Soczewki kontaktowe (niewłaściwie nazywane też szkłami kontaktowymi) są umieszczane bezpośrednio na rogówce oka. Głównym ich przeznaczeniem jest korygowanie wad wzroku. Mogą również pełnić funkcje opatrunkowe, lecznicze lub kosmetyczne. Dobranie odpowiednich soczewek powinno być konsultowane z lekarzem okulistą lub optometrystą.

Historia soczewek kontaktowych 

Choć soczewki kontaktowe mogą wydawać się nowoczesnym uzupełnieniem ochrony zdrowia oczu, mają one za sobą długą historię. Za ich prototyp odpowiedzialny jest nie kto inny jak Kartezjusz i Leonardo da Vinci. Jednak dopiero w 1887 roku wieku Friedrich Anton Muller niemiecki dmuchacz szkła stworzył soczewkę, którą zaaplikowano choremu na zaćmę w celu ochrony przez wyschnięciem oka i jego całkowitym usunięciem. Wynalazek okazał się przełomowy — chory z powodzeniem nosił go przez 20 lat, aż do dnia swojej śmierci [4].

Rodzaje soczewek kontaktowych

W zależności od tego, jakie kryterium zostało przyjęte, można je podzielić na:

Czas noszenia:

• jednodniowe np. TrueEye, Daily DH ;
• dwutygodniowe – np. Acuvue Oasys;
• miesięczne –  np. All Optix, Pure Vison;
• 3-miesięczne – np. Zeiss Contact Day90 Plus (o wysokich mocach);
• roczne – np. Made Toric.

Materiał, z którego zostały wykonane:

• miękkie — silikonowo-hydrożelowe lub żelowe, elastyczne, wysoko uwodnione. Są dostępne w różnych opcjach w kwestii długości czasu noszenia oraz mocy. Możliwe do zakupu w aptekach, sprzedaży internetowej i salonach optycznych.
• twarde — wykonane z PMMA (polimetakrylanu metylu). Są coraz rzadziej stosowane, zdecydowanie mniej elastyczne — z racji tego komfort noszenia jest mniejszy. Wykonywane są najczęściej na zamówienie, co idzie w parze z większym jednorazowym wydatkiem niż w przypadku soczewek miękkich. Soczewki te można nosić nawet przez dwa lata.

Zastosowania:

• lecznicze — zawierają w swoim składzie substancje lecznicze np. pilokarpinę stosowaną w leczeniu jaskry,
• opatrunkowe — stosowane czasowo w przypadku uszkodzenia rogówki, 
• ozdobne — służą do podkreślenia koloru oczu lub jego całkowitej zmiany — mogą wystąpić w wersji soczewek korekcyjnych lub tzw. zerówek,
• korekcyjne — w zależności od wady stosowane są: progresywne — do korekcji starczowzroczności, sferyczne — do korekcji daleko- i krótkowzroczności, toryczne — do korekcji astygmatyzmu.
• ortokeratologiczne — twarde soczewki, które służą do korekcji niewielkich wad wzroku. Dobierane indywidualnie dla pacjenta i zakładane tylko na noc. Ich działanie polega na oddziaływaniu soczewki na rogówkę, co prowadzi do zmiany jej kształtu, a co za tym idzie zmniejszenia wady [1,5].

Stosowanie soczewek kontaktowych a przyjmowanie leków

Soczewki kontaktowe, a szczególnie te miękkie wchodzą w interakcje z lekami i składnikami zawartymi np. w kroplach do oczu, czy w płynach do soczewek. Substancje te mogą kumulować się w soczewce i stopniowo uwalniać powodując działanie drażniące lub nawet toksyczne na oko. Możliwe jest również uszkodzenie materiału, z którego wykonana jest soczewka.

Częstym powikłaniem stosowania soczewek kontaktowych jest zespół suchego oka z zaburzeniami wydzielania filmu łzowego. Konieczne wtedy staje się stosowanie nawilżających i regenerujących kropli do oczu. Ważne, aby takie preparaty nie zawierały w sobie substancji konserwujących, gdyż to one głównie kumulują się w materiale soczewki i powodują jej uszkodzenie (czytaj także: Abak, Comod, OSD — sposób na krople bez konserwantów!). Przykładami takich kropli są: Thealoz Duo, Dexoftyal UD, Starazolin Complete, Hyal-Drop Multi, Biolan [3] (czytaj także: Leki oczne — zasady prawidłowego stosowania).

Zasady stosowania

Podstawą bezpiecznego noszenia soczewek kontaktowych, a co za tym idzie prawidłowego widzenia, jest odpowiednia higiena ich stosowania oraz stosowanie się do zaleceń lekarza.

Warto pamiętać o:

1. Noszeniu soczewek kontaktowych tylko w terminie ważności do użycia.
2. Przed założeniem i zdjęciem należy dokładnie umyć dłonie wodą z delikatnym detergentem, a następnie je osuszyć.
3. Po zdjęciu soczewki powinno się zwilżyć płynem do soczewek, umyć opuszkami palców i opłukać drugą partią płynu.
4. W przypadku soczewek wielorazowych niezbędne jest stosowanie płynu do dezynfekcji i do przechowywania soczewek.
5. Pojemnik do przechowywania należy wymieniać co 2-3 miesiące.
6. Spanie w soczewkach nie jest zalecane (wyjątkiem są ortokeratologiczne). W wyniku takiego działania nawet kilkukrotnie wzrasta ryzyko infekcji.
7. Podczas wystąpienia zaczerwienienia, świądu czy obecności wydzieliny ropnej lub śluzowej powinno przerwać się noszenie soczewki i niezwłocznie skontaktować się z lekarzem. 
8. Pacjent, który wybrał stosowanie soczewek kontaktowych, powinien mieć w domu awaryjne okulary np. na wypadek infekcji.
9. Nawilżanie soczewek śliną, czy mycie pod bieżącą wodą jest niedozwolone i niesie za sobą wysokie ryzyko infekcji. Zarówno ślina, jak i woda jest siedliskiem groźnych drobnoustrojów. 
10. Po założeniu soczewek koniecznym jest wylanie płynu z pojemnika i dokładne umycie i wysuszenie go na ręczniku papierowym. Soczewki po zdjęciu przechowuje się w świeżym płynie.

Płyny do soczewek

Są one podstawowym elementem pielęgnacji i kluczowym czynnikiem pozwalającym na efektywne i ich bezpieczne stosowanie. W zależności od rodzaju i producenta płyny mają różne składniki.

Podstawowym jest nadtlenek wodoru, który spełnia funkcję dezynfekującą np. EasySept. Na rynku występują głównie preparaty wieloskładnikowe, dzięki którym możliwe jest działanie: czyszczące, odbiałczające, nawilżające i dezynfekujące (OptiFree Express — można go aplikować jak krople nawilżające bezpośrednio na soczewkę w celu złagodzenia dyskomfortu suchego oka, OptiFree Replenish, Zero-Seven Refresing z pojemnikiem do przechowywania oraz RenuMultiPlus Fresh).

Dla alergików i osób o wrażliwych oczach najlepszym wyborem jest płyn bez środków konserwujących np. Easy Sept Płyn Oksydacyjny.  

Również wybór odpowiedniej pojemności płynu jest istotny, gdyż niedopuszczalne jest przelewanie płynu do mniejszych butelek np. na czas podróży. Takie działanie grozi zanieczyszczeniem płynu, czego konsekwencją może być infekcja oka. Dla osób rzadko stosujących soczewki kontaktowe lepszym rozwiązaniem jest zakup mniejszej objętości ze względu na krótki okres przydatności po otwarciu [2].

Podsumowanie

Do oczywistych korzyści płynących ze stosowania soczewek kontaktowych jest możliwość uprawiania sportu czy uczestnictwo w imprezach masowych np. koncertach. Dzięki nim unikamy również problematycznego parowania szkieł okularów w zimie podczas wchodzenia z zewnątrz do pomieszczenia, w którym panuje wyższa temperatura.

Wadą stosowania soczewek kontaktowych jest wzrost ryzyka infekcji przez nieodpowiednią higienę oka. Pacjenci często mogą skarżyć się na wystąpienie suchości w oku oraz podrażnienia i reakcji alergicznej — rozwiązaniem tego problemu może być wybór soczewek jednodniowych.