Dysfagia

Dysfagia nazywana jest inaczej zaburzeniami połykania. Jest to subiektywne wrażenie trudności w połykaniu lub utrudnionego przechodzenia pokarmu, lub płynu z jamy ustnej do żołądka. Może być odczuwana jako niemożność uformowania kęsa pokarmowego i przemieszczenia go z jamy ustnej do gardła i przełyku (dysfagia przedprzełykowa) lub uczucie zalegania kęsa za mostkiem, rozpierania, gniecenia w klatce piersiowej, przeszkody w przełyku albo uczucie zatrzymywania się pokarmu w czasie przemieszczania się przez przełyk (dysfagia przełykowa).

Wyróżnia się przyczyny związane z przełykiem oraz ustno-gardłowe.

Do pierwszej grupy można zaliczyć patologie takie jak achalazja przełyku, rozlany kurcz przełyku, obecność ciała obcego, guzy przełyku, chorobę refluksową i inne stany zapalne przełyku, a także włóknienie przełyku – np. w przebiegu twardziny układowej lub po radioterapii.

Przyczyny ustno-gardłowe zaburzeń połykania obejmują: zaburzenia neurologiczne – np. stwardnienie rozsiane, choroba Parkinsona, mózgowe porażenie dziecięce; uszkodzenia układu nerwowego – np. w przebiegu udaru mózgu lub urazu; obecność uchyłka Zenkera – tworzącego się na granicy gardła i przełyku; nowotwory jamy ustnej; proces zapalny – np. w przebiegu anginy.

Dysfagię przedprzełykową charakteryzuje uczucie trudności w formowaniu kęsa pokarmowego i przesuwania go w kierunku gardła oraz trudności z rozpoczęciem aktu połykania. Objawom tym może towarzyszyć kaszel, wylewanie się pokarmu przez nos, krztuszenie się, co może prowadzić do zachłyśnięcia. Na zaburzenia połykania w tych fazach może wskazywać również uczucie drapania w gardle, kichanie, łzawienie i suchy kaszel pojawiający się podczas posiłku. Dysfagia przedprzełykowa dotyczy zaburzeń w połykaniu zarówno płynów, jak i pokarmów stałych.

W trakcie dysfagii przełykowej występuje uczucie przeszkody podczas połykania, rozpieranie lub gniecenie w klatce piersiowej, wymioty, kaszel i odkrztuszanie. W przypadku zwężenia przełyku zaburzenia zwykle najpierw dotyczą połykania pokarmów stałych, a wraz z postępem choroby dochodzi do upośledzenia połykania płynów, a nawet śliny.

W przypadku wystąpienia zaburzeń połykania konieczna jest konsultacja z lekarzem, ponieważ dysfagia należy do grupy objawów alarmujących o rozwoju choroby nowotworowej przełyku lub żołądka.

Poza wywiadem lekarskim przeprowadzonym podczas pierwszej wizyty w gabinecie należy wykonać badania dodatkowe. Pozwolą one na uwidocznienie zmian, które są przyczyną dysfagii. W przypadku podejrzenia dysfagii lekarz może zalecić wykonanie poniższych badań: badanie endoskopowe górnego odcinka przewodu pokarmowego, zdjęcie rentgenowskie poprzedzone doustnym podaniem środka kontrastowego, manometria przełyku, pH-metria przełyku.

Metoda leczenia dysfagii jest uzależniona od przyczyny wywołującej zaburzenie połykania. Inaczej bowiem leczy się dysfagię przedprzełykową, a inaczej przełykową.

Niektóre zaburzenia mowy mogą występować razem z dysfagią. Konieczny w tym przypadku jest logopeda, który określa wówczas stopień dysfagii, określa jej rodzaj i proponuje metodę leczenia.

Inaczej sytuacja wygląda u noworodków i niemowlaków. U najmłodszych pacjentów konieczna może okazać się porada fizjoterapeuty dziecięcego albo doradczyni laktacyjnej.

Leczenie dysfagii czynnościowej jest trudne, ponieważ nierzadko wymaga konsultacji u kilku specjalistów, takich jak gastrolog, logopeda, psychiatra czy psychoterapeuta. Z kolei dysfagia, która jest efektem chorób wywołanych drobnoustrojami, wymaga leczenia lekami przeciwgrzybiczymi lub antybiotykami.

Jeżeli dysfagia jest spowodowana obecnością ciała obcego, metodą leczenia jest zabieg endoskopowy, laparoskopowy lub leczenie chirurgiczne.

Dysfagii często towarzyszą zgaga i refluks, dlatego leczenie zaburzenia połykania można wspomagać lekami takimi jak pantoprazol, omeprazol czy esomeprazol.

Zmiana stylu życia i sposobu żywienia często jest jedną z pierwszych i najlepszych metod leczenia, pomijając konieczność wyleczenia przyczyny powstania dysfagii.

Chory powinien zrezygnować z palenia i picia kawy lub ograniczyć te używki do minimum, zwłaszcza gdy powodem dysfagii jest choroba refleksowa przełyku lub inne zaburzenia dolnego zwieracza przełyku. Powodują one zbytnie rozluźnienie zwieracza przełyku i wpływają niekorzystnie na proces połykania.

W zależności od tego, jakiego rodzaju pokarmów dysfagia dotyczy, wdraża się inny rodzaj diety. Jeśli problemy w połykaniu pojawiają się głównie w wyniku spożywania pokarmów płynnych, można je zagęścić lub wdrożyć specjalne preparaty o zmienionej konsystencji. Takimi preparatami są np. nutridrinki ogólnie dostępne w aptekach. Chorym można też przyrządzać samodzielnie kisiele zarówno warzywno-owocowe, jak i wytrawne. Zawierać będą one jednak mniej białka w porównaniu z preparatami aptecznymi, które chorym jest niezwykle potrzebne w powrocie do zdrowia i utrzymania prawidłowego odżywienia organizmu. W przypadku dysfagii dotyczącej pokarmów stałych – posiłki przygotowuje się w formie zmiksowanej, rozdrobnionej o konsystencji papki. Jednak dostarczającej niezmiennie odpowiedniej ilości kalorii.