Zatrucie pokarmowe – gorączka, nudności i inne objawy

Do najczęstszych objawów zatrucia pokarmowego należą:

• nudności i wymioty;
• biegunka;
• bóle brzucha;
• gorączka.

Większość zatruć trwa zazwyczaj 1-3 dni. Jednak niektóre, w szczególności zatrucia bakteryjne mogą trwać znacznie dłużej [2].

Jakie są najczęstsze przyczyny zatrucia pokarmowego?

Zatrucia pokarmowe często wynikają z nieprzestrzegania podstawowych zasad higieny. Najczęściej powodem jest niemycie rąk przed przygotowaniem posiłków, albo zanieczyszczenie produktów spożywczych i ich niewłaściwa obróbka. Do zakażenia żywności może również dojść podczas:

• używania wody złej jakości (skażonej mikrobiologiczne);
• nieodpowiednich warunków transportu i przechowywania produktów spożywczych;
• obecności w pomieszczeniach z żywnością gryzoni, karaluchów lub much;
• zatrudniania w gastronomii ludzi chorych bądź nosicieli bakterii [3].

Czynniki powodujące zatrucia pokarmowe

Bakterie

Mogą być bezpośrednią przyczyną zatruć lub wytwarzać toksyny, które wywołują zatrucia.

• Salmonella

  — nośnikiem tych bakterii są produkty spożywcze pochodzenia zwierzęcego: mięso, jaja (szczególnie jaja kacze); przenoszone są najczęściej przez nosicieli, którzy nie przestrzegają podstawowych zasad higieny. Pierwsze objawy zakażenia występują zazwyczaj po 12-24 godzinach od przyjęcia podejrzanego produktu i są typowe dla zatrucia pokarmowego (biegunka, wymioty gorączka, bóle brzucha). Pałeczki Salmonelli giną podczas gotowania w temperaturze 100℃ w czasie poniżej 1 minuty. 

• Campylobacter

  — powodują tzw. kampylobakteriozę, objawiającą się ostrą biegunką i bardzo silnymi bólami brzucha — czasem o nasileniu porównywalnym z bólami w zapaleniu wyrostka robaczkowego. Do zakażenia może dojść w wyniku spożycia produktów mięsnych. Najczęściej dotyczy to surowego mięsa drobiowego lub czerwonego, ale także niepasteryzowanego mleka. Bakterie z rodzaju Campylobacter to także częsty powód tzw. biegunki podróżnych. Objawy zazwyczaj pojawiają się po 2-4 dniach od spożycia żywności.

• Enterotoksyna gronkowcowa

  — występuje w mięsie drobiowym oraz czerwonym, a także w produktach garmażeryjnych, ciastkach i sałatkach. Źródłem zakażenia jest chory człowiek (np. ze zmianami ropnymi na skórze wywołanymi przez gronkowca), zdrowy nosiciel tej bakterii lub zwierzęta. Charakterystyczny dla zatrucia enterotoksyną gronkowca jest krótki okres inkubacji — pierwsze objawy mogą pojawić się już po 30 minutach od spożycia skażonej żywności. Zazwyczaj są to silne wymioty, bóle brzucha, biegunka oraz gorączka.

• Toksyna botulinowa (jad kiełbasiany)

   — neurotoksyna produkowana przez bakterie z rodzaju Clostridium. Należy do najsilniejszych trucizn pochodzenia bakteryjnego — powodujących tzw. botulizm. Do zakażenia najczęściej dochodzi w wyniki spożycia konserw mięsnych lub warzywnych, szczególnie tych produkowanych w domu. Toksyna powoduje porażenie mięśni oddechowych, dlatego wśród objawów występują m.in. trudności w oddychaniu. Innymi objawami są: podwójne widzenie, utrudnienie połykania, wymioty, biegunka i osłabienie. Pojawiają się po 12-36 godzinach od spożycia toksyny.

Zatrucie jadem kiełbasianym stanowi zagrożenie życia dla chorego, dlatego w tym przypadku należy zgłosić się do lekarza w trybie pilnym. Leczenie polega na podaniu antytoksyny botulinowej. Dosyć często istnieje konieczność wspomagania oddychania.

Puszki konserw zawierające jad kiełbasiany posiadają zazwyczaj wypukłe wieczko, tzw. bombaż. Nigdy nie należy spożywać żywności z takiej puszki [1],[3].

Wirusy

• Rotawirusy

  — wirusy te przenoszą się przez bezpośredni kontakt z osobą zakażoną lub z przedmiotami, na których występują (np. zabawki, klamki). Zakażenie rotawirusami jest szczególnie niebezpieczne dla małych dzieci — do 3 roku życia. Powodują ostrą biegunkę i wymioty, które często u pacjentów pediatrycznych prowadzą do odwodnienia, co jest częstą przyczyną ich hospitalizacji. W styczniu 2021 roku, szczepienie przeciwko rotawirusom dołączyło do obowiązkowych i bezpłatnych szczepień w Polsce.

• Norowirusy

  — zakażenia są bardzo powszechne na całym świecie. Dochodzi do nich podczas kontaktu z osobą chorą lub zakażoną bez widocznych objawów.  Przenoszą się także przez skażoną żywność i przedmioty użytku codziennego, na których mogą występować. Najczęściej można je spotkać w owocach morza — małże, ostrygi, ale także na owocach i warzywach (np. maliny, sałata). Objawy (ból brzucha, wymioty, biegunka) pojawiają się średnio po 2 dniach od kontaktu z wirusem. 

Zatrucia rotawirusami lub norowirusami powszechnie nazywa się tzw. grypą żołądkową (nie ma to jednak żadnego związku z wirusem grypy).

• Wirus zapalenia wątroby typu A (HAV)

  —  powoduje wirusowe zapalenie wątroby typu A (tzw. żółtaczkę pokarmową). Do zakażenia dochodzi drogą fekalno-oralną (zjedzenie zanieczyszczonych produktów spożywczych, np.: owoców morza, warzyw, owoców, czy picie nieprzegotowanej wody). W porównaniu do poprzednich wirusów okres wylęgania się jest dosyć długi i wynosi 2-6 tygodni. Główne objawy to osłabienie, gorączka, niechęć do jedzenia, nudności, wymioty oraz biegunka. Dostępna jest szczepionka przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu A (Avaxim, Havrix). Zaleca się ją szczególnie osobom podróżującym [2],[5].

Grzyby

Zatrucia grzybami, a dokładniej ich toksynami występują szczególnie w sezonie jesiennym. Najniebezpieczniejsze jest zatrucie muchomorem sromotnikowym. Zawiera on 3 grupy toksyn: amatoksyny, falloidyny i fallolizyny. Początkowo występują objawy charakterystyczne dla zatrucia pokarmowego: biegunka, wymioty, gorączka, co jest spowodowane działaniem fallotoksyny. Po tym okresie następuje utajenie, po którym rozwija się niewydolność wielonarządowa. 

Zaburzenia żołądkowo-jelitowe mogą wystąpić także po zjedzeniu grzybów jadalnych, jeśli nie zostały one odpowiednio przygotowane [4].

Jakie leki brać na zatrucie pokarmowe?

Należy pamiętać, że niektóre zatrucia mogą być niebezpieczne dla zdrowia, a nawet życia. W tych przypadkach o leczeniu powinien zadecydować lekarz. Przy podejrzeniu zatrucia jadem kiełbasianym, czy muchomorem sromotnikowym należy niezwłocznie skontaktować się ze specjalistą. Tak samo w przypadku zatruć u małych dzieci — odwodnienie spowodowane zatruciem może wymagać hospitalizacji.

Jednak w większości przypadków zatrucia ustępują po kilku dniach samoistnie, a leczenie polega na łagodzeniu objawów towarzyszących.

1. Nawodnienie i elektrolity — to bardzo ważne, aby stale uzupełniać płyny i elektrolity, które traci się z wymiotami i biegunką podczas zatrucia. Najlepiej pić wodę mineralną małymi porcjami (ok. 3 litrów/dobę). Produkty z elektrolitami dostępne w aptekach to np.: Litorsal, Orsalit, Oryal, Dicoflor elektrolity.
2. Preparaty pochłaniające szkodliwe substancje z przewodu pokarmowego — np.: Węgiel aktywny, Smecta, Tasectan — posiadają silne właściwości adsorpcyjne, dzięki czemu wiąże bakterie, toksyny oraz gazy jelitowe. Preparaty działają także “osłaniająco” na błonę śluzową żołądka oraz jelit.
3. Probiotyki — podczas zatruć pokarmowych zostaje zaburzona flora bakteryjna w układzie pokarmowym. Dlatego warto stosować probiotyki, aby przywrócić jej prawidłowy skład (np. Lacidofil, Enterol, Multilac).
4. Leki przeciwgorączkowe — w przypadku zatruć przebiegających z wysoką gorączką, można zastosować preparaty przeciwgorączkowe (np.: Ibuprom, Apap). Pamiętajmy, że o gorączce mówimy, gdy temperatura mierzona pod pachą przekracza 38℃.
5. Leki zapierające — stosowane w objawowym leczeniu ostrych biegunek. Hamują perystaltykę jelit (np.: Laremid czy Stoperan). Ze względu na to, że leki te opóźniają usunięcie inwazyjnych patogenów z układu pokarmowego, coraz częściej odchodzi się od stosowania ich w zatruciach pokarmowych.
6. Nifuroksazyd — lek o działaniu przeciwbakteryjnym. Stosuje się go do leczenia ostrych biegunek o podłożu bakteryjnym (np. Nifuroksazyd Hasco) [2].