Kiedy dochodzi do oparzeń skóry?

Oparzenia skóry powstają najczęściej w wyniku ekspozycji na energię elektryczną, cieplną, promieniowanie elektromagnetyczne (UVA i UVC, a w szczególności UVB) lub różnego rodzaju chemikalia.

Temperatura wyższa niż 44°C wywołuje reakcję zapalną, miejscowe przekrwienie tkanek i uszkodzenie powłok skórnych. Powyżej 51°C wykształcają się obrażenia naskórka, zaś całkowitą, nieodwracalną degradację skóry obserwuje się przy 71°C [1].

Jak rozpoznać oparzenie skóry?

Wyróżniamy cztery stopnie oparzeń skóry:

• I – oparzenie powierzchowne naskórka – pojawia się rumień, zaczerwienienie skóry,  niewielki, miejscowy obrzęk oraz ból. Oparzenia tego typu powstają w wyniku długotrwałych, intensywnych kąpieli słonecznych, oddziaływania gorącej wody lub pary wodnej;
• IIa – oparzenie powierzchowne naskórka i części skóry właściwej – tworzy się nie tylko zaczerwienienie i obrzęk, ale również charakterystyczne pęcherze wypełnione płynem surowiczym o żółtawej barwie (pęcherzy nie można przebijać!). Zmianom tego typu towarzyszy silny ból. Do oparzeń powierzchownych II stopnia dochodzi np. podczas kontaktu skóry z wrzącą wodą lub rozgrzanym olejem;
• IIb – oparzenie głębokie naskórka i całej struktury skóry właściwej – w jego przebiegu obserwuje się białe zabarwienie powłok skórnych oraz czerwone punkty w miejscu występowania mieszków włosowych. Ze względu na naruszenie zakończeń nerwowych zmianom zwykle nie są bolesne;
• III – oparzenie obejmujące nerwy skórne, naczynia oraz tkankę tłuszczową – skóra przyjmuje biało-brunatną barwę, zaś jej struktura staje się bardzo sucha i twarda;
• IV – oparzenia ścięgien, mięśni i kości.

Oparzenia skóry I stopnia przemijają zwykle w ciągu 4-5 dni, II stopnia goją się około 2-4 tygodni, zaś w przypadku oparzeń III i IV stopnia okres ten znacząco się wydłuża (najczęściej wymaga przeszczepienia fragmentu skóry) [1,2].

Postępowanie przy oparzeniu skóry

W przypadku wystąpienia oparzenia skóry musimy działać szybko i racjonalnie. Pierwszym krokiem jest schłodzenie uszkodzonego miejsca chłodną (ale nie lodowatą!), czystą wodą. Tę czynność powinniśmy przeprowadzać ok. 20 minut aż do momentu ustąpienia dolegliwości bólowych. Następnie należy użyć jałowego, lekko zwilżonego opatrunku (np. kompresu z gazy).

Opisywane postępowanie jest skuteczne jedynie wtedy, gdy mamy do czynienia z oparzeniem I stopnia. Konsultacji lekarskiej wymagają zwykle oparzenia II stopnia (zwłaszcza wtedy, gdy obejmują powyżej 10% powierzchni ciała). W cięższych przypadkach (oparzenia III i IV stopnia) musimy niezwłocznie zgłosić się do specjalisty [2,3].

Leczenie miejscowe oparzeń

Leczenie oparzeń skórnych I stopnia może odbywać się w warunkach domowych. Regenerację tkanek przyspieszy żel na bazie aloesu lub świeży sok z liści tej rośliny. Warto również sięgnąć po popularną piankę zawierającą pantenol, który nawilży i uelastyczni oparzoną skórę (czytaj także: Sucha skóra – jak sobie pomóc?). Jeśli zmianom towarzyszy ból, możemy zastosować niesteroidowe środki przeciwzapalne w formie maści lub żelu [4].

W celu przeciwdziałania rozwojowi zakażeń bakteryjnych w przypadku drobnych, powierzchownych oparzeń wskazane jest stosowanie preparatów antybiotykowych dostępnych bez recepty (np. Tribiotic, Maxibiotic, Multibiotic). Środki tego typu należy aplikować 2-5 razy dziennie przez maksymalnie 7 dni [4,5].

Jak przyspieszyć regenerację skóry?

Podstawową zasadą, którą należy się kierować podczas miejscowego leczenia oparzeń I, II i III stopnia jest zapewnienie wilgotnego środowiska. Dzięki temu zapobiegniemy wysuszeniu rany, a także przyspieszymy proces regeneracji skóry. Dopiero po wygojeniu zmian możemy zastosować specjalistyczne preparaty, które wspomogą odbudowę uszkodzonych struktur (czytaj także: Przegląd dermokosmetyków stosowanych przy AZS) [4].

Na szczególną uwagę zasługują sterylne opatrunki aktywne, które nie tylko chronią oparzenie przed działaniem czynników zewnętrznych, ale również pozwalają skórze oddychać i zapewniają odpowiednie pH. Co więcej, pochłaniają wydzielinę wydobywającą się ze zmiany oparzeniowej. Tego typu środki są dostępne w formie żelów (które aplikuje się bezpośrednio na ranę, np. GranuGel) oraz plastrów w różnych rozmiarach [4,5].

Opatrunki stosowane na oparzenia

Wśród wyrobów medycznych stosowanych na oparzenia skórne można wymienić:

Opatrunki hydrożelowe (np. Aqua–Gel)

Zawierają syntetyczne polimery i wodne kompozycje zapewniające optymalną wilgotność rany.

Sposób stosowania: opatrunek ostrożnie wyciągamy go z opakowania, a następnie trzymając za miejsce pokryte włókniną, zdejmujemy folię zabezpieczającą. Wyrób aplikujemy bezpośrednio na oczyszczoną uprzednio ranę, nakładamy folię poliuretanową lub przylepiec włókninowy. Aby zapewnić wilgotne środowisko, możemy pokryć opatrunek hydrożelowy zwilżoną gazą. Aqua-Gel zmieniamy co 12-48 godzin (w zależności od potrzeb) [6].

Opatrunki hydrokoloidowe (np. Granuflex, Granugel)

Doskonale sprawdzają się w przypadku ran z dużym wysiękiem.

Sposób stosowania: dezynfekujemy ranę, a następnie zdejmujemy silikonową osłonkę zabezpieczającą. Unikając dotykania samoprzylepnej strony opatrunku, umieszczamy go w taki sposób, aby obejmował obszar wykraczający 2-3 cm poza krawędzie zmiany. Co ważne, nie naciągamy wyrobu — aplikujemy go tzw. ruchem rozwijającym. Brzegi zabezpieczamy plastrem. Opatrunek hydrokoloidowy zmieniamy co 4-7 dni [7].

Opatrunki hydrowłókniste (np. AquaCel Extra)

Charakteryzują się wysoką chłonnością. Należy je pokrywać innymi opatrunkami, które nie przepuszczają wilgoci, np. hydrokoloidowymi.

Sposób stosowania: ranę z wysiękiem oczyszczamy, a następnie aplikujemy opatrunek tak, aby jego krawędzie zabezpieczały brzegi rany. AquaCel Extra pokrywamy opatrunkiem wtórnym (np. GranuGel). Pozostawiamy na ranie maks. 7 dni, zaś w przypadku oparzeń nawet 14 dni [8].

Opatrunki zawierające jony srebra (np. Atrauman Ag)

Wykazują działanie dezynfekujące i regenerujące. Podczas ich stosowania konieczne jest korzystanie z opatrunków wtórnych, np. hydrożelowych.

Sposób stosowania: opatrunek ostrożnie wyciągamy z opakowania, usuwamy papier zabezpieczający z jednej strony i aplikujemy wyrób bezpośrednio na ranę. Zdejmujemy papier z drugiej strony. Jeśli mamy do czynienia z raną sączącą, zabezpieczamy ją dodatkowo, umieszczając opatrunek chłonny. Atrauman Ag możemy stosować maks. 7 dni lub usuwać podczas zmiany opatrunku wtórnego [9].

Opatrunki parafinowe (np. Bactigras)

Stosowane po to, aby zapobiec zainfekowaniu rany oparzeniowej. Zawierają mieszaninę parafiny i 0,5% roztworu chlorheksydyny.

Sposób stosowania: oczyszczamy ranę, otwieramy opatrunek, stosując rękawiczki i zdezynfekowaną pęsetę. Usuwamy papier ochronny, a następnie pokrywamy zmianę. Możemy użyć również chłonnego opatrunku wtórnego, który warto zabezpieczyć bandażem lub przylepcem. Bactigras wymieniamy od 2 razy na dobę do 2 razy na tydzień bądź podczas zmiany opatrunku wtórnego [10].