Polineuropatia

Polineuropatia to zaburzenie dotykające nerwów czaszkowych lub obwodowego układu nerwowego. Polineuropatie zazwyczaj charakteryzują się symetrycznym, obustronnym, dystalnym upośledzeniem funkcji ruchowych i czuciowych.

Polineuropatia może mieć bardzo różne przyczyny. Do najczęstszych przyczyn polineuropatii należą: cukrzyca, nadużywanie alkoholu, choroby genetyczne, procesy autoimmunologiczne i zapalne, niedożywienie, leki, choroby endokrynologiczne, toksyny, choroby nowotworowe.

W większości polineuropatii zajęte są zarówno włókna ruchowe, jak i czuciowe, ale w różnej proporcji — tzn. w niektórych polineuropatiach dominuje uszkodzenie włókien czuciowych, a w innych ruchowych.

Gdy uszkodzone są włókna czuciowe, występują takie objawy, jak: upośledzenie czucia, drętwienie, mrowienie, cierpnięcie kończyn (tzw. parestezje), ból, nadwrażliwość na dotyk, nadwrażliwość na ból, odczuwanie bodźców dotykowych jako bolesnych. Zaburzenia czucia w większości polineuropatii dotyczą przede wszystkim stóp i dłoni.

W przypadku uszkodzenia włókien ruchowych pojawiają się: osłabienie siły mięśniowej kończyn (niedowład zwykle dotyczy przede wszystkim stóp i podudzi — np. może wystąpić opadanie lub podwijanie się stóp przy chodzeniu, w dalszej kolejności osłabienie rąk), niezgrabność ruchowa, zaburzenia chodu, skurcze mięśni.

W niektórych polineuropatiach uszkodzone są też włókna nerwowe autonomiczne, czyli odpowiedzialne za unerwienie narządów. Wtedy mogą wystąpić następujące objawy: zawroty głowy i zasłabnięcia przy gwałtownym wstawaniu z pozycji leżącej, omdlenia, zaburzenia rytmu serca, biegunki lub zaparcia, zaburzenia funkcji seksualnych, zaburzenia oddawania moczu, zaburzenia potliwości.

Do potwierdzenia polineuropatii potrzebne jest wykonanie elektromiografii (EMG). EMG pozwala nie tylko potwierdzić polineuropatię, ale też określić, które włókna są uszkodzone (ruchowe, czuciowe czy oba rodzaje), określić, jaka część nerwu uszkodzona jest w największym stopniu (otaczająca włókna nerwowe osłonka tzw. osłonka mielinowa, czy same włókna nerwowe). Badanie pozwala też określić nasilenie uszkodzenia, dynamikę procesu chorobowego i rokowanie. Po badaniu lekarskim i badaniu EMG, kolejnym krokiem w diagnostyce polineuropatii jest wykonanie badań mających na celu określenie jej przyczyny. Dobór tych badań jest indywidualny dla każdego chorego, zależy bowiem od obrazu klinicznego i wyniku EMG. Zwykle badania dodatkowe w polineuropatii obejmują badania laboratoryjne krwi i moczu, czasami punkcję lędźwiową i badanie płynu mózgowo-rdzeniowego, badania obrazowe lub genetyczne. Niekiedy pomimo wykonania wielu badań nie udaje się znaleźć przyczyny polineuropatii.

Postępowanie w polineuropatiach obejmuje leczenie ukierunkowane na zwalczanie przyczyny tego zespołu tam, gdzie to możliwe (leczenie przyczynowe) lub samych objawów (leczenie objawowe). Leczenie przyczynowe w polineuropatiach o podłożu immunologicznym obejmuje podawanie glikokortykosteroidów, immunoglobulin, leków immunosupresyjnych lub niekiedy przeprowadzanie plazmaferez (zabiegów oczyszczania osocza krwi z patologicznych białek). Leczenie polineuropatii występujących w przebiegu chorób metabolicznych (cukrzyca) lub endokrynologicznych polega przede wszystkim na leczeniu choroby podstawowej. W przypadku polineuropatii toksycznych lub polekowych postępowaniem przyczynowym jest przerwanie narażenia na związek toksyczny, lub lek. Leczenie objawowe polineuropatii polega na fizjoterapii (obejmującej takie zabiegi, jak masaż klasyczny, masaż wirowy, ćwiczenia na poduszkach sensomotorycznych, ćwiczenia z różnymi fakturami, ćwiczenia wzmacniające i neuromobilizujące) i leczeniu bólu. Istotne jest także przestrzeganie zaleceń dotyczących stylu życia: noszenie nieuciskającego obuwia, bawełnianych skarpet, pantofli z miękką podkładką, spacery o umiarkowanej intensywności.

Zapobieganie polineuropatii polega na ograniczaniu czynników ryzyka i leczeniu chorób podstawowych. Osoba z polineuropatią może nie być w stanie uniknąć wszystkich czynników ryzyka, ale odpowiedni zdrowy styl życia może to ryzyko znacznie zmniejszyć. Należy:
– unikać alkoholu;
– unikać ekspozycji na toksyny, w tym na dym papierosowy;
– uważać na czynniki ograniczające, które przyczyniają się do urazów, takie jak powtarzające się czynności i złe pozycje ciała;
– wysypiać się i aktywnie spędzać czas co będzie miało wpływ na funkcje odpornościowe organizmu;
– stosować zbilansowaną dietę, bogatą w witaminy i minerały;
– w przypadku wegan i wegetarian, rozważyć stosowanie suplementacji witaminy B12.
Osoby z cukrzycą i innymi schorzeniami związanymi z polineuropatią powinny ściśle przestrzegać planu leczenia opracowanego przez lekarza, a także stawiać się na wszystkich wizytach kontrolnych.