Czym jest sepsa u dziecka?

W pierwszych latach życia u każdego dziecka wielokrotnie występują epizody infekcji — najczęściej są to wirusowe zakażenia dróg oddechowych i zakażenia żołądkowo-jelitowe. Wiele z takich epizodów ma łagodny przebieg, a chore dziecko może nie być konsultowane przez lekarza. Czym zatem jest sepsa? To kliniczna konsekwencja ogólnoustrojowej reakcji zapalnej (SIRS) wywołanej przez infekcję. Infekcja natomiast to obecność lub podejrzenie obecności w organizmie drobnoustroju chorobotwórczego, takiego jak: bakteria, wirus czy grzyb potwierdzona dodatnimi posiewami lub za pomocą metody PCR. Ciężka sepsa to sepsa powikłana dysfunkcją narządową: układu krążenia, układu oddechowego, niewydolnością układu wydalniczego – nerek, neurologicznego czy też niewydolnością wątroby.

Przyczyny sepsy u dzieci – jak dochodzi do sepsy?

Najczęstszą przyczyną sepsy u dotychczas zdrowych dzieci jest zakażenie bakteryjne. W okresie noworodkowym głównymi czynnikami etiologicznymi są paciorkowce grupy B, pałeczki, takie jak E.coli, a także Staphylococcus aureus. Sepsa o etiologii Listeria monocytogenes występuje rzadko, ale ważne jest, aby wziąć ją pod uwagę przy wyborze empirycznej antybiotykoterapii.

U starszych niemowląt i dzieci w wieku przedszkolnym za większość przypadków sepsy odpowiadały bakterie: Haemophilus influenzae typ B, meningokoki i pneumokoki. Wprowadzenie skutecznych szczepień przeciwko tym drobnoustrojom praktycznie wyeliminowało sepsę wywołaną przez Haemophilus influenzae typ B oraz istotnie zmniejszyło częstość występowania sepsy meningokokowej i pneumokokowej w ciągu ostatnich 20 lat [1].

Jakie są objawy sepsy u dzieci?

Objawami, które powinny zaalarmować rodzica, są [2]:

• gorączka (>38°C lub hipotermia <36°C) – szczególną grupę stanowią niemowlaki do 3 miesiąca życia, u których wzrost temperatury do 38°C to zawsze znak ostrzegawczy, choć zdarzają się sytuacje, w których sepsa wystąpi bez gorączki;
• dreszcze i znaczne osłabienie;
• przyspieszony oddech – konkretna wartość uzależniona jest od wieku dziecka, na przykład u niemowląt za zwiększenie częstotliwości oddechów uznawana jest wartość ≥ 60/min, z kolei u dzieci 3-4 letnich wartość ta wynosi ≥ 40/min, natomiast u 8-11 latków ≥ 25/min.
• duszność, postękiwanie, spadek saturacji poniżej 90% – objawy te pojawiają się również w ciężkich zakażeniach dróg oddechowych;
• brak odpowiedzi na bodźce z otoczenia, dziecko wyglądające na chore, nieprawidłowe zachowanie, rozdrażnienie;
• dziecko nie wybudza się ze snu lub zasypia zaraz po wybudzeniu;
• słaby, piskliwy / nieprawidłowy ciągły płacz;
• wysypka, która nie blednie po ucisku oraz marmurkowata lub sina skóra.

Do typowych objawów sepsy należą: gorączka, tachykardia, przyspieszony oddech, oraz zmiany w badaniach laboratoryjnych. Warto pamiętać, że sama gorączka nie świadczy o wystąpieniu sepsy. Jest wiele infekcji, które mogą przebiegać „z gorączką”.

Sepsa u dzieci — jakie CRP jest niepokojące?

Co do wartości CRP — pomiar stężenia  białka ostrej fazy zwykle stosowany jest jako badanie przesiewowe noworodków w celu wykluczenia bądź potwierdzenia sepsy (oznaczenie w ciągu pierwszych 24 godzin życia), ponieważ specyficzność pomiaru w tym przypadku jest uważana za bardzo wysoką. Podwyższone leukocyty, wysokie CRP (powyżej 100 mg/l) – to może wskazywać na to, że mamy do czynienia z infekcją bakteryjną. Warto też zrobić badanie poziomu prokalcytoniny – jej obecność we krwi wskazuje na infekcję bakteryjną.

Leczenie sepsy. Czy sepsa u dzieci jest wyleczalna?

W związku z tym, że najczęściej do sepsy doprowadzają bakterie, niezbędne w leczeniu są odpowiednio dobrane antybiotyki, ale nie tylko. Bardzo duże znaczenie ma intensywna opieka medyczna – resuscytacja płynowa, podtrzymanie czynności życiowych (oddychania i krążenia). Skoro sepsa to niekontrolowany stan zapalny prowadzący do niewydolności narządowej / wielonarządowej to należy zrobić wszystko, aby go zahamować i przejąć nad nim kontrolę. Niestety nie zawsze się to udaje. Pomimo wdrożenia leczenia celowanego, następstwem sepsy mogą być trwałe powikłania (np. neurologiczne), a także zgon.