Włośnica

Włośnica to zakażenie wywołane larwami nicieni z rodzaju Trichinella. Przenosi się na ludzi poprzez spożycie surowego lub niedogotowanego mięsa zarażonych zwierząt.

Do zarażenia włosieniem dochodzi wskutek spożycia mięsa świni domowej lub dzikiej, w którym obecne są larwy pasożyta, Po spożyciu zarażonego mięsa sok żołądkowy rozpuszcza otoczkę, a oswobodzona larwa włośnia przedostaje się do jelita cienkiego i tam wnika do kosmków błony śluzowej. Larwy przenikają do naczyń chłonnych i krwionośnych organizmu człowieka. Następnie z prądem krwi lub chłonki roznoszone są po całym jego ciele. Larwy najczęściej znajdują się w mięśniach przepony, ale również na języku, w mięśniach grzbietu czy międzyżebrowych. Osiedlające się larwy przekształcają się w wągry, których otoczka z czasem zaczyna wapnieć.

W zależności od intensywności inwazji zarażenie przebiega bezobjawowo, lekko, średnio ciężko lub ciężko. Pierwsze objawy włośnicy występują najczęściej w czasie między 1. a 4. tygodniem i zależą od fazy zakażenia:

1. W tak zwanej fazie jelitowej włośnicy, kiedy pasożyty bytują w świetle przewodu pokarmowego, objawy obejmują biegunkę, uczucie ogólnego osłabienia, bóle brzucha i wymioty. Najczęściej ustępują one w przeciągu tygodnia, ale mogą się także utrzymywać dłużej. Objawy jelitowe w przypadku niewielkiego zarażenia mogą mieć małe nasilenie lub nawet w ogóle nie wystąpić.
2. W fazie inwazyjnej włośnicy, która odpowiada migracji pasożytów naczyniami krwionośnymi i limfatycznymi do mięśni, objawy są częstsze i obejmują gorączkę, obrzęki powiek, zapalenie spojówek i zmiany skórne, wynikające zarówno z alergizacji na antygeny włośnia, jak i zapalenia małych naczyń, którymi pasożyt się przemieszcza.
Niekiedy może dojść do wystąpienia objawów ze strony układu oddechowego o typie zapalenia płuc. Może też wystąpić zapalenie mięśnia sercowego, najczęściej bez trwałych konsekwencji oraz zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym pod postacią zaburzeń świadomości i niedowładów.
3. W fazie mięśniowej włośnicy dominującymi objawami są spoczynkowe lub wysiłkowe bóle mięśni zlokalizowane głównie w kończynach. Dolegliwości ustępują zwykle po kilku tygodniach wraz ze zmniejszaniem się odczynu zapalnego wokół otorbiających się larw.
Objawy utrzymują się 3–4 tyg. (w ciężkich inwazjach nawet 2–3 mies.), następnie powoli ustępują, na ogół nie pozostawiając następstw. Zmęczenie, osłabienie lub biegunka mogą się utrzymywać kilka miesięcy.

Podstawą w diagnostyce włośnicy jest wywiad lekarski z pacjentem, w którym istotne są informacje od pacjenta na temat tego, jakie mięso oraz produkty zostały przez niego spożyte. Jeżeli pacjent posiada objawy mogące sugerować chorobę, zleca się badania dodatkowe. Wykonuje się między innymi:
– badania krwi — należy zwrócić uwagę na dużą aktywność enzymów mięśniowych oraz ilość granulocytów kwasochłonnych;
– badanie serologiczne — są podstawą metodą i polegają na wykonaniu -test ELISA, którego zadaniem jest wykrywaniem przeciwciał skierowanych przeciwko antygenom włośnia (najwcześniej wykrywane są przeciwciała IgM oraz IgA);
– badanie histopatologiczne mięśnia (biopsja mięśnia) – należy ją wykonywać po ok. dziesięciu dniach od zarażenia, ponieważ larwy muszą dotrzeć na miejsce;
– alergiczne testy skórne.

Celem leczenia w pierwszym tygodniu po spożyciu mięsa zawierającego cysty włośnia jest zapobieganie rozmnażaniu się pasożytów w jelitach, ich przedostawaniu do układu krążenia i mięśni. Stosuje się wtedy preparaty przeciwko robakom, takie jak albendazol lub mebendazol, a także parantel (u kobiet w ciąży). Leki te nie działają skutecznie poza światłem jelita, dlatego leczenie w fazie inwazyjnej ograniczone jest do stosowania zabiegów, które zmniejszają uszkodzenie tkanek – pacjentom zaleca się odpoczynek w łóżku, unikanie wysiłku, leki przeciwbólowe i przeciwzapalne. W niektórych przypadkach uzasadnione jest przejściowe zastosowanie glikokortykosteroidów, a także uzupełnianie niedoborów wody, elektrolitów i białka w razie potrzeby.

Zapobieganie zarażeniu włośniem krętym polega na:
– unikaniu jedzenia mięsa, które nie zostało wcześniej zbadane;
– pełnej likwidacji tuszek mięsnych, w których ujawniono larwy włośnia;
– unikaniu spożywania mięsa niedogotowanego i niedosmażonego;
– skutecznym eliminowaniu wszystkich ewentualnych źródeł zakażenia.