Szczelina odbytu

Szczelina odbytu jest drugą co do częstości występowania chorobą zapalną odbytu. Występuje u około 10% ludzi, którzy ukończyli 40. rok życia. Szczelina odbytu może także wystąpić w przebiegu innych chorób — nowotworu odbytu, nieswoistych chorób zapalnych jelit, białaczki, zakażenia wirusem HIV, kiły czy gruźlicy.

Wyróżniamy dwie postacie szczeliny odbytu:
1. Ostra — pojawia się nagle, zwykle po bolesnej defekacji. Najczęściej może zagoić się samoistnie w przeciągu kilku dni.
2. Przewlekła — postać, która nie może zagoić się w ciągu miesiąca.

Szczelina odbytu to rana w kanale odbytu, która pojawia się kiedy pęknie wewnętrzna warstwa odbytu. Powstaje najczęściej po oddaniu twardego stolca. Innym powodem powstawania szczeliny odbytu może być luźny, biegunkowy stolec. Dochodzi wtedy do podrażnienia chemicznego przez soki trawienne, które zbyt szybko dostają się w okolicę odbytu i drażnią miejsce, które staje się podatne na uraz czyli na pęknięcia od strony wewnętrznej.

Wśród pozostałych czynników ryzyka szczeliny odbytu wyróżniamy:
– uprawianie często seksu analnego;
– długotrwałe zaparcia;
– wydalanie twardego i zbitego stolca;
– długotrwały poród z nacięciem krocza lub pęknięciem śluzówek , w trakcie którego rodzi się dziecko o dużej masie urodzeniowej – lekarz/położna musi użyć wówczas przyrządów pomocniczych;
– zakażenie gruczołów odbytowych;
– wrzody jelita;
– choroba Leśniowskiego-Crohna.

Szczelina odbytu charakteryzuje się powstaniem ranki, która objawia się bólem i krwawieniem przy defekacji (oddawaniu stolca). Ból jest odczuwany najczęściej w momencie przechodzenia stolca przez odbyt i kilka minut po jego oddaniu, po czym zazwyczaj ustępuje samoistnie. Zdarzają się przypadki, gdy ból może się utrzymywać znacznie dłużej utrudniając normalne funkcjonowanie. Może mieć charakter ostry lub piekący, może być silny lub dyskretny. Może mu towarzyszyć świąd, pieczenie lub uczucie dyskomfortu w okolicy odbytu i krocza.
Drugim objawem związanym z powstaniem szczeliny odbytu jest krwawienie. Prawie zawsze występuje w trakcie oddawania stolca. Najczęściej krew widoczna jest na papierze podczas podcierania lub jako plama na stolcu. Czasem krwawienie jest większe, trwa nieco dłużej niż moment defekacji i ślady są widoczne na bieliźnie. Może pojawić się również wilgotna wydzielina na brzegu odbytu. Trzecim objawem szczeliny odbytu jest uczucie silnego parcia na stolec.

Metody diagnostyczne:
– badania endoskopowe (lekarz ogląda „od środka” przewód pokarmowy). Zaliczamy do nich: anoskopię, rektoskopię, sigmoidoskopię lub kolonoskopię. Czasami zleca się badanie USG podbrzusza lub badania biochemiczne krwi.
– anoskopia polega na oglądaniu odbytu i fragmentu odbytnicy leżącej ponad nim ( 8-15 cm).
– rektoskopia polega na oglądaniu końcowego odcinka jelita grubego przy pomocy wziernika (20-30 cm),
– sigmoidoskopia to giętki wziernik (do 60 cm) wprowadzany do odbytu, odbytnicy i końcowej części esicy w celu oceny ich stanu.
– kolonoskopia polega na badaniu całego jelita grubego i wszystkich jego części: odbytnicy, esicy, zstępnicy, poprzecznicy, wstępnicy i kątnicy – za pomocą giętkiego wziernika (do 130 cm). Podczas ich wykonywania istnieje możliwość pobrania wycinka z chorego miejsca, usunięcia zmiany np. polipa.

Na początku w leczeniu stosuje się tzw. metody zachowawcze – modyfikacja diety, środki ułatwiające wypróżnienia, ciepłe nasiadówki i miejscowo stosowane środki łagodzące. Lekarz może także przepisać specjalne maści zawierające środki zmniejszające napięcie zwieraczy odbytu (nitrogliceryna, diltiazem). W bardziej zaawansowanych szczelinach odbytu konieczne może być podawanie zastrzyków botuliny w zwieracz odbytu. W przypadkach niereagujących na żadne inne leczenie wykonuje się zabieg chirurgiczny – wycięcie szczeliny odbytu lub tzw. boczne nacięcie zwieracza.

Aby uniknąć nadmiernego rozciągania i potencjalnego uszkodzenia błony śluzowej należy dbać o regularne wypróżnienia z unikaniem nadmiernego parcia.