Co to jest atrofia pochwy?

Atrofia pochwy jest istotnym problemem medycznym w opiece nad kobietą w okresie przekwitania, dotykającym 60-80% kobiet. Wystąpienie menopauzy wiąże się ze zmniejszeniem funkcji endokrynnej jajników, doprowadzając do spadku estrogenów w organizmie kobiety. Ich niedobór jest główną przyczyną dolegliwości pojawiających się w okresie przekwitania. Atrofia pochwy obejmuje m.in. atrofię nabłonka pochwy, zmniejszenie elastyczności i rozmiarów pochwy, zmianę florę bakteryjną pochwy oraz zwiększenie pH pochwy.  Ta dolegliwość jest najczęstszym problemem, który niekorzystanie wpływa na stan psychofizyczny kobiet, ma znaczący wpływ na jakość życia i ich aktywność seksualną  oraz intymność.

Czym się różni atrofia pochwy od suchości pochwy?

Suchość pochwy to stan, w którym pochwa jest niewystarczająco nawilżona. Przyczynami mogą być m.in. zmiany hormonalne, środki antykoncepcyjne czy leki przeciwhistaminowe. Natomiast atrofia pochwy to proces zaniku i zwężania pochwy, który występuje zwykle u kobiet w okresie menopauzy w wyniku spadku poziomu estrogenów.

Oba te stany wywołują podobne objawy, takie jak suchość, dyskomfort podczas stosunku czy nawracające infekcje pochwy. Jednak atrofia pochwy to długotrwały proces,  a suchość pochwy może być przejściowa.

Jakie są przyczyny atrofii pochwy?

Atrofia pochwy może mieć różne przyczyny, jednak najczęściej jest spowodowana niedoborem estrogenów. Przyczyny atrofii pochwy mogą obejmować:

1. Menopauza: W okresie menopauzy, zmiany hormonalne powodują spadek produkcji estrogenów, co może prowadzić do atrofii pochwy;
2. Hipoestrogenizm: Niedobór estrogenów może wystąpić również u kobiet przedwczesnie wchodzących w okres menopauzy lub u tych, które miały usunięte jajniki;
3. Leczenie hormonalne: Niektóre leki hormonalne, takie jak terapia hormonalna stosowana w leczeniu raka piersi lub endometrium, mogą powodować atrofię pochwy jako skutek uboczny;
4. Palenie tytoniu: Palenie tytoniu może przyspieszać proces atrofii pochwy;
5. Chemioterapia i radioterapia: Niektóre formy leczenia onkologicznego, takie jak chemioterapia i radioterapia, mogą prowadzić do uszkodzenia tkanek pochwy i rozwoju atrofii;
6. Inne przyczyny: Inne czynniki, takie jak obniżony poziom estrogenu w organizmie z powodu niektórych chorób i zaburzeń, mogą również przyczyniać się do atrofii pochwy.

Atrofia pochwy — objawy. Jak ją rozpoznać?

Do głównym objawów atrofii pochwy należą:

• suchość, czyli brak wilgotności lub wydzieliny przy wejściu do pochwy (w przedsionku pochwy), w przypadku aktywności seksualnej- brak nawilżenia pochwy. Stan ten może osiągać różny stopień nasilenia, od okresowego odczuwania suchości, niezakłócającego codziennych czynności, po odczuwanie stałe, utrudniające normalne funkcjonowanie;
• świąd pochwy/ sromu, uczucie podobne do tarcia papieru ściernego, dyskomfort spowodowany również noszeniem bielizny;
• ból, określany jako pulsowanie lub ucisk w pochwie;
• dyskomfort, podrażnienie lub bóle w pochwie podczas stosunku (tzw. dyspareunia) lub do 15 minut po nim, powodujące brak satysfakcji, częste przerywanie stosunku, a nawet abstynencję seksualną;
• wydzielina z pochwy żółto zielona (upławy);
• skąpe plamienia, zwykle zauważone na bieliźnie lub podczas podcierania;
• wydzielina występująca stale, powodująca podrażnienie krocza i potrzebę noszenia podpaski. Często dołącza się też infekcja pochwy, mogąca z łatwością przenieść się na drogi moczowe, które pod wpływem zmniejszonego stężenia estrogenów również ulegają zmianom zanikowym;

Kiedy występują pierwsze objawy atrofii pochwy?

Czas, jaki mija od ostatniej miesiączki do wystąpienia pierwszych objawów zaniku pochwy (atrofii pochwy), jest różny u poszczególnych kobiet, dlatego trudno przewidzieć, kiedy można się ich spodziewać. Zanik pochwy zazwyczaj rozwija się tak wolno, że kobieta może nie zauważyć żadnych objawów nawet do dziesięciu lat po rozpoczęciu menopauzy. Pewnikiem jest jednak to, że zmiany te nasilają się pod wpływem palenia tytoniu.

Jak diagnozuje się atrofię pochwy?

Atrofia pochwy diagnozuje się za pomocą badania ginekologicznego, w czasie którego lekarz może zauważyć zaczerwienienie i zanik zmarszczek pochwy. Może też przeprowadzić badanie cytologiczne, które pozwoli na wykluczenie innych chorób, takich jak infekcje pochwy. Dodatkowo, lekarz może wykonać badanie krwi w celu zbadania poziomu estrogenów, ponieważ ich niski poziom jest jedną z przyczyn atrofii pochwy. W przypadku wątpliwości lekarz może zlecić specjalistyczne badanie ultrasonograficzne, które pozwoli na dokładne zbadanie stanu pochwy i szyjki macicy.

Nieleczona atrofia pochwy — jakie może mieć skutki?

Nieleczona atrofia pochwy może  prowadzić do zakażenia dróg moczowych, najczęściej występujące w postaci zapalenia pęcherza moczowego. Obniżony poziom estrogenu we krwi, który charakteryzuje atrofię, powoduje osłabienie mięśni układu moczowego. W konsekwencji może to skutkować przesunięciem pęcherza cewki moczowej.

Jak wygląda leczenie atrofii pochwy?

Większość zmian w obrębie pochwy występujących w przebiegu jej zaniku może zostać zatrzymana i odwrócona. Stan ten wymaga jednak zastosowania właściwych preparatów.

Leczenie naturalne atrofii pochwy — co warto stosować?

• Fitoestrogeny – to związki organiczne pochodzenia roślinnego. Chociaż mają niesteroidową budowę, to i tak wykazują podobieństwo strukturalne do 17-β-estradiolu, czyli endogennego estrogenu wytwarzanego przez jajniki. Tym samym charakteryzują się działaniem podobnym do estrogenów. Potwierdzono, że przy stosowaniu estrogenów roślinnych objawy menopauzalne zmniejszają się. Najbogatszym w fitoestrogeny produktem żywnościowym jest soja. Inne produkty również bogate w fitoestrogeny to: ciecierzyca,  soczewica, siemię lniane, olej lniany, nasiona sezamu i słonecznika, ryż, oliwa, orzechy ziemne, owoce morwy, winogrona, kawa, herbata i czerwone wino.
• Modyfikacja stylu życia, poprzez wyeliminowanie palenia tytoniu, który nasila katabolizm estrogenów, wpływających negatywnie na stan pochwy.
• Podtrzymywanie regularnych stosunków płciowych, co wpływa korzystanie na stan śluzówki pochwy, prawdopodobnie w wyniku zwiększonego przepływu krwi przez narządy miednicy mniejszej.

Atrofia pochwy — leki bez recepty

Preparaty (leki bez recepty) nie zawierają hormonów, stosowane są w przypadkach łagodnego zaniku tkanek pochwy, niewywołujących bardzo silnych objawów.

Mucovagin, żel dopochwowy

Skład: składnik aktywny: kwas hialuronowy (w postaci soli sodowej kwasu hialuronowego), woda, glikol propylenowy, karbomer, trójetanoloamina

Mucovagin żel można stosować jako intensywnie nawilżający lubrykant, który poprawia komfort kontaktów intymnych.Żel zalecany jest w stanach atrofii pochwy.

Intimel, żel intymny, nawilżający

Skład: aqua, Propylene glycol, Hydroxyethylcellulose, Sodium dihydrogen phosphate dihydrate, Boric acid, Phenoxyethanol, Methylparaben, Propylparaben.

To ginekologiczny, nawilżający żel wspomagający leczenie chorób przebiegających z towarzyszącą suchością błon śluzowych. Ułatwia stosowanie tamponów higienicznych, czopków, użycie termometru oraz przeprowadzenie badań ginekologicznych i ultrasonograficznych. Może być również stosowany do ułatwiania stosunków płciowych w przypadku suchości pochwy, także z użyciem prezerwatyw.

Feminum, nawilżający żel intymny dla kobiet

Skład: gliceryna, hydroksyetyloceluloza, kwas mlekowy, hydroksybenzoesan metylu, hydroksybenzoesan propylu, woda oczyszczona

Feminum to nawilżający żel intymny z kwasem mlekowym, który chroni przed otarciami prowadzącymi często do infekcji pochwy i zewnętrznych narządów płciowych. Eliminuje niedobór wydzielania śluzu w pochwie.  Jego długotrwałe stosowanie nie zaburza równowagi hormonalnej organizmu.

Feminella Hyalosoft, globulki

Skład:1 globulka zawiera: 5 mg hialuronianu sodu; syntetyczną witaminę E 10 mg; wyciągi z następujących roślin: wąkrotki azjatyckiej 60 mg, malwy 60 mg, rumianku 60 mg, olejek z drzewa herbacianego 2 mg; koloidalny dwutlenek krzemu 20 mg; półsyntetyczne glicerydy 1483 mg.

Globulki dopochwowe Feminella Hyalosoft nawilżają błonę śluzową pochwy w przypadkach suchości pochwy spowodowanej zmianami hormonalnymi we wszystkich okresach życia, szczególnie w okresie menopauzy, po porodzie, podczas laktacji lub będącej następstwem chemio- i radioterapii. Dzięki swoim właściwościom nawilżającym globulki dopochwowe Feminella łagodzą objawy atrofii pochwy, takie jak swędzenie, pieczenie, uczucie napięcia tkanek lub dyskomfort podczas współżycia płciowego.

Hexagyn duo, globulki dopochwowe

Skład: kwas hialuronowy, polikarbofil, kwas mlekowy, octan tokoferolu, witaminę A, kwas 18-beta-glicyretynowy, olej z drzewa herbacianego, fosfatydylocholinę, półsyntetyczne triglicerydy.

Składniki globulki Hexagyn Duo: regenerują błonę śluzową pochwy, zapobiegają suchości pochwy o charakterze zapalnym i zakaźnym, odbudowują prawidłową mikroflorę pochwy, przywracają fizjologiczne środowisko pochwy, nawilżają i przeciwdziałają suchości okolic intymnych, ograniczają infekcje i stany zapalne pochwy.

Hydrovag, globulki dopochwowe

Skład: 1 globulka dopochwowa zawiera: 10mg hialuronianu sodu, glikogen, kwas mlekowy oraz substancje pomocnicze: mleczan sodu i glicerydy półsyntetyczne.

HydroVag globulki dopochwowe nawilżają śluzówkę ścian pochwy, wspomagają procesy regeneracyjne, pomagają utrzymać fizjologiczne pH, a także chronią pochwę przed wpływem szkodliwych czynników zewnętrznych.

Regevagia, globulki dopochwowe

Skład: glicerydy nasyconych kwasów tłuszczowych, eter cetostearylowy makrogolu, wyciąg olejowy z kwiatów malwy, hialuronian sodu, masło aloesowe, kwas mlekowy, mleczan sodu, laktoza jednowodna.

Regevagia jest wskazany do stosowania przy na suchości pochwy, eliminuje suchość błony śluzowej pochwy, działa regenerująco na nabłonek pochwy oraz pomaga utrzymać fizjologiczne pH.

Vagisan Cremolum, nawilżające globulki dopochwowe

Skład: mleczan wapnia, alkohol cetearylowy, uwodornione glicerydy kokosowe, kwas mlekowy, stearynian glicerolu PEG-20, karbomer sodowy. Globulka dopochwowa ulega stopieniu wpływem ciepła pochwy i tworzy krem, który zapewnia trwałą pielęgnację wnętrza pochwy. Zawiera kwas mlekowy. Vagisan Cremolum łagodzi objawy suchości, pieczenia, świądu i bólu pochwy. Globulki nie zawierają hormonów, mogą być stosowane razem z hormonalną terapią zastępczą lub naprzemiennie z kremami lub czopkami zawierającymi hormony.

Czy istnieją estrogeny dopochwowe bez recepty?

Syntetyczne estrogeny są dostępne tylko na receptę. Natomiast naturalne pochodne estrogenu można znaleźć w suplementach diety oraz niektórych produktach spożywczych, a roślinny estrogen, zwany fitoestrogenem, zawiera się np. w soi, czerwonym winie, czosnku, owocach granatu, czereśniach, produktach zbożowych, rabarbarze oraz czerwonej koniczynie.

Jak atrofia pochwy wpływa na jakość życia?

Wpływ atrofii pochwy na jakość życia jest wieloaspektowy. Fizyczne objawy, takie jak suchość pochwy, mogą prowadzić do dyspareunii, czyli bolesnego stosunku płciowego, co może ograniczać aktywność seksualną i obniżać zadowolenie z życia intymnego. Ponadto, atrofia pochwy może powodować uczucie dyskomfortu, swędzenia i pieczenia, co może znacznie wpływać na codzienne funkcjonowanie i samopoczucie kobiety. Jakość życia może być również dotknięta przez zmniejszoną samoocenę i utratę pewności siebie związane z dolegliwościami atrofii pochwy. Kobieta może czuć się mniej atrakcyjna seksualnie i mieć obniżone poczucie własnej wartości.

Dlaczego regularne wizyty u ginekologa są tak ważne?

Regularne wizyty u ginekologa są ważne dla kobiet z atrofią pochwy, ponieważ jest to powszechna dolegliwość dotykająca wiele kobiet w okresie menopauzy.  Ginekolog może postawić odpowiednią diagnozę i zalecić odpowiednie leczenie, które może obejmować podawanie estrogenów na receptę w celu złagodzenia objawów. Ponadto, regularne wizyty u ginekologa mogą pomóc w wykryciu ewentualnych chorób współistniejących, które mogą przyczyniać się do rozwoju atrofii pochwy, a także monitorować ewentualne powikłania.

Jak zapobiegać atrofii pochwy?

Ważne zasady profilaktyki atrofii pochwy obejmują:

1. Utrzymanie aktywności seksualnej: Regularna aktywność seksualna pomaga utrzymać elastyczność pochwy i nawilżenie;
2. Stosowanie nawilżaczy na bazie wody;
3. Terapia hormonalna: U kobiet po menopauzie, terapia hormonalna, która obejmuje stosowanie estrogenów, może pomóc w łagodzeniu suchości i atrofii pochwy;
4. Ćwiczenia Kegla: Regularne wykonywanie ćwiczeń Kegla, które polegają na napinaniu i rozluźnianiu mięśni dna miednicy, może pomóc wzmocnić te mięśnie, poprawić przepływ krwi i zapobiec atrofii pochwy.

Podsumowanie

Menopauza to zjawisko, które dotyka każdą kobietę. Okres ten charakteryzuje się spadkiem funkcji jajników. Atrofia pochwy i sromu pojawia się u ponad połowy kobiet po menopauzie. Pomimo iż ta dolegliwość jest powszechna, to szacuje się, że pomocy specjalisty szuka zaledwie 25% cierpiących kobiet. Tymczasem współczesna medycyna oferuje wiele opcji terapeutycznych pozwalających złagodzić objawy i poprawić zarówno jakość życia kobiet, jak i ich strefę intymną.