzić tylko na podstawie pośmiertnych badań mózgu;
• dlatego ważna jest obserwacja zwierzęcia, które pogryzło lub z którego śliną miało się kontakt [2].

Leczenie wścieklizny

• nie ma skutecznej terapii;
• większość zakażonych umiera w krótkim okresie po wystąpieniu objawów;
• najważniejsze jest zastosowanie odpowiedniej profilaktyki poekspozycyjnej — ratunek jest możliwy tylko w przypadku odpowiednio szybkiego działania;
• w Polsce dzięki stosowaniu tej praktyki, od lat nie stwierdzono wścieklizny u człowieka (u dzikich zwierząt jest odnotowywana) [3].