Szczepienia przeciwko WZW

O rodzajach i charakterystyce WZW możecie przeczytać w artykule znajdującym się w naszym serwisie. Tutaj natomiast skupimy się na kwestii ochrony przed chorobą. W Polsce szczepienia przeciwko WZW obejmują dwa typy: A i B.

Szczepienia przeciwko WZW typu A

W Polsce WZW typu A do 2016 roku nie było często diagnozowaną chorobą, gdyż występowało kilkadziesiąt przypadków zachorowań rocznie. Natomiast w 2017 roku zdiagnozowano ponad 3000 przypadków. Związane to było z wystąpieniem ogniska choroby w Unii Europejskiej, dlatego od tamtego momentu wykrywa się w Polsce około 1000 przypadków WZW typu A rocznie. Wynika to z tego, iż starsze pokolenie statystycznie częściej miało kontakt z wirusem i posiada przeciwciała. Szacuje się, że jedynie około 6,5% dorosłych do 40. roku życia posiada przeciwciała przeciwko WZW typu A. Z tego powodu tendencja zachorowań nadal może być rosnąca [1].

WZW typu A szerzy się drogą pokarmową, dlatego najlepszą metodą protekcji będzie dokładne mycie pożywienia, jedzenie pokarmu po obróbce termicznej i niespożywanie wody ze źródeł niewiadomego pochodzenia. Nie zawsze jest to jednak możliwe. Kolejny sposób, to przechorowanie, gdyż wtedy nabywa się odporność, ale jest to jednak dosyć ryzykowne [2]. Najrozsądniejszym posunięciem będzie szczepienie przeciwko WZW typu A.

WZW — 5 typów, które musisz znać

Kto powinien się zaszczepić?

Szczepienie przeciwko WZW typu A może być wykonane po ukończeniu 1. roku życia. Program Szczepień Ochronnych na 2021 rok zaleca szczepienie dzieci od 13. do 15. miesiąca życia. Nie jest to jednak szczepienie obowiązkowe, ale zalecane — niestety nie podlega refundacji [1,3] (czytaj więcej: Obowiązkowe szczepienia w Polsce oraz Nieobowiązkowe szczepienia — na co warto dodatkowo zaszczepić swoje dziecko?).

Oprócz tego, szczepienia przeciwko WZW typu A powinny zostać wykonane u:

• niezaszczepionych dzieci do 18. roku życia,
• pracowników służby zdrowia, żłobków, przedszkoli, wojska,
• osób z przewlekłymi chorobami wątroby (w tym chorych na inne typy WZW),
• pracowników zakładów kanalizacyjnych oraz zatrudnionych przy produkcji i dystrybucji żywności,
• osób uzależnionych od narkotyków,
• osób chorych na HIV i hemofilię,
• podróżujących, szczególnie do rejonów endemicznych (np. Afryka, Ameryka Południowa, Daleki i Bliski Wschód) [1-2,4].

Dostępne rodzaje szczepionek

Szczepionki monowalentne

W celu uzyskania odporności na WZW typu A możemy zaszczepić się, korzystając ze szczepionek monowalentnych, takich jak:

1. Avaxim
2. HAVRIX Adult
3. HAVRIX 720 Junior

Dla dorosłych przeznaczone są szczepionki Avaxim (od 16. roku życia) i HAVRIX Adult (od 19. roku życia). Odporność na WZW typu A uzyskuje się wkrótce po podaniu 1 dawki:

• W przypadku preparatu Avaxim ochronne miano przeciwciał występuje u ponad 90% szczepionych już po 14 dniach.
• Preparat HAVRIX Adult zapewnia ochronę w 15. dniu po podaniu preparatu u ponad 86% badanych, natomiast w 30 dniu serokonwersja występuje u 99% zaszczepionych [1,5-6].

Z tego wynika, że szczepienia przed podróżą w rejony endemiczne najlepiej wykonać na około 2 tygodnie przed wyjazdem.

Długotrwałą ochronę zapewnia podanie dawki uzupełniającej po 6 do 12 miesiącach od przyjęcia pierwszej dawki. Natomiast w przypadku preparatu Avaxim można opóźnić przyjęcie dawki uzupełniającej do 3 lat, a w przypadku szczepionki HAVRIX Adult do 5 lat — bez znacznego wpływu na ochronę szczepionego. Odporność utrzymuje się ponad 10 lat po podaniu dawki uzupełniającej. W badaniach klinicznych preparatu HAVRIX wykonano predykcję przewidywanej ochrony, którą oszacowana nawet na 40 lat [5-6].

Szczepionka HAVRIX 720 Junior przeznaczona jest dla dzieci od 1. do 18. roku życia. Schemat podawania jest taki sam jak w przypadku wersji dla dorosłych [7].

Warto wiedzieć, że można zamiennie stosować szczepionki różnych producentów [1].

Szczepionki poliwalentne

W celu zaszczepienia się jednocześnie przeciwko WZW typu A i B można skorzystać z preparatu Twinrix Adult (od 16. roku życia) lub Twinrix Junior (od 1. do 15. roku życia).

Tabela 1. Schemat szczepienia preparatem Twinrix Adult [8].

W przypadku szczepionki Twinrix należy zwrócić uwagę na kilka aspektów.

• Jeśli szczepienie preparatem Twinrix Adult zostało wykonane zgodnie ze schematem przyspieszonym, to zaleca się podanie czwartej dawki 12 miesięcy po przyjęciu pierwszej dawki [8].
• Schemat przyspieszony nie został wyszczególniony w Charakterystyce Produktu Leczniczego Twinrix Junior [9].
• Odporność po szczepionce poliwalentnej utrzymuje się do 15 lat po szczepieniu [8].
• Schemat szczepień najlepiej wykonać przy użyciu jednego rodzaju preparatu [8], jednak w szczególnych sytuacjach w przypadku dawki przypominającej można zastosować zamiennie szczepionkę monowalentną [1].

Szczepienia przeciwko WZW typu B

WZW typu B szerzy się poprzez kontakt z krwią i innymi płynami ustrojowymi osoby zakażonej. Z tego powodu ciężko przeciwdziałać zakażeniu, gdyż na kontakt z wirusem jesteśmy narażeni, np. w szpitalu podczas zabiegów i operacji bądź w trakcie wizyty stomatologicznej. W związku z tym szczepienie przeciwko WZW typu B jest obowiązkowym szczepieniem dla dzieci w 1. dobie życia [3].

Poza dziećmi powinny zostać zaszczepione osoby z grupy ryzyka, takie jak:

• pracownicy ochrony zdrowia,
• studenci uczelni medycznych,
• osoby narażone na zakażenie WZW typu C,
• osoby z chorobami wątroby [10].

Szczepionki monowalentne

Szczepionki monowalentne, które aktualnie są zarejestrowane w Polsce to:

• Engerix B (0,5 ml — dla dzieci; 1 ml — od 16. roku życia),
• EUVAX B (10 µg — dla dzieci; 20 µg — od 16. roku życia) — od 2011 roku bez tiomersalu,
• HBVAXPRO oraz Hepavax Gene TF (niedostępne) [10].

Tabela 2. Schemat szczepienia przeciwko WZW typu B szczepionką Engerix B [11].

Tabela 3. Schemat szczepienia przeciwko WZW typu B szczepionką Euvax B [12].

Optymalną odporność w przypadku obu szczepionek uzyskuje się w 7. miesiącu po szczepieniu [11-12].

Jeśli nie mamy niedoborów odporności, niewydolności nerek, HIV lub nie jesteśmy dializowani, to prawidłowo zrealizowany schemat szczepień zapewnia odporność na całe życie. W wymienionych powyżej przypadkach zaleca się wykonywanie oznaczenia stężenia przeciwciał anty-HBs co 6-12 miesięcy i ewentualne doszczepienie, tak aby poziom nie był niższy niż 10 j.m./l [11].

Szczepionki poliwalentne

Poza szczepionkami monowalentnymi istnieją także szczepionki poliwalentne, takie jak:

1. Twinrix — dodatkowo przeciwko WZW typu A — opisana wcześniej.
2. Infanrix Hexa — zapewnia ochronę przeciwko WZW typu B, błonicy, tężcowi, krztuścowi, poliomyelitis (choroba Heinego-Medina) oraz Haemophilus influenzae typu B (Hib).
3. HEXACIMA — zapewnia ochronę przeciwko WZW typu B, błonicy, tężcowi, krztuścowi, poliomyelitis (choroba Heinego-Medina) oraz Haemophilus influenzae typu B (Hib) [10].

Czy istnieją szczepionki na inne rodzaje WZW?

Niestety na inne typy WZW nie ma aktualnie dostępnej szczepionki w Polsce. Jeśli chodzi o szczepienia przeciwko WZW typu C, to sytuacja jest skomplikowana. Wirus powodujący chorobę ma wiele genotypów i podtypów, a dodatkowo szybko mutuje. Aczkolwiek cały czas trwają różne badania kliniczne w tej kwestii [13].

Na WZW typu D również nie ma szczepionki, jednak uważa się, że szczepienie przeciwko WZW typu B pomaga uniknąć zakażenia typem D. Dlaczego tak się dzieje? Do replikacji wirusa odpowiedzialnego za WZW typu D niezbędna jest obecność wirusa, który wywołuje WZW typu B [14,18].

Szczepionka przeciwko WZW typu E jest dostępna jedynie w Chinach (Hecolin). Została tam dopuszczona do obrotu w 2011 roku [15-17]. Nie została zatwierdzona w Europie, ani w USA.