Przyczyny gruźlicy

Prątki gruźlicy przenoszą się głównie drogą kropelkową — w związku z tym zakażenie następuje przez bliski kontakt z osobą chorą, która mocno kaszle i głośno odkrztusza [3].

Po drugiej wojnie światowej gruźlica była jedną z najczęstszych przyczyn śmierci w Polsce. Chorują na nią głównie mężczyźni — z jej powodu umiera ich w Europie trzy razy więcej niż kobiet. Dotyka najczęściej ludzi dorosłych. Spowodowane jest to faktem, że duży odsetek starszych osób w czasach, kiedy gruźlica była bardziej powszechnym zjawiskiem, zaraziło się prątkiem gruźlicy i zachorowania te są efektem reaktywacji wcześniejszego zakażenia. Stwarza to ogromny problem w walce z eliminacją choroby. Niestety, chorują również dzieci — najczęściej te do 5. roku życia [2].

Warto pamiętać, że każdego roku obchodzimy Światowy Dzień Gruźlicy. Przypada on na 24 marca. Data została wyznaczona przez WHO w rocznicę wyizolowania prątka gruźlicy przez Roberta Kocha w 1882.

Choroba ta jest jedną z częstszych chorób zakaźnych występujących na świecie. W Polsce dane o przypadkach gruźlicy gromadzi Krajowy Rejestr Zachorowań na Gruźlicę. Powstał w 1957 roku i od tego czasu prowadzi go Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie.

Inne czynniki sprzyjające rozwojowi choroby

-obniżona odporność,

-cukrzyca,

-niedożywienie,

-palenie papierosów.

Gruźlica a wirus HIV

Osłabienie układu immunologicznego (np. przy zakażeniu wirusem HIV) powoduje ogromną ilość utajonych infekcji szacowaną na ponad 2 miliardy przypadków. W związku z tym gruźlica charakteryzuje się wtedy dużo cięższym przebiegiem. Niestety co dziesiąty chory na tę chorobę jest zakażony wirusem HIV — z czego ponad 70% pacjentów to mieszkańcy Afryki. W 2016 roku z jej powodu zmarło ponad 1,2 miliona osób niezakażonych wirusem HIV oraz blisko 400 tysięcy zakażonych [5].

Walka z chorobą

Diagnozowanie gruźlicy z powodu bardzo mało charakterystycznych objawów jest utrudnione. Poza kaszlem, osłabieniem oraz gorączką z nocnymi potami choroba może objawiać się również spadkiem masy ciała.

Zasadniczą metodą leczenia tej choroby jest stosowanie antybiotyków oraz leków przeciwzapalnych. Jeżeli leczenie rozpocznie się we wczesnej fazie choroby i prowadzi się je z zaleceniami, w rezultacie w 90% może to doprowadzić do eliminacji choroby. 

Standardowa terapia farmakologiczna trwa około pół roku. W pierwszych dwóch tygodniach choremu podaje się co najmniej trzy odmiennie działające leki. Celem następnego etapu kuracji jest usunięcie pozostałej ilości bakterii.

Podstawowym wskazaniem do rozpoczęcia leczenia jest stwierdzenie prątków w pobranym od chorego materiale biologicznym. Niestety, ze względu na bardzo trudne różnicowanie i czas oczekiwania na wyniki badań laboratoryjnych i histopatologicznych, często konieczne jest rozpoczęcie leczenia empirycznego tylko na podstawie RTG klatki piersiowej.

Z pewnością poważnym problemem walki z tą chorobą jest rozwój oporności przeciw lekom przeciwgruźliczym. Zjawisku temu istotnie sprzyja nieprzestrzeganie przez pacjentów zaleceń dotyczących przyjmowania leków [4].

Zapobieganie chorobie

W wyjątkowych sytuacjach, np. przy kontakcie zdrowej osoby z chorą, lekarz może zdecydować się na zapobiegawcze podanie jednego leku (najczęściej izoniazydu). Ma to na celu zminimalizowanie ryzyka zakażenia gruźlicą [1].

W Polsce od wielu lat na rynku dostępna jest szczepionka przeciwko gruźlicy (czytaj także: Obowiązkowe szczepienia w Polsce). Obowiązkowemu, jednorazowemu szczepieniu poddany zostaje noworodek w swojej pierwszej dobie życia [1,3].

Podsumowanie

Bez wątpienia, w wyniku postępującej terapii farmakologicznej w ostatnich 50 latach gruźlica z choroby bardzo powszechnej stała się chorobą rzadką, jednak niestety wciąż obecną. W Polsce w 2018 i 2019 roku stwierdzono łącznie ponad 10 000 nowych przypadków [1].