Budowa ucha

W anatomicznej budowie ucha można wyróżnić trzy podstawowe części: ucho zewnętrzne, ucho środkowe oraz ucho wewnętrzne. Najbardziej zewnętrzny fragment tego narządu składa się z małżowiny usznej odpowiadającej za prawidłowe zbieranie fal dźwiękowych. Stamtąd fale kierowane są do przewodu słuchowego zewnętrznego i powierzchni zewnętrznej błony bębenkowej.

Dodatkowo ludzkie ucho składa się z przestrzeni wypełnionej powietrzem, która znana jest pod nazwą — ucho środkowe. Do podstawowych zadań tej części narządu należy mechaniczne wzmocnienie fal dźwiękowych i doprowadzenie ich do ucha wewnętrznego.

Ostatnim, a zarazem najbardziej skomplikowanym odcinkiem narządu słuchu jest ucho wewnętrzne. Gromadzi struktury odpowiedzialne za ostateczne wzmocnienie docierających do nich informacji oraz przekształcenie ich na impuls nerwowy, który odprowadzany jest do odpowiednich ośrodków w układzie nerwowym. Ponadto w tej części narządu słuchu znajdują się elementy odpowiedzialne za równowagę, reagujące na zmiany położenia ciała (kanały półkoliste, woreczek, łagiewka) [1,2].

Niebezpieczne nawyki, które mogą uszkodzić słuch

Częste czyszczenie uszu za pomocą patyczków kosmetycznych

Woskowina uszna jest ważnym elementem mechanizmu obronnego, który chroni wewnętrzne części narządu przed przedostawaniem się bakterii i brudu. Dodatkowo ta cienka powłoka powleka delikatny przewód słuchowy zewnętrzny i chroni go przed uszkodzeniami mechanicznymi.

Coraz częściej mówi się o niekorzystnym wpływie czyszczenia uszu patyczkami na ogólny stan zdrowia tego narządu. Nieumiejętne, zbyt głębokie manewrowanie tym przedmiotem jest jedną z najczęstszych przyczyn prowadzących do urazu narządu zmysłu. Warto podkreślić, że istnieją naturalne mechanizmy, które pozwalają na usunięcie zalegającej, i niepotrzebnej już woskowiny. Do nich zaliczamy m.in.: ruchy szczęką, czy specyficzną aktywność włosków i skóry wewnątrz ucha.

Nieprawidłowe czyszczenie uszu może doprowadzić do urazu mechanicznego. Może również przyczynić się do ubijania kolejnych warstw woskowiny i formowania czopów woskowych [3]. Do objawów, które mogą sugerować nadmiar zalegającej woskowiny bądź zablokowanie światła przewodu słuchowego przez woskowinę zaliczyć można m.in.: ból i swędzenie, uczucie wypełnienia ucha, dzwonienie w uszach, utrata bądź osłabienie słuchu, a także obecność nieprzyjemnego zapachu, czy wydzieliny [4].

Głośne słuchanie muzyki

Muzyka jest nieodłącznym elementem życia wielu z nas. Ciężko jest sobie wyobrazić trening, podróż w komunikacji miejskiej czy spacer w pojedynkę bez korzystania ze słuchawek. Podczas tej formy odpoczynku należy zwrócić szczególną uwagę na dostosowanie poziomu głośności muzyki w słuchawkach. Zgodnie z danymi zgromadzonymi w opublikowanym przez WHO w dokumencie „Make Listening Safe” każdorazowa ekspozycja na głośne dźwięki prowadzi do „zmęczenia” komórek czuciowych ucha. Może to doprowadzić do wystąpienia szumów usznych lub tymczasowej utraty słuchu. Doświadczane wtedy uczucie jest podobne do nadmiernego „wyciszenia” towarzyszącego osobom, które wychodzą z głośnego pomieszczenia np. po koncercie. W wielu wypadkach, po odpoczynku w ciszy słuch całkowicie powraca. Należy jednak pamiętać, że długotrwałe przebywanie w hałasie o natężeniu powyżej 85 dB może powodować sukcesywny ubytek słuchu, a nawet całkowitą głuchotę [5]. 

Częste korzystanie z zatyczek do uszu

„Stopery” są jednym z najbardziej rozpowszechnionych przyrządów, stosowanych do tłumienia głośnych i uciążliwych dźwięków pochodzących z otoczenia. Wbrew powszechnej opinii częste korzystanie z zatyczek do uszu wcale nie musi mieć negatywnego wpływu na kondycje tego narządu. Można z nich bez obaw regularnie korzystać pod warunkiem, że w odpowiedni sposób pielęgnuje się uszy oraz zapobiega zbieraniu, ubijaniu woskowiny, która może doprowadzić do wystąpienia stanów zapalnych [6]. Należy jednak pamiętać, że jeśli podczas aplikowania zatyczek do uszu odczuwany jest dyskomfort i widoczny woskowinowy nalot na końcówce stopera lub odczuwane są mocne uciski w uchu, nie zaleca się stosować tej metody tłumienia dźwięków [7].

Bagatelizowanie niepokojących objawów

Powikłania niewyleczonych infekcji mogą prowadzić do uszkodzenia lub utraty słuchu. Warto regularnie kontrolować ogólny stan zdrowia oraz w przypadku zauważenia jakichkolwiek nieprawidłowości konsultować się z lekarzem specjalistą. Utrata bądź uszkodzenie słuchu mogą być powikłaniem m.in. grypy lub odry. Sumienne stosowanie się do wytycznych lekarza lub farmaceuty w przebiegu tych chorób znacznie zmniejsza ryzyko wystąpienia powikłań [8].

Poradnik prawidłowej higieny uszu

Prawidłowa higiena uszu to bardzo ważny element profilaktyki chorób tego narządu. Poniżej przedstawiamy kilka zaleceń, które pomogą uchronić się przed tego typu dolegliwościami. 

1. Używaj bawełnianych patyczków kosmetycznych tylko do czyszczenia małżowiny usznej.
2. Nadmiar woskowiny z przewodu słuchowego usuwaj 1-2 razy w tygodniu, za pomocą specjalistycznych preparatów dostępnych w aptece (m.in. Vaxol, Fonix Higiena Uszu, AkuStone), parafiny, lub roztworu wody utlenionej.
3. Po wizycie na basenie, kąpieli w morzu czy jeziorze pamiętaj, by zadbać o usunięcie wody, która mogła dostać się do kanału słuchowego. Wilgotne środowisko stwarza idealne warunki do rozwoju infekcji bakteryjnych i stanów zapalnych.
4. Nie bagatelizuj objawów sugerujących uszkodzenie słuchu. Są to m.in.: bóle głowy, osłabienie słuchu, zaburzenia równowagi, pojawienie się szumów usznych czy obecność wydzieliny.
5. Dbaj o to, by do wnętrza ucha nie dostały się żadne ciała obce, które mogłyby zaczopować przewód słuchowy.

Grupy leków, które mogą doprowadzić do uszkodzenia słuchu

Leki ototoksyczne to ogólna nazwa preparatów, które po podaniu miejscowym lub ogólnoustrojowym mogą wywierać niekorzystny wpływ na działanie narządu słuchu. Do tej grupy preparatów zaliczyć można m.in.:

• antybiotyki aminoglikozydowe, np.: gentamycyna (Gentamycin WZF 0,3%, Gentamycin Krka), tobramycyna (Tobrex, Tobrexan), amikacyna (Biodacyna);
• antybiotyki makrolidowe, np.: laktobionian erytromycyny (czytaj także: Antybiotyki makrolidowe — czym są i jak działają?);
• cytostatyki, np.: cisplatyna (Cisplatin-Ebewe, Cisplatinum Accord), oksaliplatyna (Oxaliplatin Kabi, Oxaliplatinum Accord);
• diuretyki pętlowe, np.: furosemid (Furosemidum Polfarmex, Furosemidum Polpharma), kwas etakrynowy (Uregyt);
• niesterydowe leki przeciwzapalne, np.: pochodne kwasu acetylosalicylowego (Aspirin, Acard), indometacyna (Metindol retard, Indocollyre 0,1%);
• leki przeciwmalaryczne, np.: chinina (Chininum Hydrochloricum) i pochodne.

Decyzję o zastosowaniu któregoś z wymienionych leków podejmuje lekarz. Wcześniejsza dokładna ocena stanu zdrowia pacjenta pozwala na dokonanie analizy potencjalnych korzyści i zagrożeń wynikających z terapii. Odradza się przyjmowanie więcej niż jednego leku o działaniu ototoksycznym jednocześnie.

Podczas wizyty u lekarza konieczne jest poinformowanie go o wszystkich przyjmowanych na stałe preparatach, pozwoli to uniknąć przepisywania leków wchodzących ze sobą w interakcje [9].

Światowy Dzień Słuchu

Światowy Dzień Słuchu to cykliczne wydarzenie obchodzone 3 marca, zapoczątkowane przez Światową Organizację Zdrowia (WHO). Głównym jego celem jest podniesienie globalnej świadomości na temat zapobiegania utracie słuchu i promocja profilaktyki słuchu. Tegorocznym hasłem wydarzenia jest „Hearing care for ALL! Screen. Rehabilitate. Communicate” (ang. Ochrona słuchu dla WSZYSTKICH.  Diagnoza. Rehabilitacja. Komunikacja).

W celu uzyskania dodatkowych informacji zachęcamy do skorzystania z oficjalnej, internetowej strony wydarzenia, na której dostępna jest mapa zawierająca odnośniki do imprez towarzyszących obchodom Światowego Dnia Słuchu 2021 [10].