Dlaczego chory na raka wymiotuje?

Wymioty i nudności są jednymi z obaw wymienianych przez pacjentów poddawanych chemioterapii. Te przykre dolegliwości towarzyszą nawet 40 % leczonych. Jednak pojawia się pytanie, dlaczego chory na raka wymiotuje? Pomijając aspekt nowotworu, który w zależności od jego rodzaju może wywołać takie dolegliwości, wymioty i nudności są efektem zastosowanych leków przeciwnowotworowych. Leki przeciwnowotworowe mogą pobudzać receptory i drogi przewodnictwa nerwowego, które są odpowiedzialne za powstawanie efektu wymiotów i nudności [1].

Co w takim razie należy zrobić, aby zmniejszyć te nieprzyjemne efekty uboczne leków? Czy istnieją skuteczne, domowe sposoby na nudności po chemioterapii? Jakie leki przeciwwymiotne przy chemioterapii powinno się stosować? Odpowiedzi na te pytania znajdziecie w dalszej części artykułu.

Czy zawsze po chemioterapii są wymioty?

Nudności i wymioty to bardzo częsty efekt uboczny chemioterapii, jednak nie każdy lek ma taki sam potencjał emetogenny. Leki przeciwnowotworowe zostały sklasyfikowane w 4 grupy w zależności od prawdopodobieństwa pojawienia się wymiotów.

Często potencjał emetogenny zależy też od dawki zastosowanego leku. Im wyższa, tym ryzyko wystąpienia wymiotów wzrasta [1].

Leki przeciwwymiotne przy chemioterapii

Leki przeciwwymiotne i przeciwnudnościom przy chemioterapii możemy podzielić na trzy główne grupy:

• antagoniści receptorów serotoninowych 5-HT3.
• Glikokortykosteroidy.
• Antagoniści receptora NK1 [1,2].

Antagoniści receptora 5-HT3

Do tej grupy leków należą zwyczajowo nazywane “setrony”, czyli leki takie jak:

• ondansetron (np. Atossa, Zofran, Ondansetron Accord/Kabi),
• palonosetron (np. Aloxi, Palonosetron Accord),
• granisetron (Sancuso),
• dolasetron.

Jedną z przyczyn pojawiania się nudności i wymiotów jest wzrost uwalniania serotoniny pod wpływem leków przeciwnowotworowych. Serotonina pobudza receptory charakterystyczne dla niej, co wywołuje wymioty. Setrony blokują te receptory i hamują powstawanie odruchu wymiotnego [3]. Ondansetron należy do leków I generacji o znacznie krótszym okresie półtrwania niż leki II generacji, takie jak palonosetron. Z tego można wnioskować, że palonosetron będzie działał dłużej. Natomiast oba leki są skuteczne w przeciwdziałaniu wymiotom po chemioterapii [1]. Ondansetron wskazany jest przy lekach przeciwnowotworowych o średnim działaniu emetogennym. Stosuje się go zwykle około godzinę przed rozpoczęciem chemioterapii. Dawkę 8 mg przyjmuje się dwa razy na dobę do 5 dni. Lek można stosować u dzieci  odpowiednią modyfikacją dawki [3]. Palonosetron przeznaczony jest głównie do stosowania przy lekach o silnym potencjale emetogennym. Ze względu na dłuższy czas półtrwania lek podaje się najczęściej 1 raz na tydzień. Jest wskazany u dorosłych [4].

Kortykosteroidy

Setrony są bardzo dobrymi lekami, ale niezbyt radzą sobie z hamowaniem opóźnionych w czasie wymiotów i nudności. Tutaj znacznie lepiej działa glikokortykosteroid – deksametazon [2]. Natomiast sam deksametazon stosuje się niezbyt często. Częściej podaje się go razem z innymi lekami przeciwwymiotnymi, aby zwiększyć ich efekt działania [2]. Deksametazon nie jest pozbawiony działań niepożądanych charakterystycznych dla innych sterydów, takich jak hiperglikemia, wzrost masy ciała lub zaburzenia żołądkowo-jelitowe, jednak pojawiają się one najczęściej dopiero po dłuższym stosowaniu [1].

Antagoniści receptora NK1

Trzecia grupa leków przeciwwymiotnych w chorobie nowotworowej to antagoniści receptora NK1, tacy jak:

• aprepitant (np. Emend, Aprepitant Stada/Mylan/Sandoz/Accord),
• fosprepitant,
• rolapitant [1,2].

W Polsce z powyższych leków dostępny jest aprepitant. Leki te najczęściej stosuje się w terapii łączonej razem z setronami i deksametazonem [1]. Do najczęstszych działań niepożądanych tych leków należą zaburzenia żołądkowo-jelitowe, zmęczenie i podwyższenie enzymów wątrobowych [1].

Inne leki przeciwwymiotne

Do leczenia wymiotów stosuje się także inne leki, np.:

• antagoniści receptorów dopaminowych, np. metoklopramid lub prochlorperazyna.
• benzodiazepiny,
• marihuana medyczna [1,2].

Który lek przeciwwymiotny przy chemioterapii jest najlepszy?

Jakie leki przeciwwymiotne w chorobie nowotworowej są najlepsze? W odpowiedzi na to pytanie warto oprzeć się na wynikach metaanalizy Cochrane.

Najlepszym połączeniem wydaje się być leczenie przeciwwymiotne złożone z następujących leków:

• aprepitant + granisetron + deksametazon.

Alternatywnie można stosować schemat złożony z aprepitantu, ondansetronu i deksametazonu [5]. Takie wnioski nasuwają się po analizie danych statystycznych, jednak autorzy metaanalizy podkreślają, że ciężko jest jednoznacznie określić najlepsze połączenie leków przeciwwymiotnych przy chemioterapii [5].

Jakie są domowe sposoby na nudności przy chemioterapii?

Leki  przeciwwymiotne będą najskuteczniejsze przy wymiotach i nudnościach przy chemioterapii, jednak czy istnieją domowe sposoby na nudności przy chemioterapii? Najlepszym, domowym sposobem na nudności przy chemioterapii będzie imbir lekarski (Zingiber officinalae). Badania pokazują, że jest lepszy niż inne preparaty pochodzenia roślinnego. Natomiast wyniki badań nie są zgodne co do skuteczności imbiru. Jedne wskazują na niewielką poprawę i redukcję nudności, natomiast inne nie znajdują różnić pomiędzy imbirem a placebo [1,2]. FDA stwierdza, że spożywanie do 4 g imbiru lekarskiego dziennie jest bezpiecznie. W większości badań chorzy przyjmowali od 1 g do 4 g imbiru na dobę [2].