Co to jest insulinowrażliwość?

Insulinowrażliwość i insulinooporność są odpowiedziami organizmu na stężenie insuliny we krwi. Posiłki dostarczają do organizmu składniki odżywcze. Najważniejszym z nich jest glukoza. Ostatecznym produktem przemian glukozy jest energia. Wzrost poziomu glukozy we krwi jest sygnałem dla trzustki do produkcji insuliny. Hormon bierze udział w transporcie glukozy z krwi do komórek. Odpowiada przede wszystkim za utrzymanie fizjologicznego stężenia glukozy w osoczu. Insulina komunikuje się z komórkami za pomocą specyficznych miejsc na błonie komórkowej. Są to receptory insulinowe. W rezultacie wyzwala szereg przemian. Przede wszystkim glukozy, ale także białek i tłuszczy. Dzięki przemianom powstaje energia. W niektórych przypadkach dochodzi do defektu połączenia receptora z insuliną, czyli  zahamowania insulinowrażliwości [1].

Insulinowrażliwość i receptory 

Receptory to miejsca połączenia insuliny z komórkami. Najwięcej receptorów znajduje się na błonie komórek mięśniowych, tłuszczowych i wątrobowych. Przyczyny to duża aktywność komórek i związane z tym zapotrzebowaniem na energię. Po posiłku wzrasta poziom zarówno glukozy, jak i insuliny w osoczu krwi. Następnie hormon łączy się z receptorami i w rezultacie otwiera glukozie drogę do przemian wewnątrzkomórkowych. Receptory rozpoznają najpierw, a następnie wiążą insulinę i dają sygnał transporterom glukozy, która przenika do cytozolu komórki. Występuje zależność, im więcej insuliny, tym mniej receptorów i słabszy sygnał dla transporterów. Z kolei silna i stała stymulacja działa destrukcyjnie na receptory. Następnie destrukcji ulegają białka odpowiedzialne za przemiany składników odżywczych w komórce. Utrzymanie fizjologicznej funkcji receptorów insulinowych jest ważne dla prawidłowego metabolizm wszystkich makroskładników [2,3].

Jakie są przyczyny insulinooporności?

Należy podkreślić, że wraz z obniżeniem insulinowrażliwości, następuje zwiększenie insulinooporności. W konsekwencji wstępuje po pierwsze brak fizjologicznej reakcji receptorów na insulinę, a następnie blokada kolejnych przemian wewnątrzkomórkowych. U podstaw problemu leży otyłość (czytaj także: Lek na cukrzyce w terapii otyłości). Proces można nazwać błędnym kołem, czyli otyłość i insulinooporność występują zazwyczaj jednocześnie i wyzwalają się na nawzajem. Dlatego tak trudno jednoznacznie określić przyczynę schorzenia. Początkiem może być nadwaga i otyłość. Z kolei nadmierne spożycie kalorii, czyli gówna przyczyna otyłości wyzwala insulinooporność. Dalej insulinooporność pogłębia problemy z masą ciała. Proces można opisać w punktach 

1. Wysoka podaż węglowodanów i tłuszczy.
2. Częsty wyrzut insuliny.
3. Niedostateczna reakcja receptorów insulinowych.
4. Wysoki poziom cukru i insuliny w osoczu.
5. Przemiana nadwyżki glukozy w komórki tłuszczowe.
6. Magazynowanie tłuszczu.

Najczęstszą przyczyną insulinooporności jest spożywanie większej ilości kalorii niż, potrzebuje organizm. Zbyt duże, częste posiłki, wysokoenergetyczne potrawy, jednocześnie brak aktywności fizycznej odpowiadają za dodatni bilans energetyczny. Ulubionym składnikiem przekąsek jest cukier w słodyczach. Stąd się przyjęło, że cukier odpowiada za insulinooporność. Jednak badania wykazały, że nadwyżki cukru w diecie nie szkodzą jeśli wykorzystywane są na bieżąco. Czyli słodki batonik w trakcie dłuższej wycieczki rowerowej jest wskazany. Natomiast zaszkodzi jeśli zostaniesz na kanapie. Nadmiar cukru w diecie nie jest przyczyną insulinooporności, pod warunkiem, że jesteś aktywny i to, co zjesz, wykorzystasz podczas aktywności [3]. 

Jak podawać insulinę?

Warto w tym momencie podkreślić, że obniżenie insulinowrażliwości postępuje powoli. Nadmiar kalorii, szczególnie z węglowodanów to niejedyna przyczyna insulinooporności. 

Przewaga posiłków tłuszczowych także hamuje odpowiedź insulina-receptor. Rezultatem dużej podaży tłuszczów w diecie jest otłuszczenie mięśni, wątroby i pogłębienie insulinooporności. Badania dodatkowo potwierdzają udział innych substancji m.in. leptyn i  adipocytów w hamowaniu wrażliwości komórek na insulinę. Są to substancje ściśle związane z zalegającą tkanką tłuszczową. Podobnie zachowują się tkanki u osób starszych. Wraz z wiekiem rośnie oporność na insulinę. Schorzenie może mieć także podłoże genetyczne lub pojawić się w wyniku cukrzycy typu 3 [4].

Co to jest insulinooporność?

Insulinooporność definiuję się jako stan zmniejszonej reaktywności komórek na fizjologiczne stężenie insuliny we krwi, innymi słowy, komórki nie reagują na insulinę, tak jak powinny. W konsekwencji  prowadzi to do zaburzeń w metabolizmie węglowodanów, lipidów i białek. Poprzedza stan przedcukrzycowy. I to, co najważniejsze występuje we wszystkich okresach zaburzonego metabolizmu węglowodanów, także w cukrzycy. Objawy insulinooporności kojarzone są z przemęczeniem i złym samopoczuciem. Najczęściej jednak występują:

• senność, ospałość,
• osłabienie po posiłkach,
• chęć na słodycze,
• ograniczona koncentracja,
• szybkie męczenie się,
• otyłość,
• trudności w redukcji masy ciała,
• zmienne nastroje.

Konsekwencją insulinooporności jest stan przedcukrzycowy (czytaj także: Wskaźniki do oceny insulinooporności), a następnie rozwijają się:

• cukrzyca typu 2,
• nadciśnienie tętnicze,
• niewydolność nerek,
• zespól policystycznych jajników [5].

Warto wspomnieć, że od momentu pojawienia się pierwszych symptomów insulinooporności do zdiagnozowania cukrzycy mija od kilku do kilkunastu lat. Można wdrożyć proces zdrowienia i dzięki temu uchronić od cukrzycy. Insulinooporność nie musi prowadzić do cukrzycy. 

Insulinowrażliwość — jak ją przywrócić?

Najważniejsze, insulinooporność wykrywana wcześniej sprzyja przywróceniu insulinowrażliwości. Objawy notorycznego zmęczenia, po posiłkowa senność oraz nadwaga powinny skłonić do szukania przyczyny. Jeśli to oporność na insulinę, w pierwszej kolejności lekarz zaleci zmianę nawyków, które powinny przynieść redukcję masy ciała. Poza tym dobre efekty w przywracaniu wrażliwości komórek na insulinę przynosi

• zbilansowana dieta,
• ograniczenie spożycia tłuszczów nasyconych,
• ograniczenie spożycia węglowodanów prostych,
• aktywność fizyczna, preferowane spacery, gimnastyka.

Jak leczyć insulinooporność?

Redukcja masy ciała i zwiększenie ruchu są kluczowe. Wspomagająco podaje się leki Siofor, Metformax, Avamina, czyli preparaty Metforminy. Schorzenie nie jest ujęte Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10. Lek w tym przypadku nie podlega refundacji [5,6].

Wspierające działanie mają także niektóre suplementy diety i dodatki żywności. Należą do nich:

• witamina D,
• koenzym Q,
• magnez,
• ekstrakt z liści morwy białej,
• cynamonowiec,
• zielona herbata,
• kwasy omega-3 [4].

https://leki.pl/lek/siofor-500-850-1000/

https://leki.pl/lek/metformax-500-850-1000-sr-500-sr-750-sr-1000/

Czy tylko osoby otyłe cierpią na insulinooporność?

Po pierwsze warto wyjaśnić, że otyłość jedynie predysponuje do insulinooporności, nie jest jej przyczyną. Głównym winowajcą jest niezdrowy styl życia, na który składa się, przede wszystkim:

• nadmierna podaż kalorii,
• brak aktywności fizycznej,

czyli dostarczanie organizmowi więcej, niż może wykorzystać. Ponieważ na insulinooporność zapadają osoby z nadwagą, często słychać opinię, że tylko osoby z nadwagą cierpią na insulinooporność. Otyłość jest jedynie skutkiem niezdrowego stylu życia, który w konsekwencji wywołuje problemy z metabolizmem cukrów. Z czasem powstaje zaklęty krąg insulinooporności  (Rys.2), który trudno przerwać. 

Osoby szczupłe także borykają się z insulinoopornością. Defekt insuliny lub jej receptorów wywołują cukrzycę typu 1, która występuje najczęściej u dzieci. Czasami przewlekłe choroby lub niektóre leki także osłabiają odpowiedź komórek na insulinę [2].