Pierwotny hiperaldosteronizm

Hiperaldosteronizm to stan spowodowany nadmierną produkcją hormonu zwanego aldosteronem przez nadnercza (narządy produkujące hormony, zaliczane do gruczołów wydzielania wewnętrznego, zlokalizowane obustronnie, powyżej nerek).

Aldosteron wpływa na utrzymanie równowagi sodowej i potasowej. Nadmiar aldosteronu powoduje zatrzymanie sodu i wody w organizmie, co skutkuje wzrostem ciśnienia tętniczego. Podwyższone ciśnienie tętnicze powoduje zwiększone ryzyko udaru mózgu, zawału serca, niewydolności serca i niewydolności nerek.

Do najczęstszych przyczyn hiperaldosteronizmu pierwotnego należy obustronny rozrost nadnerczy oraz gruczolaki wydzielające aldosteron, czyli tzw. zespół Conna. Znacznie rzadziej przyczyną hiperaldosteronizmu pierwotnego są: jednostronny rozrost nadnerczy, hiperaldosteronizm rodzinny, rak kory nadnerczy czy pozanadnerczowe guzy produkujące aldosteron (np. nowotwór jajnika).

Podstawowym objawem u chorych z pierwotnym hiperaldosteronizmem jest znacznie podwyższone ciśnienie tętnicze (>180/110 mm Hg), które prowadzi do nadciśnienia tętniczego opornego na leczenie (wymagającego stosowania 3 lub więcej leków obniżających ciśnienie). Podwyższone ciśnienie tętnicze może objawiać się bólami głowy, zaburzeniami widzenia, bólami w klatce piersiowej. Występuje także często nadmierne pragnienie, częste oddawanie moczu, osłabienie mięśni, zmęczenie i zawroty głowy.

Celem ustalenia rozpoznania należy oznaczyć we krwi stężenie potasu, aldosteronu i tzw. aktywność reninową osocza (renina jest białkiem produkowanym przez nerki, które w prawidłowych warunkach wpływa na wydzielanie aldosteronu przez nadnercza). U pacjentów z pierwotnym aldosteronizmem stwierdza się zwykle zmniejszone stężenie potasu we krwi, zwiększone stężenie aldosteronu, zmniejszoną aktywność reninową osocza i podwyższony wskaźnik aldosteronowo-reninowy (ARR), wynikający z ilorazu dwóch poprzednich wartości. Po stwierdzeniu powyższych nieprawidłowości lekarz zdecyduje o konieczności wykonania dalszych badań oceniających czynność hormonalną nadnerczy, tzw. badań czynnościowych.

Celem leczenia hiperaldosteronizmu jest normalizacja ciśnienia tętniczego i stężenia potasu we krwi. Postępowanie jest uzależnione od przyczyny hiperaldosteronizmu. Przy rozpoznaniu obustronnego przerostu kory nadnerczy terapia obejmuje leczenie farmakologiczne i modyfikację trybu życia (zaleca się utrzymywanie prawidłowej masy ciała, umiarkowany wysiłek fizyczny i dietę z ograniczeniem spożycia soli.

W leczeniu farmakologicznym stosuje się leki diuretyczne (moczopędne), które wpływają na zmniejszenie działania aldosteronu i zwiększają stężenie potasu we krwi (spironolakton i eprelenon). Leki te stosuje się także u pacjentów z gruczolakiem nadnercza wydzielającym aldosteron przed zabiegiem operacyjnym lub w razie przeciwwskazań do zabiegu.

Nie są znane sposoby zapobiegania wystąpieniu pierwotnego hiperaldosteronizmu. Niemniej, wczesne rozpoznanie i zastosowanie właściwego leczenia oraz zachowań prozdrowotnych, mających na celu właściwą kontrolę ciśnienia tętniczego pozwala na redukcję powikłań sercowo-naczyniowych, a tym samym zmniejsza śmiertelność.