Toksoplazmoza

Toksoplazmoza to choroba pasożytnicza, którą można się zarazić przez spożycie lub przeniesienie na płód pierwotniaka Toxoplazmy gondii. Większość osób zarażonych tym pierwotniakiem nie choruje, jednak u niektórych może powodować poważne problemy zdrowotne. Należą do nich osoby o słabym układzie odpornościowym i dzieci, których matki zarażają się po raz pierwszy podczas ciąży. Problemy mogą obejmować uszkodzenia mózgu, oczu i innych narządów.

Do zarażenia człowieka najczęściej dochodzi drogą pokarmową poprzez:
– spożycie mięsa (surowego, niedopieczonego, niedogotowanego – tatar, „metka”, najczęściej wieprzowiny lub baraniny), zawierającego cysty Toxoplasma gondii;
– spożycie nieumytych owoców lub warzyw zanieczyszczonych kocimi odchodami;
– przypadkowe przeniesienie rękoma do ust oocyst (po kontakcie z zanieczyszczoną ziemią, piaskiem/żwirem z kociej kuwety) lub cyst (po kontakcie z surowym mięsem).

Możliwe jest także zarażenie przez łożysko (toksoplazmoza wrodzona) lub poprzez przetoczenie krwi czy przeszczepienie narządu od zarażonego dawcy. Chory nie zaraża kontaktujących się z nim osób.

Objawy toksoplazmozy zależą od drogi zarażenia (toksoplazmoza nabyta, toksoplazmoza wrodzona) i od stanu układu odpornościowego osoby zarażonej. W pozostałych przypadkach toksoplazmoza może przebiegać jako postać:
– węzłowa — powiększenie węzłów chłonnych, przede wszystkim okolicy szyi, czasami może też wystąpić gorączka, ogólne złe samopoczucie, bóle głowy czy mięśni;
– oczna — najczęściej pod postacią zapalenia siatkówki i naczyniówki oka, przebiega z okresami remisji i zaostrzenia, a efektem końcowym może być znaczne osłabienie ostrości wzroku;
– uogólniona — dotyczy głównie osób ze znacznym spadkiem odporności — obserwuje się zmiany w płucach, wątrobie czy mięśniu sercowym;
– mózgowa — efekt reaktywacji zakażenia u osób ze spadkiem odporności (np. w przebiegu AIDS) – przebiega pod postacią zapalenia mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych.

Rozpoznanie toksoplazmozy opiera się przede wszystkim na badaniach serologicznych, czyli oznaczenia miana przeciwciał w kierunku Toxoplasma gondii w klasie IgM, IgG i IgA. Przeciwciała IgM pojawiają się w przypadku świeżego zachorowania i po pewnym czasie znikają – ich obecność świadczy o aktywnej chorobie. Przeciwciała IgG pojawiają się jako efekt zarażenia i najczęściej ich obecność w surowicy krwi występuje do końca życia. Oprócz badań serologicznych w diagnozowaniu toksoplazmozy wykorzystuje się też:
– badania genetyczne (PCR), które pozwalają wykryć materiał genetyczny pasożyta w płynach: owodniowym, mózgowo-rdzeniowym, czy gałki ocznej;
– badania histopatologiczne próby biologiczne;
– badania obrazowe: USG, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny — pomocne w ocenie zmian patologicznych charakterystycznych dla toksoplazmozy

W leczeniu toksoplazmozy stosuje się następujące leki: pirymetaminę z sulfasalazyną, pirymetaminę z sulfadoksyną, kotrimoksazol, spiramycynę, klindamycynę, azytromycynę, atowakwon. W trakcie leczenia pirymetaminą z sulfasalazyną bądź sulfadoksyną powinno podawać się kwas folinowy, a także kontrolować morfologię krwi i aktywność enzymów wątrobowych.

Profilaktyka toksoplazmozy obejmuje unikanie spożywania mięsa surowego i półsurowego oraz niemytych owoców i warzyw. Po kontakcie z surowym mięsem należy dokładnie myć ręce, nóż i deskę do krojenia. Do pracy w ziemi, która może być zanieczyszczona kocimi odchodami (działki, ogródki) i sprzątania kocich kuwet należy zakładać rękawiczki, które przed zdjęciem należy opłukać wodą. Posiadanie kota nie stanowi bezpośredniego ryzyka, gdyż oocysty bezpośrednio po wydaleniu nie są zakaźne, codzienne usuwanie kocich odchodów z kuwety zapobiega dojrzewaniu oocyst. Unikanie zarażenia jest bardzo istotne w przypadku seronegatywnej (niezarażonej) kobiety ciężarnej. Badanie serologiczne w kierunku toksoplazmozy najlepiej wykonać przed planowaną ciążą. Jeśli wynik świadczy o starym zarażeniu, nie ma konieczności powtarzania badań w ciąży. Jeśli wynik jest ujemny, konieczne jest powtarzanie badań w ciąży (nawet co miesiąc) i właściwe postępowanie (leczenie, badanie ultrasonograficzne płodu, amniopunkcja) w przypadku serokonwersji (czyli jeszcze wynik badania na jakimś etapie ciąży okaże się być dodatni).