Dur wysypkowy

Dur wysypkowy (tyfus plamisty) to infekcja bakteryjna wywoływana przez Rickettsia prowazekii. Przenoszona jest na ludzi przez zakażone pchły szczurze oraz wszy.

Dur wysypkowy wywołują bakterie Rickettsia prowazekii, czyli riketsje przenoszone przez wszy i pchły. Zachorowania są niezwykle rzadkie w krajach cywilizowanych, ale w ubogich rejonach Azji, Ameryki Południowej czy Afryki, nadal występują w liczbie kilku tysięcy przypadków rocznie.

Wyróżniamy dwie odmiany tyfusu plamistego:
1) tyfus plamisty europejski — przenoszony przez wszy ludzkie, a szczególnie wszy odzieżowe (rzadziej głowowe), prowadzący do epidemii, tzw. epidemiczny
2) tyfus plamisty szczurzy — przenoszony przez pchły i mający charakter endemiczny (lokalny). W tym przypadku riketsje przenoszone są przez pchły pasożytujące na szczurach i myszach.

Tyfus plamisty powoduje uszkodzenie drobnych tętnic i naczyń włosowatych, co prowadzi do uszkodzeń ośrodkowego układu nerwowego, nerek, nadnerczy, serca. Lekarz może wyczuć wyraźnie powiększoną wątrobę i śledzionę. Okres wylęgania się choroby wynosi ok. 1-2 tygodni i po tym czasie mogą wystąpić:
– gorączka ok. 40 st. C, trudna do zbicia;
– dreszcze;
– delirium;
– bóle głowy;
– ogólne rozbicie;
– uczucie wyczerpania;
– pojawienie się w 5-6 dniu wysypki plamistej, grudkowej, która przechodzi w wysypkę krwotoczną;
-zaburzenia przytomności (podniecenie, halucynacje, zamroczenie);
– zaburzenia psychiczne;
– nudności;
– wymioty (raczej w przypadku tyfusu szczurzego);
– wzmożone pragnienie;
– zaburzenia pracy serca;
– niskie ciśnienie krwi;
– kaszel;
– światłowstręt (raczej w przypadku tyfusu epidemicznego).

Na podejrzenie duru wysypkowego wskazuje triada objawów: gorączka, bóle głowy i wysypka, występujące wiosną lub latem. Pewne rozpoznanie riketsjoz na podstawie obrazu klinicznego jest niemożliwe. Konieczne jest potwierdzenie badaniami laboratoryjnymi. Testy wykrywające przeciwciała przeciw określonym gatunkom riketsji mają ograniczoną przydatność w ostrej fazie zakażenia, dodatnie wyniki pojawiają się zazwyczaj w 2. tygodniu choroby, dlatego leczenie rozpoczyna się na podstawie objawów klinicznych. Badania molekularne wykrywające materiał genetyczny DNA riketsji umożliwiają wcześniejsze potwierdzenie rozpoznania. W szybkiej diagnostyce znaczenie ma metoda mikroskopowego wykrywania riketsji w wycinkach skórnych ze zmian.

Leczenie musi odbywać się w szpitalu zakaźnym, a polega na izolacji pacjenta oraz chemioterapii antyriketsjowej i antybiotykoterapii, która już po dwóch dniach powoduje spadek gorączki, cofanie się choroby oraz zmniejsza ryzyko powikłań, jak również obniża śmiertelność.
Antybiotyki stosowane w leczeniu tyfusu plamistego to przede wszystkim tetracykliny, np. doksycyklina i chloramfenikol. Chorych wspomaga się także lekami przeciwgorączkowymi i lekami przeciwbólowymi, poprawiającymi krążenie i pracę serca, jak również dietą bogatą w warzywa, owoce, białe mięso i produkty mleczne. Przed i po posiłku wskazane jest płukanie jamy ustnej chlorchinaldinem.

Osoby podróżujące w rejony endemiczne powinny zwrócić uwagę na unikanie ekspozycji na wektory przenoszące riketsje (głównie kleszcze, ale też wszy i pchły). Zaleca się unikanie kontaktu ze zwierzętami przenoszącymi kleszcze, pchły i wszy (gryzonie, psy, koty, kozy, owce, bydło). Należy również stosować repelenty i często sprawdzać skórę, usuwając ewentualne kleszcze.