Dziecięce porażenie mózgowe

Dziecięce porażenie mózgowe (inaczej choroba Little’a) to niejednorodna grupa nieprogresywnych zaburzeń ruchowych spowodowanych przewlekłymi urazami mózgu, które powstały w okresie prenatalnym, okołoporodowym lub w pierwszych latach życia.  Zaburzenia ruchowe mogą obejmować od trudności z precyzyjną kontrolą ruchową aż do ciężkiej spastyczności we wszystkich kończynach. Spastyczna diplegia jest najczęstszym podtypem tej choroby i charakteryzuje się spastycznością, która jest bardziej widoczna w nogach niż w rękach.

Przyczyn uszkodzenia tkanki mózgowej, a tym samym rozwoju dziecięcego porażenia mózgowego, może być wiele. Najczęściej jest ono skutkiem niedotlenienia, niedokrwienia lub krwawienia w obrębie czaszki. Przyczynić się do niego mogą również wady wrodzone i różne czynniki genetyczne. Powodują one trwałe uszkodzenia w mózgu, przez co pewne czynności nie mogą być wykonywane właściwie i zostają zaburzone (np. mowa czy poruszanie się).

Czynniki zwiększające ryzyko tych sytuacji to:
– zażywanie narkotyków, palenie papierosów i spożywanie alkoholu w czasie ciąży;
– infekcje, szczególnie wirus różyczki lub toksoplazmoza (przenoszona przez koty);
– niewłaściwa dieta, uboga w niezbędne składniki odżywcze, szczególnie w kwas foliowy (wpływa na prawidłowe kształtowanie się całego układu nerwowego);
– wydarzenia z zakresu patologii ciąży wywołujące niedotlenienie płodu, np. zbyt wczesne oddzielenie się łożyska.
Najbardziej narażone na rozwój porażenia mózgowego są dzieci o bardzo niskiej masie urodzeniowej i wcześniaki. Takie noworodki zawsze trafiają pod obserwację grupy specjalistów.

Dziecięce porażenie mózgowe ma bardzo indywidualny przebieg. Można jednak zaobserwować u noworodków pewne wspólne symptomy, które mogą wskazywać na obecność porażenia mózgowego. Pierwszym sygnałem zazwyczaj są problemy z właściwym układaniem się dziecka (np. w łóżeczku), niewłaściwe odruchy, drżenie kończyn czy asymetria. W późniejszym okresie można zauważyć kłopoty ze stabilizacją głowy i tułowia, siadaniem oraz chodzeniem – u malucha następuje to zdecydowanie później niż u rówieśników lub ma odmienny, nieprawidłowy przebieg.

Dziecięce porażenie mózgowe klasyfikujemy na podstawie rodzaju zaburzeń i ograniczeń ruchu kończyn.
– Postać móżdżkowa – charakteryzuje się zaburzeniami koordynacji ruchów: problemami z poruszaniem się i sprawnością fizyczną, kłopotami z koordynacją wzrokową oraz zaburzeniami z zakresu mowy.
– Spastyczne porażenie czterokończynowe – jest najcięższą postacią tej choroby. Typowe dla niego jest znaczne upośledzenie umysłowe oraz tendencja do ataków padaczkowych. Mogą wystąpić zaburzenia połykania.
– Porażenie kurczowe połowicze – zawiera szereg różnych zaburzeń, w tym problemy z mową, emocjami, wzrokiem oraz czuciem i wzrostem kończyn objętych porażeniem. Typowe dla tego rodzaju porażenia są ruchy atetotyczne (mimowolne) – powolne, powodujące nienaturalne wygięcie stawów. Niepełnosprawność umysłowa występuje u 25% dzieci, padaczka u około 1/3 pacjentów.
– Obustronne porażenie kurczowe – typowe są kłopoty na tle emocjonalnym i trudności w mowie. Sprawność intelektualna jest najczęściej poprawna. Ten rodzaj porażenia najczęściej obejmuje kończyny dolne, znacznie utrudniając lub uniemożliwiając chodzenie.
– Postać pozapiramidowa – charakteryzuje się kłopotami z mową, ruchami mimowolnymi oraz najczęściej wiotkością mięśni. Niepełnosprawność intelektualna występuje rzadko.

Ustalenie rozpoznania należy do lekarza neurologa we współpracy z innymi specjalistami. Ustalając rozpoznanie, bierze się pod uwagę wywiad, czyli dane z okresu ciąży, porodu, okresu okołoporodowego, pierwszych miesięcy życia i przebiegu rozwoju dziecka. Drugą składową są dane uzyskane z badania neurologicznego oraz obserwacji przebiegu choroby w czasie. Kolejną są wyniki badań dodatkowych, w tym badań obrazowych mózgu takich jak USG przezciemiączkowe, rezonans magnetyczny czy tomografia komputerowa. Ustalenie pewnego rozpoznania, wymaga czasu i analizy wielu danych. Trzeba raz jeszcze zaznaczyć, że samo rozpoznanie nie określa stopnia niepełnosprawności dziecka. Jest to grupa bardzo różnorodna. Będą w niej zarówno dzieci zupełnie samodzielne, jak i te, które wymagają znacznej pomocy ze strony najbliższych.

Dziecięce porażenie mózgowe nie jest schorzeniem uleczalnym, jednak dzięki odpowiedniej rehabilitacji można zadbać o jak największą sprawność dziecka. Metody rehabilitacyjne są dobierane indywidualnie w zależności od postaci choroby i zaburzeń, z którymi zmaga się dziecko. Przykładowo przy zaburzeniach mowy konieczna jest terapia logopedyczna, z kolei przy trudnościach z poruszaniem się – wsparcie fizjoterapeuty i często ortopedy. Niekiedy stosuje się wsparcie farmakologiczne, np. przy zbyt dużym napięciu mięśniowym wstrzykuje się toksynę botulinową.

Nie istnieją metody, dzięki którym można zapobiegać dziecięcemu porażeniu mózgowemu, aby zmniejszyć jego ryzyko, niezbędny jest zdrowy styl życia w trakcie ciąży.