Co to są choroby pasożytnicze?

Choroby pasożytnicze wywoływane są przez pasożyty, czyli organizmy, które żywią się kosztem swojego gospodarza. Pasożyty można podzielić na zewnętrzne i wewnętrzne. Mogą bytować, np. na skórze, we krwi lub w układzie pokarmowym żywiciela. W przypadku pasożytów ludzkich najczęściej to wspólne bytowania osłabia człowieka i może prowadzić do ciężkich chorób.

Jakie są najczęściej spotykane ludzkie pasożyty?

Istnieje dużo pasożytów ludzkich, dlatego przedstawiamy jedynie krótką charakterystykę najczęściej spotykanych.

Pierwotniaki

Do pasożytów ludzkich możemy zaliczyć pierwotniaki, czyli proste mikroorganizmy. Mogą one przetrwać w środowisku zewnętrznym przez wiele czasu bez żywiciela. Większość pasożytów pierwotniakowych żyje w ludzkich  jelitach. Z tego powodu najłatwiej zarazić się nimi poprzez drogę fekalno-oralną, spożycie zanieczyszczonej wody lub pożywienia. Część z tych mikroorganizmów bytuje w ludzkiej krwi lub nawet w tkankach. Wtedy do zakażenia dochodzi przez tzw. wektor, np. ugryzienie owada [1].

Do tej grupy pasożytów możemy zaliczyć:

• Entamoeba histolityca – pełzak czerwonki, wywołujący amebozę.
• Giardia lamblia – ogoniastek jelitowy, wywołujący lambliozę (giardiozę).
• Leishmania spp. – wiciowce, wywołujące leishmaniozę.
• Plasmodium spp. – zarodźce, które wywołują malarię.
• Cryptosporidium spp. odpowiedzialny za kryptosporydiozę,
• Toxoplasma gondii, który powoduje toksoplazmozę [1].

Helminty, czyli robaki

Helminty to stare określenie na najczęściej kojarzone robaki z chorobami pasożytniczymi. Są to większe organizmy często o wydłużonym i obłym kształcie. Powodują najczęściej choroby układu pokarmowego, chociaż mogą bytować także w innych tkankach. Zaliczamy tutaj:

• Płazińce, takie jak:
  • Przywry, np. motylica wątrobowa.
  • Tasiemce, np. uzbrojony, nieuzbrojony, bąblowcowy.
• Nicienie, np.:
  • glista ludzka,
  • owsiki,
  • włosień kręty, włosień spiralny,
  • włosogłówka,
  • węgorek jelitowy [1].

Jak sprawdzić, czy mam pasożyty?

Niestety nie ma uniwersalnego sposobu na stwierdzenie chorób pasożytniczych. Czy istnieją domowe testy na pasożyty? Czy możemy kupić w aptece testy na pasożyty? W tym przypadku także odpowiedź jest przecząca – poza kilkoma wyjątkami, które zostaną opisane w dalszej części artykułu. Jeśli chodzi o sprawdzenie, czy ma się pasożyty, to trzeba bazować na objawach i badaniach laboratoryjnych.

Objawy chorób pasożytniczych

Choroby pasożytnicze szczególnie na samym początku mogą nie dawać specyficznych objawów. W przypadku pasożytów układu pokarmowego chory będzie cierpiał na:

• nudności i wymioty,
• bóle brzucha,
• biegunki (często z domieszką śluzu lub krwi) albo zaparcia,
• utratę apetytu,
• nadmierne zmęczenie,
• rozdrażnienie,
• kłopoty ze snem,
• problemy z koncentracją.

Niektóre choroby pasożytnicze dają pewne specyficzne objawy. W przypadku zakażenia owsikiem ludzkim możemy doświadczyć bólu i swędzenia odbytu. Często – szczególnie u dzieci – pojawia się zgrzytanie zębami.

W przypadku glisty ludzkiej zakażenie możemy podzielić na dwa etapy. Początkowo przeważają objawy z dróg oddechowych, np. swędzenie w gardle i kaszel. Plwocina może być bogata w śluz lub zabarwiona krwią. Później przeważają klasyczne objawy z układu pokarmowego.

Niebezpieczna dla zdrowia może być także malaria. Początkowo bywa mylona nawet z grypą ze względu na pojawiające się objawy charakterystyczne dla przeziębienia. Niestety w skrajnych przypadkach może dojść nawet do zaburzeń wielonarządowych.

Podstępną chorobą pasożytniczą jest toksoplazmoza. Przebiega ona praktycznie bezobjawowo i nie stanowi bezpośredniego zagrożenia dla żywiciela. Niestety toksoplazmoza jest bardzo niebezpieczna dla kobiet w ciąży, bo może spowodować trwałe uszkodzenie płodu.

Nie można zapominać także o pasożytach bytujących na skórze, np. wszach lub świerzbie, które głównie powodują świąd, ale mogą prowadzić także do stanów zapalnych. Innym pasożytem skórnym, który powoduje objawy charakterystyczne dla zespołu suchego oka, wypadanie rzęs i stany zapalne brzegów powiek jest nużeniec.

Jak zrobić test na pasożyty?

Badania krwi

Jedną z prostszych możliwości testu na pasożyty jest badanie krwi. Pozwala ono wykryć specyficzne przeciwciała dla konkretnych pasożytów. Do badania nie trzeba się specjalnie przygotowywać. Niestety może ono nie być bardzo dokładne w początkowym etapie zakażenia. Z badań krwi możemy określić także poziom eozynofilów, których podwyższona ilość może świadczyć o zakażeniu pasożytami [2].

Badania molekularne

Znacznie dokładniejsze są badania molekularne, np. z użyciem metody PCR, które wykrywają materiał genetyczny pasożyta i pozwalają na potwierdzenie nawet niewielkich jego ilości [2].

Badanie kału

Podstawowe badanie, które pozwala potwierdzić zakażenie pasożytami to mikroskopowe badanie kału. Jest szczególnie użyteczne w diagnostyce pasożytów układu pokarmowego. Pozwala zidentyfikować pasożyta, ale również jego cysty lub jaja [2].

Jak pobrać kał do testu na pasożyty?

W przypadku podejrzenia zakażenia pasożytami kał do badania najlepiej pobierać jeszcze przed rozpoczęciem leczenia. Stolec najlepiej oddać na plastikowy, jednorazowy talerzyk lub miseczkę. Stolec nie może być zanieczyszczony wodą lub moczem. Następnie kał należy przenieść do jałowe pojemniczka, wypełniając go w około połowie. Jeśli stolec zawiera śluz lub krew, to należy szczególnie pobrać te fragmenty.

Rekomenduje się, aby kał do badania parazytologicznego pobierać trzykrotnie w kilkudniowych odstępach. Pojemnik z kałem najlepiej zanieść do laboratorium tego samego dnia. Powinno się go przechowywać w lodówce maksymalnie jedną dobę.

Domowy test na pasożyty

Nie ma uniwersalnych, domowych testów na pasożyty dostępne w aptekach, ale istnieją dwa wyjątki.

Domowy test na owsiki

Pierwszy z nich to potwierdzenie zakażenie owsikiem ludzkim. Owsika możemy dostrzec gołym okiem, szczególnie nad ranem, w okolicach odbytu chorego. Dobrym sposobem na jego potwierdzenie jest wykonanie prostego, domowego testu. W tym celu należy rano, przed wypróżnieniem i umyciem się, przykleić zwykłą taśmę klejącą w okolice fałdów odbytu na kilka sekund. Następnie taśmę odklejamy i przenosimy na szkiełko podstawowe. Już w tym momencie możemy wizualnie zobaczyć, np. dorosłe postacie owsika. Takie szkiełko powinniśmy przekazać do badania laboratoryjnego. W tym przypadku badanie powinno wykonać się trzykrotnie.

Domowy wymaz na owsiki możemy wykonać także za pomocą patyczka do uszu owiniętego folią spożywczą, którą zamaczamy w wodzie. Tak przygotowanym patyczkiem wykonujemy wymaz zewnętrznych okolic odbytu, umieszczamy go w jałowym pojemniku na mocz i przekazujemy do badania [3].

Potwierdzenie rzęsistkowicy

Jak zostało wspomniane wcześniej, w aptece nie można kupić testów na pasożyty. Wyjątkiem jest tutaj choroba weneryczna wywoływana przez pasożyta – rzęsistka pochwowego (Trichomonas vaginalis). W aptece możemy kupić Test T1, który wykrywa antygeny pierwotniaka. Materiałem badawczym jest mocz.

Test T1 – wyrób medyczny

Skład

Opakowanie testowe zawiera:

• Test kasetowy.
• Zakraplacz.
• Miseczkę na mocz.
• Probówkę z płynem do badania.
• Instrukcję obsługi.

Stosowanie

Do przeprowadzenia testu najlepiej pobrać pierwszą, poranną porcję moczu do miseczki dołączonej do testu. Następnie pobieramy 0,5 ml moczu za pomocą pipety i przenosimy ją do probówki z buforem. Mieszaninę należy dokładnie wymieszać. Następnie 4 krople roztworu wlewamy na pole testowe kasetki. Wynik odczytujemy po 15 minutach.

Wskazania

Samodzielna diagnostyka zakażenia rzęsistkiem pochwowym.

Ważne

• Test przeznaczony do jednorazowego użytku.
• Pozytywny test należy potwierdzić badaniami laboratoryjnymi.