Odwieczny dylemat — suchy czy mokry?

Kaszel, ze względu na jego charakter można sklasyfikować na suchy oraz mokry. Prawidłowe rozpoznanie rodzaju kaszlu jest ważne i potrzebne, aby wdrożyć ewentualne leczenie. Może także pomóc w prawidłowej diagnozie choroby.

Kaszel suchy — bez odkrztuszania wydzieliny, męczący, często uniemożliwiający spokojny sen w nocy; może przyjmować, postać tzw. kaszlu szczekającego – występuje charakterystyczny odgłos przypominający szczekanie psa podczas kasłania (m.in. w przebiegu zapalenia krtani); do najczęstszych jego przyczyn należą:

• astma oraz choroby płuc, 
• infekcje wirusowe, 
• przyjmowanie leków na nadciśnienie z grupy Inhibitorów konwertazy angiotensyny (ACEI), np. preparaty Prenessa, Prestarium, Accupro, Polpril, Lisiprol,
• zaburzenia psychiczne.

Kaszel mokry (produktywny) — kasłanie powoduje odkrztuszanie wydzieliny (flegmy), która może mieć różny charakter (np. ropna, gęsta, grudkowata), co dla lekarza może być wskazówką podczas poszukiwania przyczyny kaszlu; najczęściej jego powody to:

• zapalenie zatok, oskrzeli, płuc,
• zaburzenia połykania,
• przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP), 
• rozstrzenie oskrzeli,
• astma.

Kaszel można rozróżnić także ze względu na czas jego trwania:

Ostry — trwa krócej niż 3 tygodnie; zazwyczaj występuje podczas różnego rodzaju infekcji, np. podczas wirusowego zakażenia górnych dróg oddechowych.

Przewlekły — trwa dłużej niż 8 tygodni; jego przyczyn może bardzo wiele  np. alergiczny nieżyt nosa, astma, refluks żołądkowy, przyjmowanie ACEI, a nawet nowotwory [1].

Czy kaszel może być niebezpieczny? Kiedy powinien zaniepokoić?

Jeśli oprócz kaszlu, występuje uczucie duszności, znaczne osłabienie, odkrztuszanie krwistej wydzieliny, spadek masy ciała oraz chrypka – należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem pierwszego kontaktu. 

Niekiedy kaszel wymaga natychmiastowej interwencji i wezwania pogotowia ratunkowego. Do takich przypadków należą:

• odruchowy kaszel wywołany przez zachłyśnięcie się ciałem obcym, jeśli mimo prób nie udaje się go pozbyć,
• kaszel prowadzący do utraty przytomności,
• ciężki napad astmy, 
• kaszel, któremu towarzyszy odkrztuszanie różowej i pienistej plwociny, sinica warg oraz skóry [2].

Jak leczyć ?

Warto jeszcze raz podkreślić, że kaszel, może być jedynie objawem choroby, dlatego przed przystąpieniem do jego objawowego leczenia, należy wykluczyć konieczność leczenia przyczynowego, czyli schorzenia, które go wywołuje.

Kaszel suchy — leczenie

W tym przypadku stosuje się leki hamujące odruch kaszlu. Nie powinno się jednak stosować ich rutynowo i przewlekle, pamiętając o tym, że kaszel jest odruchem korzystnym. Leki przeciwkaszlowe, należy przyjmować w uzasadnionych przypadkach bardzo męczącego i silnego kaszlu, który powoduje kłopoty ze snem i wycieńczenie. Do najczęściej stosowanych leków przeciwkaszlowych należą:

• Kodeina — jest pochodną morfiny; oprócz działania przeciwkaszlowego, wykazuje także działanie przeciwbólowe. Kodeinę można znaleźć przykładowo w preparacie Thiocodin. 

Kodeina wykazuje silny potencjał uzależniający. Dzięki łatwej dostępności preparatów zawierających kodeinę (można je kupić bez recepty), stała się popularną używką. Osoby uzależnione najczęściej sięgają po ten środek, aby wywołać u siebie uczucie euforii oraz zminimalizować stres i lęk. Uzależnia zarówno psychicznie jak i fizycznie.

• Dekstrometorfan — również jest pochodną morfiny, działa na poziomie rdzenia przedłużonego np. lek Acodin, Tussi Drill. 
• Butamirat — w porównaniu do kodeiny i dekstrometorfanu jest to lek nieopioidowy, także hamuje odruch kaszlu na poziomie rdzenia przedłużonego  np. syrop Supremin, Sinecod.
• Lewodropropizyna — lek przeciwkaszlowy o dodatkowym działaniu rozkurczowym na oskrzela. Mechanizm jego działania to głównie hamownie włókien C (są to włókna nerwowe odpowiedzialne za kaszel). Jest skuteczny w suchym kaszlu różnego pochodzenia – m.in. towarzyszącemu zakażeniom górnych dróg oddechowych, np. syrop Levopront.
• Leki roślinne powlekające śluzówkę gardła — leki na bazie śluzowych surowców roślinnych: prawoślaz, dziewanna, porost islandzki (np. Syrop prawoślazowy, Syrop z dziewanny, Isla); powlekając i osłaniając błony śluzowe górnych dróg oddechowych, zmniejszają podrażnienia wywołane infekcją, minimalizując także suchy kaszel [2], [3].

Kaszel mokry — leczenie

Postępowanie w przypadku kaszlu produktywnego, polega na ułatwianiu usuwania zalegającej wydzieliny z dróg oddechowych. Zgromadzona wydzielina, może być gęsta i lepka, dlatego konieczne może być jej rozrzedzenie. W tym celu stosuje się leki rozrzedzające zalegającą wydzielinę:

• Leki mukolityczne — upłynniają gęsty śluz i zmniejszają jego lepkość – do najważniejszych w tej grupie należą: acetylocysteina (np. ACC), karbocysteina (np. Pecto Drill), erdosteina (np. Erdomed, Erdomed Muko), ambroksol (np. Mucosolvan), bromheksyna (np. Flegamina, Flegatussin).
• Leki sekretolityczne — zwiększają ilość wydzielanego śluzu i powodują jego upłynnienie – przykładowo gwajafenezyna (syrop Guajazyl).
• Leki roślinne syrop tymiankowy złożony, syrop z bluszczu np. Hederasal.
• Drenaż ułożeniowy oraz oklepywanie — układanie chorego w takiej pozycji, aby wydzielina z drzewa oskrzelowego mogła swobodnie spływać i być usuwana w wyniku siły grawitacji; oklepywanie – kilkuminutowe oklepywanie pomaga w odrywaniu się wydzieliny od ścian oskrzeli; w przerwach, pacjent powinien odkrztuszać zalegającą flegmę.
• Inhalacje parowe — najprościej wykonać w domu inhalację parową, zagotowując w dużym garnku wodę; do parującej wody należy wlać kilka kropli olejku eterycznego – w przypadku kaszlu mokrego, dobrze sprawdzi się np. olejek sosnowy lub eukaliptusowy.
• Nebulizacje — do wykonania nebulizacji niezbędne jest posiadanie nebulizatora;  wspomagająco w leczeniu kaszlu można stosować nebulizacje z soli fizjologicznej, które powodują nawilżenie dróg oddechowych;  dodatkowo pomagają w rozrzedzeniu zalegającej wydzieliny, zmniejszając jej lepkość i gęstość (np. Nebu-Dose Isotonic, Gilbert Natrium Chloratum 0,9%) [2], [3], [4].

Podczas stosowania leków rozrzedzających zalegającą wydzielinę niezwykle istotne jest zapewnienie odpowiedniego nawodnienie (zaleca się pić min 2 litry wody na dobę). Spowoduje to zmniejszenie gęstości flegmy i ułatwi jej odkrztuszanie.

Warto zadbać także o odpowiednie nawilżenie i oczyszczenie powietrza  w pomieszczeniach, w których się przebywa (stosowanie nawilżaczy i oczyszczaczy powietrza). Suche i zanieczyszczone powietrze może być także jedną z przyczyn kaszlu i wzrostu jego intensywności (czytaj także: https://leki.pl/poradnik/10-sposobow-na-wzmocnienie-odpornosci/