Czym jest dna moczanowa?
Dna moczanowa, znana również jako artretyzm, skazą moczanową lub podagrą, jest to choroba charakteryzująca się nawracającymi epizodami ostrego zapalenia stawów.
Dna moczanowa jest spowodowana nagromadzeniem się kryształów kwasu moczowego w stawach. Kwas moczowy jest produktem przemiany materii i normalnie jest wydalany z organizmu przez nerki. Jednak w przypadku dny moczanowej, stężenie kwasu moczowego we krwi jest zbyt wysokie lub organizm nie jest w stanie go skutecznie wydalać, co powoduje tworzenie się kryształów.
Dna moczanowa — przyczyny. Gdzie leży jej źródło?
Przyczynami dny moczanowej mogą być różne czynniki. Jedną z głównych przyczyn jest podwyższony poziom kwasu moczowego we krwi, który może wynikać z nadmiernego spożycia puryn — substancji organicznych obecnych w pokarmach takich jak mięso, nabiał czy rośliny strączkowe. Istnieje również genetyczna skłonność do rozwoju dny moczanowej, a wiek, płeć (częściej dotyka mężczyzn) oraz otyłość mogą zwiększać ryzyko zachorowania.
Inne czynniki, które mogą przyczynić się do powstania dny moczanowej, to nadmierne spożywanie alkoholu, wysokie spożycie fruktozy (np. w słodzonych napojach), cukrzyca, nadciśnienie tętnicze oraz niektóre choroby nerek i tarczycy. Na rozwój dny moczanowej mogą wpływać także niektóre leki, w tym niektóre leki stosowanie w leczeniu nadciśnienia tętniczego.
Warto również zaznaczyć, że nie u wszystkich osób z podwyższonym poziomem kwasu moczowego we krwi dochodzi do rozwoju dny moczanowej. Przyczyny tego zjawiska nie są do końca znane.
Dna moczanowa — objawy. Po czym poznać tę chorobę?
Dna moczanowa objawia się to atakami silnego bólu, wystąpieniem obrzęku oraz ograniczeniem ruchomości zajętego stawu. W zaawansowanej postaci choroby dochodzi do nieodwracalnego uszkodzenia narządu ruchu i niesprawności, a także do zajęcia innych narządów. Głównym objawem dny moczanowej jest ostry ból, zaczerwienienie, tkliwość i obrzęk stawów, zwłaszcza dużych palców u stóp.
Jakie są klasyczne leki na dnę moczanową?
Leczenie ostrego ataku dny moczanowej polega na zastosowaniu okładów z lodu oraz szybkim zastosowaniu kolchicyny (Colchican, Colchicum Dispert), co pozwala na szybkie złagodzenie dolegliwości. Dobrze wyedukowany pacjent może samodzielnie przyjmować kolchicynę w razie wystąpienia napadu dny (tabletka „podręczna”).
Większość przypadków dny moczanowej wymaga jednak leczenia przewlekłego przy użyciu leków obniżających stężenie kwasu moczowego w surowicy. Do takich leków należy allopurynol (Milurit, Allupol, Argadopin) – lek pierwszego wyboru w leczeniu dny moczanowej, którego niemieckim odpowiednikiem (niemiecki lek na dnę) jest Allobeta, Epidropal, a czeskim odpowiednikiem (czeski lek na dnę) jest Allopurinol Teva. Innym lekiem stosowanym w pierwszej linii leczenia jest febuksostat (Adenuric, Denofix).
Jakie są nowe leki na dne moczanową?
Nowym lekiem w terapii dny moczanowej jest lezynurad – lek, który jest selektywnym blokerem transportera kwasu moczowego w kanalikach nerkowych, czego efektem jest zwiększenie wydalania kwasu moczowego. Znajduje zastosowanie w skojarzonym leczeniu (jako uzupełnienie terapii) dny moczanowej, u pacjentów, u których nie nastąpiła poprawa po terapii pojedynczym preparatem obniżającym stężenie kwasu moczowego. Lek ten został dopuszczony do obrotu w 2015 roku, jednak w 2020 roku został wycofany z obrotu na terenie Europy [2].
Innym nowym lekiem stosowanym w walce z dną moczanową jest lek działający na interleukinę 1-beta (IL-1β): dapansutril. W jednym z przeprowadzonych badań, 34 pacjentów w trakcie ataku dny moczanowej otrzymywało 100 mg lub 300 mg, lub 1000 mg, lub 2000 mg przez 8 dni. Spadek bólu stawów, opisywany przez pacjentów od początku do trzeciego dnia wahał się pomiędzy 52.4%, a 68.4%. Natomiast od początku do 7 dnia badania średnie zmniejszenie zgłaszanego przez pacjentów bólu stawów wynosiło między 68.9% a 83.9% [3]. Stosowanie inhibitora IL-1β jest warunkowo zalecane u pacjentów z zaostrzeniem dny moczanowej, u których terapie pierwszego wyboru nie są skuteczne, źle tolerowane lub przeciwwskazane.
Innym lekiem o takim mechanizmie działania jest kanakinumab, który został dopuszczony przez EMA (Europejska Agencja ds. Leków) do stosowania u chorych z napadami dny moczanowej i przeciwwskazaniami do leczenia kolchicyną – w jednym z badań, pojedyncza podskórna dawka kanakinumabu (150 mg) okazała się bardziej skuteczna niż podskórna dawka triamcynolonu (40 mg). Przeciwwskazaniem do sotosowania kankinumabu jest czynne zakażenie. Inny lek o tym samym mechanizmie działania – anakinra, nie jest zarejestrowany w leczeniu dny moczanowej, jednak przeprowadzone badania obserwacyjne wykazują, że w dawce 100 mg podawanej podskórnie przez 3 kolejne dni lek ten może być skuteczny także u chorych z ciężkimi napadami dny [4].
Dna moczanowa a dieta. Dlaczego warto zmodyfikować nasz jadłospis?
Zmiana diety może mieć korzystny wpływ na zarządzanie dną moczanową i częstość występowania jej objawów z kilku powodów:
- Kontrola poziomu kwasu moczowego: Spożycie pokarmów bogatych w puryny, takich jak czerwone mięso, owoce morza i alkohol, może zwiększać poziom kwasu moczowego we krwi. Jest to istotne, ponieważ wysoki poziom kwasu moczowego jest jednym z głównych czynników ryzyka napadów dny moczanowej. Zmiana diety na jedzenie niskopurynowe może pomóc w obniżeniu poziomu kwasu moczowego i zmniejszeniu częstości występowania napadów.
- Redukcja stanu zapalnego: Dna moczanowa jest stanem zapalnym spowodowanym odkładaniem się kryształów kwasu moczowego w stawach. Niektóre pokarmy mogą wpływać na zaostrzenie stanu zapalnego w organizmie. Zmiana diety na bogatą w antyoksydanty i przeciwzapalne składniki odżywcze, takie jak owoce, warzywa, ryby zimnowodne i orzechy, może pomóc zmniejszyć stan zapalny w organizmie i złagodzić objawy dny moczanowej.
- Utrzymanie zdrowej masy ciała: Otyłość jest czynnikiem ryzyka dla dny moczanowej. Zmiana diety na zrównoważoną i zdrową może pomóc w utrzymaniu prawidłowej masy ciała lub w redukcji nadwagi. Utrzymanie zdrowej wagi może pomóc w zmniejszeniu obciążenia stawów i redukcji występowania napadów bólu.
- Wspieranie ogólnego zdrowia: Zdrowa i zrównoważona dieta, bogata w składniki odżywcze, może wpływać na ogólne zdrowie i samopoczucie. Dbając o dobrą jakość żywności, spożywanie odpowiednich ilości witamin, minerałów i składników odżywczych, można wspomóc funkcjonowanie organizmu, w tym układu odpornościowego i układu moczowego.
Pamiętaj, że zmiana diety powinna być zawsze konsultowana z lekarzem lub dietetykiem, aby dostosować ją do własnych potrzeb i ograniczeń. Dieta powinna być również stosowana w połączeniu z innymi zaleceniami leczenia, które może zlecić lekarz.
Jakie mogą być powikłania dny moczanowej?
Powikłania dny moczanowej mogą być różne i obejmują:
- Zapalenie stawów: Najczęstszym powikłaniem dny moczanowej jest zapalenie stawów. W wyniku odkładania się kryształków kwasu moczowego w stawach, powstaje nagły ból, obrzęk i zaczerwienienie stawów, najczęściej paluchów u stóp;
- Kolki nerkowe: U pacjentów z dną moczanową może dochodzić do powstawania kamieni w przewodach moczowych, które często nie są widoczne podczas badania radiologicznego. Kolki nerkowe mogą wywoływać zakażenia dróg moczowych;
- Zapalenie nerek: W wyniku zwiększonego stężenia kwasu moczowego we krwi, osoby chory na dnę moczanową są bardziej podatne na zapalenie nerek;
- Upośledzenie sprawności ruchowej: Nieleczona dna moczanowa może prowadzić do upośledzenia sprawności ruchowej w wyniku powtarzających się ataków zapalenia stawów.
Ogólne zalecenia dla pacjentów z dną moczanową. Jak zapobiegać nawrotom choroby?
Ogólne zalecenia dla pacjentów z dną moczanową obejmują zmianę diety, kontrolę masy ciała, unikanie nadmiernego spożycia alkoholu, odpowiednie nawodnienie organizmu oraz regularną aktywność fizyczną.
- Zmiana diety powinna skupiać się na spożywaniu niskopurynowych pokarmów, takich jak warzywa, owoce, nabiał o niskiej zawartości tłuszczu, ryby i orzechy. Warto ograniczyć spożycie pokarmów bogatych w puryny, takich jak czerwone mięso, owoce morza i alkohol.
- Kontrola masy ciała jest istotna, ponieważ nadwaga może zwiększać ryzyko napadów dny moczanowej.
- Unikanie nadmiernego spożycia alkoholu jest również ważne, ponieważ alkohol może zwiększać poziom kwasu moczowego we krwi.
- Warto również dbać o odpowiednie nawodnienie organizmu, picie odpowiednich ilości wody może pomóc w rozpuszczaniu kwasu moczowego i jego wydalaniu z organizmu.
- Regularna aktywność fizyczna może pomóc w utrzymaniu zdrowej masy ciała, poprawić ogólną kondycję i zmniejszyć ryzyko wystąpienia napadów bólu związanych z dną moczanową.
Przy podejrzeniu dny moczanowej, lekarz powinien zostać skonsultowany w celu postawienia diagnozy, ustalenia odpowiedniego leczenia i dostosowania zaleceń żywieniowych. Samo leczenie dny moczanowej może obejmować stosowanie leków obniżających poziom kwasu moczowego lub leki przeciwzapalne, mające na celu zmniejszenie bólu i obrzęku stawów.