Opóźnione pokwitanie

Opóźnione pokwitanie (dojrzewanie płciowe) to sytuacja, w której nastolatek przechodzi pokwitanie później niż zwykle. W przypadku dziewcząt oznacza to brak rozwoju piersi do 13. roku życia lub brak miesiączki do 16. roku życia. W przypadku chłopców oznacza to brak powiększenia jąder do 14. roku życia. W większości przypadków jest to przejściowa sytuacja, która ustępuje się wraz z upływem czasu.

Najczęściej przyczyną opóźnionego pokwitania jest konstytucjonalne lub rodzinne opóźnienie wzrastania i dojrzewania (KOWD), które wiąże się z opóźnionym dojrzewaniem osi podwzgórze-przysadka-gonada. W przypadku dziewcząt opóźnione dojrzewanie płciowe może być spowodowane nadmiarem prolaktyny lub zespołem policystycznych jajników. Czasami opóźnione dojrzewanie płciowe jest także spowodowane radioterapią lub chemioterapią, zaburzeniami odżywiania lub nadmiernym wysiłkiem fizycznym, zaburzeniami genetycznymi (np. zespół Turnera, zespół Klinefeltera), nowotworami, chorobami autoimmunologicznymi i niektórymi infekcjami.

Najczęstsze objawy opóźnionego pokwitania u dziewczyn to:
– brak rozwoju piersi do 13. roku życia;
– różnica ponad 5 lat między pierwszym wzrostem piersi a pierwszą miesiączką;
– brak miesiączki przed 16. rokiem życia.

U chłopców objawy obejmują:
– brak powiększenia jąder do 14. roku życia;
– czasami brak włosów łonowych i niski wzrost.

Oznaki opóźnionego dojrzewania mogą przypominać inne schorzenia lub wynikać z innych współistniejących chorób.

Diagnoza opiera się na wywiadzie z pacjentem, ocenie objawów, badaniach fizykalnych. Lekarz określa stadium dojrzałości płciowej, posługując się skalą Tannera. U chłopców dodatkowo mierzona jest objętość jąder za pomocą orchidometru. U dziewczynek wykonywane jest USG macicy i jajników. Aby ustalić prawidłową diagnozę, często potrzebna jest wielomiesięczna obserwacja. Inne ważne badania to:
– badania krwi, aby ocenić poziom hormonów i innych nieprawidłowości;
– RTG dłoni i nadgarstka, aby oszacować dojrzałość kośćca;
– rezonans magnetyczny mózgu;
– badania genetyczne.

W zależności od przyczyny lekarz ustala odpowiednie leczenie. W przypadku wystąpienia konstytucjonalnego opóźnienia wzrastania i dojrzewania nie ma potrzeby leczenia pacjentów. Niekiedy niezbędna jest terapia hormonalna, u chłopców podawane są małe dawki testosteronu o przedłużonym działaniu, a u dziewczynek estrogen i po pewnym czasie dołącza się też progesteron. W przypadku innych chorób powodujących opóźnione pokwitanie jest niezbędna interwencja w kierunku leczenia choroby podstawowej, np. operacja guzów przysadki. Często potrzebne jest też wsparcie psychologiczne.

Niestety nie można zapobiec opóźnionemu pokwitaniu. Warto jednak dbać o prawidłowe leczenie chorób podstawowych oraz zdrowy styl życia.