Typy cukrzycy

Nazwa cukrzyca typu 3 lub wtórna pojawiła się niedawno, a jej przyczyny są inne niż pozostałych typach. Cukrzyca typu 1 i 2 to dobrze znane postaci choroby. Pierwsza dotyka najczęściej dzieci i  młodzież. Przyczyną jest defekt odpowiedzialnych za produkcję insuliny komórek trzustki. Może mieć podłoże autoimmunologiczne.   

W przypadku cukrzycy typu 2 przyczyna jest łatwiejsza do określenia. Nadwaga i otyłość wywołują  insulinooporność, czyli ograniczoną reakcję komórek na fizjologiczne stężenie insuliny w osoczu. Prowadzi to do zmniejszenia i ostatecznie do całkowitego zahamowania produkcji insuliny.

Cukrzyca typu 3 powstaje w przebiegu innych chorób o przewlekłym charakterze. Niektóre czynniki zewnętrzne np. leki lub substancje chemiczne także wywołują objawy hiperglikemii. Jeśli cukrzyca pojawiła się w wyniku choroby lub jako działanie niepożądane leków jest kwalifikowana do typu 3. Zamiennie stosuje się nazwę cukrzyca wtórna lub 1.5. Stanowi 2-3% wszystkich przypadków choroby. Łączy objawy cukrzycy typu 1 i 2 [1,2].

Przyczyny innych typów cukrzycy

Według klasyfikacji WHO inne typy cukrzycy potocznie określane mianem cukrzycy typu 3 lub wtórnej rozwijają się z wielu przyczyn. Światowa Organizacja Zdrowia wymienia następujące:

1. Defekt genetycznych komórki beta trzustki, receptora insuliny lub innych.
2. Choroby trzustki (rak, przewlekłe zapalenie).
3. Stosowanie określonych grup leków.
4. Zakażenia różnego pochodzenia. 
5. Różne procesy autoimmunologiczne.
6. Określone zespoły genetyczne.

W przebiegu wielu chorób przewlekłych następuje degradacja komórek beta trzustki. W konsekwencji dochodzi do zahamowania wydzielania insuliny. Dzieje się tak np. w przypadku mechanicznego urazu trzustki. 

Do chorób diabetogennych należą m.in.:

• Mukowiscydoza — choroba wieloukładową, głównie układu oddechowego i pokarmowego. Najgroźniejsze objawy choroby związane są z nagromadzaniem się lepkiej, spoistej wydzieliny w górnych drogach oddechowych [6].
• Hemochromatoza — przeładowaniem żelazem w tkankach, co prowadzi do nieodwracalnego uszkodzenia narządów [7]

Niektóre schorzenia endokrynologiczne również zaburzają wydzielanie insuliny:

• akromegalia — nadmierne wydzielanie hormonu wzrostu,
• zespół Cushinga — nadmierne wydzielanie kortyzolu, 
• nadczynność tarczycy.

Przyczyny wystąpienia hiperglikemii ustala lekarz na podstawie wywiadu i po zapoznaniu się ze wszystkimi schorzeniami pacjenta [2,3].

Alkohol a cukrzyca typu 3

Objawy cukrzycy występują u prawie połowy osób cierpiących na przewlekłe zapalenie trzustki. Zwapnienie miąższu trzustki w przebiegu procesu zapalnego niszczy komórki beta i blokuje wydzielanie insuliny. Zapalenie trzustki to choroba związana najczęściej z nadużyciem alkoholu (czytaj także: Alkohol i jego wpływ na organizm człowieka). 100-150 g alkoholu na dobę (300-500 ml alkoholu 40% lub 5 piw 500 ml 4,5%), spożywane codziennie przez wiele lat przyczynia się do rozwoju stanu zapalnego (60%), a następnie cukrzycy wtórnej (73% przypadków). Proces rozpoczyna się podwyższoną glikemią na czczo, a następnie rozwija się w pełnoobjawową cukrzycę typu 3. Glikemia jest chwiejna, dochodzi do częstych stanów hipo- lub hiperglikemii. W leczeniu najczęściej stosuje się insulinoterapię [4].

Leki a cukrzyca wtórna

Mniej znany jest fakt występowania objawów cukrzycy w przewlekłym stosowaniu niektórych grup leków (czytaj także: Jakie leki są przeciwwskazane u diabetyków?). Substancje lecznicze także wykazują działanie diabetogenne. Jest to działanie niepożądane, które jednak nie występuje u wszystkich pacjentów. Niektóre substancje mogą hamować wydzielanie insuliny lub działać antagonistycznie do niej. Wywołuje to objawy charakterystyczne dla cukrzycy. Diabetogenne działanie potwierdzono w przypadku leczenia:

• glikokortykosteroidami — Encorton, Metypred, Dexamethazon, Nebbud
• hormonami tarczycy — Letrox, Euthyrox, Eltroxin
• β‑blokerami – Propranolol, Beto ZK, Nedal, Bisocard
• atypowymi lekami psychotropowymi — Amisan, Zolafren, Klozapol, Abilify

Lista leków wciąż się wydłuża. Są to substancje stosowane w chorobach przewlekłych i trudno zastąpić je innymi preparatami. Sytuację pogarszają inne czynniki ryzyka u pacjenta, czyli nadwaga lub otyłość. Hiperglikemia polekowa zakwalifikowana jest do cukrzycy typu 3 [5].

Leczenie cukrzycy wtórnej

Objawy cukrzycy typu 3 mogą ustąpić samoistnie po odstawieniu leków o działaniu diabetogennym lub wyleczeniu choroby. Niestety zazwyczaj są to schorzenia przewlekłe, a tym samym nieuleczalne. Najczęściej nie można przerwać leczenia, gdyż może to nasilić objawy choroby współistniejącej. W leczeniu cukrzycy typu 3 stosuje się takie same zasady jak w przypadku pozostałych typów. Poprawę może przynieść zmiana nawyków żywieniowych, czy zwiększenie aktywności fizycznej. Najczęściej jednak lekarz włącza farmako- i insulinoterapię [3] (czytaj także: Jak prawidłowo podawać insulinę?).