Zawał mózgu

Zawał mózgu (udar niedokrwienny mózgu) to grupa stanów patologicznych charakteryzujących się nagłą utratą funkcji neurologicznych spowodowaną niedokrwieniem mózgu, które wynika ze zwężenia tętnic mózgowych. Objawy zawału mózgu są zależne od lokalizacji ogniska uszkodzenia mózgu. Jeśli niedokrwienie występuje w korze ruchowej mózgu to objawem jest przeciwstronny niedowład, gdy uszkodzenie obejmuje korę czuciową mózgu to występują przeciwstronne zaburzenie czucia, a jeśli wzrokową – zaburzenia widzenia.

Przyczyny udaru niedokrwiennego w dużym stopniu związane są ze stylem życia, jaki prowadzimy – są to tak zwane modyfikowalne czynniki ryzyka.
Do czynników modyfikowalnych zalicza się:
– nadciśnienie tętnicze,
– cukrzycę,
– choroby serca,
– otyłość,
– palenie papierosów,
– nadużywanie alkoholu,
– dnę moczanową,
– przyjmowanie kokainy i amfetaminy,
– zaburzenia krzepnięcia krwi,
– zespół bezdechu sennego,
– antykoncepcję hormonalną i ciążę.

Do niemodyfikowalnych czynników ryzyka zalicza się:
– wiek,
– rasę,
– przebycie TIA,
– występowanie udarów w rodzinie i predyspozycje genetyczne.

Za najczęstsze objawy udaru mózgu uznaje się:
– zaburzenia widzenia – u chorych może wystąpić podwójne widzenie lub znacznie ograniczone pole widzenia, a nawet całkowita utrata widzenia; zwykle te zmiany występują w jednym oku;
– problemy z równowagą i koordynacją ruchów, które sprawiają że chory potyka się, porusza się w dziwny sposób, ma kłopoty w ubieraniu się oraz upuszcza różne przedmioty;
– osłabienie mięśni twarzy, przejawiające się np. przez opadanie kącika ust;
– niedowład kończyny dolnej lub górnej, albo obu jednocześnie (po jednej stronie ciała); pacjenci często skarżą się na problemy z poruszaniem ręką lub nogą, zdarza się, że nie są oni w stanie wykonać najprostszego ruchu; temu osłabieniu często towarzyszy uczucie zdrętwienia połowy ciała lub jakiegoś konkretnego obszaru ciała;
– bardzo silny ból głowy, pojawiający się nagle i niespodziewanie (dotyczy to szczególnie pacjentów z krwotokiem podpajęczynówkowym),
– niedowład mięśni języka i gardła powodujący trudności w mówieniu oraz połykaniu pokarmów; pacjent podczas jedzenia może się zakrztusić, może wystąpić też dyzartria – zaburzenia artykulacji, które uniemożliwia zrozumienie mowy;
– utrata przytomności – rozległy udar sprawia, że pacjent jest bardzo senny, a jego mowa jest nielogiczna; chory nie wie co się z nim dzieje lub całkiem traci przytomność.

Udary mózgu diagnozuje się w oparciu o występujące u pacjenta objawy oraz o wyniki badania obrazowego: tomografii komputerowej (TK) lub rezonansu magnetycznego. Tomografia komputerowa głowy pozwala na rozróżnienie, z jakim rodzajem udaru mamy do czynienia – niedokrwiennym czy krwotocznym. To istotna informacja, która wpływa na wybór odpowiedniego sposobu leczenia. Obrazowanie takie pomaga też ocenić, czy u pacjenta pojawił się obrzęk mózgu lub inne niebezpieczne zmiany, które wymagają specjalnego traktowania.

Na początku leczenia, niezależnie od rodzaju udaru, konieczne jest pilne zabezpieczenie czynności życiowych chorego. W tym celu specjaliści decydują się przede wszystkim na podłączenie kroplówki, aby podawać leki i uzupełnić potrzebne płyny oraz substancje odżywcze. Często niezbędne okazuje się podanie choremu maski z tlenem lub podłączenie go do respiratora, który wspomaga jego oddychanie.

U pacjentów, u których od wystąpienia udaru (czyli od chwili pojawienia się pierwszych objawów) minęło mniej niż trzy godziny, często stosuje się tkankowy aktywator plazminogenu, który rozpuszcza skrzepy zatykające tętnicę. Jednak tego rodzaju metoda może upośledzać krzepliwość krwi i zwiększać ryzyko krwawienia. Lek ten stosuje się wyłącznie wtedy, gdy potwierdzony został udar niedokrwienny. Tkankowy aktywator plazminogenu nie może zostać zastosowany u pacjentów z udarem krwotocznym ani u tych, którzy niedawno byli operowani – mogłoby to bowiem spowodować krwotok z rany.

Profilaktyka udaru niedokrwiennego powinna opierać się na kontroli czynników ryzyka jego wystąpienia. W zapobieganiu udarom duże znaczenie ma prowadzenie zdrowego trybu życia. Aktywność fizyczna dostosowana do stanu organizmu, dbanie o odpowiednie nawodnienie, zdrowa dieta uboga w tłuszcze, redukcja masy ciała i wystrzeganie się nałogów w znacznym stopniu wpływają na ograniczenie ryzyka wystąpienia udaru.