Przełom tarczycowy

Przełom tarczycowy to nagły stan zagrażający życiu, którego dokładny patomechanizm nie jest znany. Związany jest z nadmiarem hormonów tarczycy. Powstaje wskutek zaburzenia homeostazy organizmu w ciężkiej nadczynności tarczycy.

Przełom tarczycowy zwykle pojawia się u osób zmagających się z nadczynnością tarczycy, które nagle odstawiły leki hamujące produkcję hormonów tarczycy (tyreostatyki) lub są leczone niewłaściwie. Przełom tarczycowy może rozwinąć się także w wyniku zaostrzenia objawów nadczynności tarczycy w przebiegu choroby Gravesa-Basedowa, jak i w przypadku wola guzowatego nadczynnego. U osób zdrowych przełom tarczycowy może wskazywać na nierozpoznaną nadczynność tarczycy.

U osób z rozpoznaną nadczynnością tarczycy czynnikami, które zwiększają ryzyko pojawienia się przełomu tarczycowego, są:
– zakażenie bakteryjne lub wirusowe,
– uraz,
– ciężkie oparzenie,
– hipoglikemia,
– cukrzycowa kwasica ketonowa,
– zabieg chirurgiczny (w szczególności operacja tarczycy w okresie nadczynności gruczołu),
– przedawkowanie hormonów tarczycy,
– zastosowanie preparatów cieniujących lub leków zawierających jod,
– zator tętnicy płucnej,
– ciąża,
– stres.

Charakterystycznym objawem przełomu tarczycowego jest wysoka temperatura ciała (39-41 st. C). Pojawiają się także poty, wymioty oraz biegunka, które bardzo szybko prowadzą do odwodnienia. Niebezpiecznym objawem jest przyspieszona akcja serca – powyżej 140 uderzeń na minutę (tachykardia). Jest ona skutkiem bezpośredniego działania hormonów gruczołu tarczowego na układ bodźcoprzewodzący. Ponadto występują objawy, które uznaje się za typowe dla przełomu tarczycowego, tj.:
– chwiejność emocjonalna;
– zaburzenia orientacji i świadomości;
– niepokój i majaczenie;
– bezsenność;
– zaczerwienienie skóry;
– nudności;
– zmniejszenie masy ciała;
– żółtaczka;
– drżenie ciała i osłabienie siły mięśniowej;
– hipotensja (niedociśnienie).

W nadczynności tarczycy wartości następujących badań laboratoryjnych mogą wykazywać odchylenia od normy:
– morfologia krwi (małego stopnia niedokrwistość, nieco obniżona liczba leukocytów),
– przyspieszenie OB,
– podwyższone stężenie glukozy we krwi,
– podwyższone stężenie kreatyniny,
– obniżenie stężenia potasu i magnezu,
– podwyższenie stężenia wapnia,
– wzrost stężenia bilirubiny,
– obniżenie zawartości albumin,
– obniżenie stężenia cholesterolu i triglicerydów.

Badanie stężenia cholesterolu we krwi (najczęściej całkowitego) należy do badań nieswoistych. Hormony tarczycy działają pobudzająco na metabolizm cholesterolu.

Do testów uważanych obecnie za najbardziej miarodajne w określeniu czynności tarczycy zaliczymy badania hormonów tarczycy oznaczenie stężenia tyreotropiny (TSH) oraz oznaczenie stężenia wolnej tyroksyny (FT4) w surowicy.

Leczenie szpitalne jest jedynym, które może przyczynić się do poprawy stanu chorego i uratowania mu życia. Należy niezwłocznie wdrożyć farmakoterapię. Leki na tarczycę stosowane w terapii przełomu to tyreostatyki – pochodne tiomocznika i pochodne imidazolu.

Do pochodnych tiomocznika zaliczamy metylotiouracyl i propylotiouracyl. Do pochodnych imidazolu należy tiamazol, który wykazuje silne i długotrwałe działanie przeciwtarczycowe, działa ok. 10 razy silniej niż propylotiouracyl. Do związków blokujących tworzenie hormonów tarczycy i stosowanych w lecznictwie zaliczamy także jod.

W ramach prozdrowotnego trybu życia należy dbać o przyjmowanie odpowiedniej ilości jodu w diecie. Odpowiednia podaż jodu zmniejsza ryzyko rozwoju wola miąższowego i guzków tarczycy, a co za tym idzie również nadczynności tarczycy w przebiegu guzków tarczycy.

Drugim ważnym czynnikiem, który można modyfikować, jest zaprzestanie palenia papierosów.

Autoimmunologiczne choroby tarczycy (np. choroba Gravesa i Basedowa, choroba Hashimoto) są chorobami uwarunkowanymi genetycznie. Nie mamy wpływu na predyspozycję genetyczną osób obciążonych. Osoby, u których w rodzinie występują autoimmunologiczne choroby tarczycy, powinny o tym fakcie informować lekarzy, aby unikać niektórych leków, które mogą wpłynąć na rozwój choroby.